ALISHER NAVOIY (-gan qoshimchali sifatdoshlarning qollanishi) Minturganova Nurjamal. - презентация

1 ALISHER NAVOIY (-gan qoshimchali sifatdoshlarning qollanishi) Minturganova Nurjamal

2 Mavzu:ALISHER NAVOIY (-gan qoshimchali sifatdoshlarning qollanishi) Darsning maqsati: 1. Darsning ta'limiy maqsadi. Ozbek tilida -gan qoshimchali sifatdoshlarning qollanishi, ularning uzoq otgan zamon fe'llaridan farqi haqida ma'lumot berish. 2. Darsning tarbiyaviy maqsadi. Oquvchilarni ozbek adabiy tilining asoschisi, buyuk mutafakkir shoir Alisher Navoiyning olmas hikmatlari bilan chuqurroq tanishtirish, ularni Navoiyni sevishga, buyuk bobomiz bilan faxrlanishga undash. 3. Rivojlantiruvchi maqsad. Oquvchilarning mustaqil fikrlashi va ogzaki va yozma nutqini rivojlantirish.

3 Darsning vositalari va jihozlanishi.,,O'zbek tili darsligi, videolavha, proyektor, rasmlar, slaydlar.

4 Darsda qollanadigan texnologiyalar Klaster", suhbat, rolli oqish usullari, FSMU texnologiyasi.

5 Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism. Oquvchilar uyda bajarib kelgan vazifa tekshirilib baholanadi. 2. Yangi mavzu bayoni. Oqituvchi qisqacha kirish sozidan song oquvchilar e'tibori darslikdagi Alisher Navoiy haykali rasmiga qaratiladi. Shoir Polat Mominning Haykal" she'ri oqitilib, rasm va she'r asosida suhbatlashiladi. Suhbat jarayonida quyidagi Klaster" usulidan foydalanish ham mumkin:

6 Yangi mavzu bayoni. Oqituvchi qisqacha kirish sozidan song oquvchilar e'tibori darslikdagi Alisher Navoiy haykali rasmiga qaratiladi. Shoir Polat Mominning Haykal" she'ri oqitilib, rasm va she'r asosida suhbatlashiladi.

7 GAZAL MULKINING SULTONI

8 ALISHER NAVOIY ( ) Navoiy ijodi Ozbek mumtoz adabiyotining eng yuksak bosqichidir. U koplab asarlar yozgan shoir. Alisher Navoiy ozbek tili va adabiyotining dovrugini olamga yoydi. Shoirning avlodlarga qoldirgan eng buyuk obidalaridan biri Hamsa edi. Hamsa- beshlik degani. U besh mustaqil dostondan tashkil topgan. Har bir doston muayyan mavzu, voqeani masnaviy yoli bilan yoritib beradi. Hamsa yozish malum tarix va ananaga ega. Sharq adabiyotida Hamsa yozishni boshlab bergan buyuk ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviy ( ) boldi. U yillarda, 28- yil davomida besh dostonni oz ichiga olgan Besh hazina dostonini yaratdi. Oradan yuz yil otgach, Hindistonda ota- bobolari asli shahrisabzlik turkiy qabilalardan bolgan Xusrav Dexlaviy ( ) unga javob qildi. Abiyotda hamsachilik ananasi paydo boldi va u mahorat maydoniga aylandi.

9 Har bir asarHamsaatalmogi uchun: 1. Besh dostondan tashkil topmogi; 2. Birinchi doston, albatta, pand-nasihat ruhidagi talimiy- axloqiy, falsafiy bolmogi; 3. Ikkinchi doston Xusrav va Shirin mojorolariga bagishlanmogi; 4. Uchinchi doston Layli va Majnun muhabbatini mavzu qilib olmogi; 5. Tortinchi doston Baxrom, beshinchi doston Iskandar haq1ida yozilmogi shart edi. XV asrda ikki buyuk hamsanavis-Navoiy va Jomiy maydonga chiqdilar. Navoiy oz Xamsasini yillarda yozib,dostonlarni quyidagicha nomladi: Hayrat ul-abror, Farxod va Shirin, Layli va Majnun, Sabai sayyor, Saddi Iskandariy. Jomiy esa keyinroq Xamsasiga yana ikki doston qoshib, Haft avrang Yetti taxt deb atadi.

10 Suhbat jarayonida quyidagi Klaster" usulidan foydalanamiz Ozbek adabiy tili asoschisi Sheeiyat mulkining sultoni Xamsanavis olim Tilshunos olim Davlat arbobi Buyuk mutafakkir

11 3. Grammatik qoida bayoni Ozbek tilida -gan qoshimchali sifatdoshlarning qollanishi, ularning uzoq otgan zamon fe'llaridan farqi haqida nazariy ma'lumot beriladi. Narsa-buyumning belgisini bildiradigan fe'l shakli sifatdosh deb ataladi. Sifatdoshlar -gan qoshimchasi bilan hosil qilinadi va sifat kabi otga boglanib, uning belgisini bildirib keladi. Masalan: oqilgan kitob, kelgan mehmon.

12 Oquvchi nima qilgan? Oquvchi yozgan oqigan oquvchi javob bergan dam olgan kelgan

13 Nima qilgan oquvchi? Yozgan O qigan o quvchi Javob bergan Dam olgan Kelgan oquvchi

14 FSMU texnologiyasi asosida bahs- munozara tashkil qilishi Ayting-chi, nima uchun shoir ushbu she'rni bola nomidan yozgan? Bu she'rning Navoiy bobomizga qanday bogliqligi bor? Inson va tabiat, inson va hayvonot olami o 'rtasida qanday munosabat bor? Alisher Navoiy hikmatlarida aks ettirilgan goyalarda qanday falsafiy fikrlar ilgari surilgan ?

15