1 MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI DINSHUNOSLIK HSM Islom madaniyati va jaxon sivilizatsiyasi 1 MAVZU Musurmonov. - презентация

1 1 MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI DINSHUNOSLIK HSM Islom madaniyati va jaxon sivilizatsiyasi 1 MAVZU Musurmonov Bexruz guruh talabasi

2 DINSHUNOSLIK REJA: 2 1. Islom dinini tarixi2. Islom dinining madaniyati3. Jaxon sivilizatsiyasi4. Xulosa

3 DINSHUNOSLIK Islom dini tarixi : 3 Imom al-Buxoriy hadislar toʻplamiga koʻra, 610-yilning Ramazon oyida (oʻsha yil Grigoriy taqvimi boʻyicha avgust oyiga toʻgʻri kelgan), Muhammad paygʻambar 40 yoshda, Hiro gʻorida yolgʻizlik paytida, Jabroil farishta unga zohir boʻlib, unga Quronning dastlabki besh oyatini nozil qildi[1]. Bu yilni (610) islom dini paydo boʻlgan yil deb hisoblash mumkin. Paygʻambar Muhammad paygʻambar vahiy kelish boshlanganidan keyin 3 yil ichida doʻstlari va qarindoshlari orasida yashirin vaʼz oʻtkazdi. Bu davrda 40 ga yaqin kishi islomni qabul qildi, ular orasida Muhammad Xadichaning rafiqalari Ali ibn Abu Tolib, Abu Bakr va boshqalar bor edi. 613-yilda Muhammad Makkada paygʻambar sifatida omma oldida paydo boʻldi. Makkaning hukmron doiralari Muhammadga dushman boʻlib, uning Makkadagi mavqei xavfli boʻlib, 622-yilda u Madinaga hijrat qilishga majbur boʻladi.

4 DINSHUNOSLIK 4 Qurʼon (arabcha: القرآن oʻqimoq, qiroat qilmoq) musulmonlarning asosiy muqaddas kitobi. Islom eʼtiqodiga koʻra, Qurʼon vahiy orqali Muhammad Mustafo Sallollohu alayhi vasallamga yillar davomida nozil qilingan Allohning kalomi (Kalomulloh). Qurʼon Kitob (yozuv), Furqon (haq bilan botilning orasini ayiruvchi), Zikr (eslatma), Tanzil (nozil qilingan) kabi nomlar bilan atalib, Nur (yorugʻlik), Hudo (hidoyat),

5 DINSHUNOSLIK 5 Muborak (barakotli), Mubin (ochiq- ravshan), Bushro (xushxabar), Aziz (eʼzozlanuvchi), Majid (ulugʻ), Bashir (bashorat beruvchi), Nazir (ogohlantiruvchi) kabi soʻzlar bilan sifatlangan. Islom olamida Qurʼon musʼhaf nomi bilan ham mashhur. Islom ulamolari Qurʼonning 30 xil nom va sifatlarini sanab oʻtganlar.

6 DINSHUNOSLIK 6 Odil xalifalik Muhammad paygʻambar vafotidan keyin 632-yilda tuzilgan davlat. Xalifalikka toʻrtta solih xalifa : Abu Bakr, Umar ibn al-Xattob, Usmon ibn Affon va Ali ibn Abu Tolib rahbarlik qilgan. Xalifalik hududiga Arabiston yarim oroli, Shom, Kavkaz, Shimoliy Afrikaning Misrdan Tunisgacha boʻlgan qismi va Eron platosi kirgan. Odil xalifalik Arab xalifaligiga asos solgan. Abu Bakr tayinlanganidan keyingi dastlabki kunlardanoq qiyinchiliklarga duch keldi. Bir paytlar islomga sodiq boʻlgan arab qabilalari islom jamoasidan uzoqlashib, uning birligi va barqarorligiga tahdid soldi. Murtadlik (ridda) Muhammad paygʻambar hayotlik davrida boshlangan, ammo murtadlar bilan urushlar uning vafotidan keyin boshlangan. Murtadlik shu qadar kuchli ediki, Arabistondagi Hijoz (Makka va Madina), at- Toifning Saqif va Ummonning Azd qabilalari bundan mustasno barcha qabilalarga taʼsir qildi. Baʼzi qabilalar farz sadaqa (zakot) toʻlashdan bosh tortdilar, bu ham Islomning asosiy qoidalaridan chiqish sifatida koʻrildi. Baʼzi qabila boshliqlari bashorat daʼvo qilganlar (Musailima, Sajja, Tulayha va boshqalar). Odil xalifalik Muhammad paygʻambar vafotidan keyin 632-yilda tuzilgan davlat. Xalifalikka toʻrtta solih xalifa : Abu Bakr, Umar ibn al-Xattob, Usmon ibn Affon va Ali ibn Abu Tolib rahbarlik qilgan. Xalifalik hududiga Arabiston yarim oroli, Shom, Kavkaz, Shimoliy Afrikaning Misrdan Tunisgacha boʻlgan qismi va Eron platosi kirgan. Odil xalifalik Arab xalifaligiga asos solgan. Abu Bakr tayinlanganidan keyingi dastlabki kunlardanoq qiyinchiliklarga duch keldi. Bir paytlar islomga sodiq boʻlgan arab qabilalari islom jamoasidan uzoqlashib, uning birligi va barqarorligiga tahdid soldi. Murtadlik (ridda) Muhammad paygʻambar hayotlik davrida boshlangan, ammo murtadlar bilan urushlar uning vafotidan keyin boshlangan. Murtadlik shu qadar kuchli ediki, Arabistondagi Hijoz (Makka va Madina), at- Toifning Saqif va Ummonning Azd qabilalari bundan mustasno barcha qabilalarga taʼsir qildi. Baʼzi qabilalar farz sadaqa (zakot) toʻlashdan bosh tortdilar, bu ham Islomning asosiy qoidalaridan chiqish sifatida koʻrildi. Baʼzi qabila boshliqlari bashorat daʼvo qilganlar (Musailima, Sajja, Tulayha va boshqalar).

7 DINSHUNOSLIK Islom dini madaniyati 7 Kiyinish madaniyati Libos insonning terisini korsatadigan darajada yupqa va shaffof bolmasligi lozim. Tor bolmasligi. Ba'zi liboslar terini korsatadigan darajada yupqa bolmasada ammo, avrat yerlarining shaklini korsatib qoyadigan darajada tor boladi. Bu ham mumkin emas. Erkak kishi kiyinishda ozini ayollarga oxshatib olmasligi yoki aksincha, ayol erkakcha kiyinmasligi lozim. Imom Buxoriy ozlarining «Sahih» toplamlarida Abdulloh ibn Abbos (raziyallohu anhumo)dan rivoyat qilgan hadisi sharifda shunday deyiladi: «Rasululloh sollallohu alayhi va sallam (kiyinishda) ozini ayollarga oxshatadigan erkaklarni va erkaklarga oxshab kiyinadigan ayollarni la'natladilar».

8 DINSHUNOSLIK Islom dinining madaniyati 8 Muomala madaniyati Мутафаккирлардан бири хокисор бўлгин, хокинг зор бўлмайди дея гап бошлар экан. Муқаддас динимиз манбаларида инсонлар бир бирларига доимо ширинсуханлик ва самимийлик билан муомала қилишлари лозимлигини таъкидланади. Ота-онанинг вазифаси фарзандини дунёга келтиришдангина иборат эмас. Улар ўз фарзандларини ақлли, эс-ҳушли, жисмонан соғлом, диёнатли, эътиқодли, жамият ва Ватанга фойдаси тегадиган инсонлар қилиб тарбиялаш ҳақида қайғуришлари керак. Фарзанд тарбиясида динимиз белгилаб қўйган муҳим қоидалардан яна бири болани ёшлигидан жамият орасида ўзини чиройли тутиш, барчага баробар самимий, камтарин каби одобларга ўргатишдир. Фарзанд улғайиб, инсонлар билан ўзаро муомалага киришар экан, жамият орасида инсонни ҳурматга сазовор қиладиган умумий одоблар борки, буларсиз соғлом жамиятни тасаввур қилиб бўлмайди.

9 DINSHUNOSLIK Ozodalik madaniyati 9 Islom poklik dini ekanligi hammaga malum. Paygambar (s.a.v.): Poklik iymondandir deganlarining ozi bu borada boshqa gapga orin qoldirmagan bolsa ham, har bir narsada- kiyimda, badanda, makonda va boshqa narsalarda ozodalik islomning talabi ekanligini bilishimiz kerak. Jobir (r.a.)dan rivoyat qilinadi: Huzurimizga nabiy (s.a.v.) keldilar. Sochlari tozib ketgan pala-partish bir odamni korib qolib: Manavi sochini sokin qiladigan narsa topsa bolmasmidi? dedilar. Boshqa bir kishining kiyimlari kir ekanligini korib qolib: Manavi kiyimini yuvadigan narsa topsa, bolmasmidi? dedilar. Islomdan oldin kiyinish madaniyati, jamotchilik oldida ozini tutish madaniyati, badan va kiyim pokligi haqida tartibli korsatmalar togri yolga qoyilmagan edi. Islom dini inson hayotining barcha sohalarini tartibga solgani kabi bu sohalarini ham asta sekin tartibga tushirib, bu borada yuksak madaniyatni yolga qoydi.

10 DINSHUNOSLIK 10 Odob axloq madaniyati Islom axloqi (Characterl ا q إ sl ا my ي ), "yaxshi fe'l-atvor" deb ta'riflangan, tarixiy jihatdan VII asrdan boshlab asta-sekin shakllanib, nihoyat XI asrga asos solingan. Oxir oqibat bu muvaffaqiyatli birlashma sifatida shakllandi Qur'on ta'limotlar, ning ta'limotlari Muhammad, pretsedentlar ning Islom huquqshunoslari (qarang Shariat va Fiqh ), the islomgacha Arab an'ana va arab bo'lmagan elementlar (shu jumladan Fors tili va Yunoncha g'oyalar) umuman kiritilgan yoki ular bilan birlashtirilgan Islomiy tuzilishi. Garchi Muhammadning va'zi "tubdan o'zgarishga olib keldi axloqiy qadriyatlar yangi din va hozirgi dinning sanktsiyalariga, Xudodan va Oxirgi Hukmdan qo'rqishlariga asoslanib "arablarning urug 'amaliyoti butunlay yo'q bo'lib ketmadi. Keyinchalik Musulmon ulamolar Qur'onning diniy axloqini kengaytirdi va Hadis juda batafsil.

11 DINSHUNOSLIK Jahon sivilizatsiyasi 11 Taraqqiyotning progressiv turining qadriyatlari butun dunyoda universal deb tan olingan. Bular bozor, huquqiy davlat, demokratik davlat, fuqarolik jamiyati, inson huquqlari. Boshqa turlarga mansub davlatlar ilg'or rivojlanish mexanizmini o'zlashtirishga intilmoqda, bozor munosabatlariga tortilmoqda, demokratiya elementlari joriy etilmoqda. Bunday hodisalar Garb qadriyatlari asosida yagona jahon tsivilizatsiyasi shakllanmoqda, degan fikrga asos boldi. Binobarin, faqat G'arb tipiga ko'ra rivojlanayotgan davlatlar tsivilizatsiyali hisoblanadi, qolganlari esa sivilizatsiyadan tashqarida bo'lib ko'rinadi. Yagona tsivilizatsiyaning shakllanish vaqti turli yo'llar bilan belgilanadi. Ba'zilar jahon tsivilizatsiyasining shakllanishi geografik kashfiyotlar davrida boshlangan deb hisoblashadi. Boshqalar esa, xristianlik qadriyatlari dunyoning turli burchaklariga olov va qilich bilan singdirilgan vaqtni jahon sivilizatsiyasining boshlanishi deb hisoblab bo'lmaydi, deb ta'kidlaydilar va ular buni Ikkinchi Jahon urushining oxiri bilan bog'laydilar. mustamlakachilik tizimining yemirilishi, ko'plab mamlakatlar ixtiyoriy ravishda bozor va demokratiyani tanladilar.

12 DINSHUNOSLIK 12 Jahon sivilizatsiyasi foydasiga dalillar kuchli va ularni rad etib bo'lmaydi. Biroq, birlashgan tsivilizatsiya haqida gapirish hech bo'lmaganda erta va, ehtimol, imkonsizdir. Bu haqiqatdan ko'ra yuqori rivojlangan mamlakatlar intellektual elitasining orzusi. Yer yuzida tabiiy va ijtimoiy qonuniyatlar asosida rivojlanib borayotgan, umumiy manfaatlarga ega bolgan aql-zakovatli mavjudotlar jamoasi mavjud bolgandagina umumiy insoniyat sivilizatsiyasi haqida gapirish mumkin. Ya'ni, umumiy sayyora sivilizatsiyasi faqat umumiy sayyora muammolari bilan bog'liq holda mavjud. Insoniyat hamjamiyatining o'zi heterojendir, uning tarixini sayyoraviy yondashuv asosida tushunish mumkin emas. Sahroi sahro kengliklarida adashib qolgan badaviy ko'chmanchi bilan Berklidagi (AQSh) laboratoriyadagi o'ta qo'lbola ziyoli o'rtasidagi masofa vaqtinchalik emas (ular xuddi shu davrda - bugungi kunda), balki tsivilizatsiyaviydir. Uni sakrab o'tib bo'lmaydi (u zo'ravonlik bilan to'la), buni tushunish kerak.

13 DINSHUNOSLIK 13 Kondratyev. Katta miqdordagi statistik malumotlarni organish va ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni matematik modellashtirish asosida N.D. Kondratyev iqtisodiy kon'yunkturaning yirik sikllari har yarim asrda (40-50 yil) bir-birini aniq almashtirib turadi, degan xulosaga keldi. Yarim asrlik tsikl ichida qisqaroqlari bor. Ularning to'rt yoki beshtasi bor va ularning har biri muvozanat va muvozanat holatidan o'tadi. Konyunkturaning yarim asrlik tsikli, o'z navbatida, "dunyoviy" tsivilizatsiya tsiklining elementi bo'lib, uning har yilda o'zgarishi tsivilizatsiyalarning o'zgarishini anglatadi. Shunday qilib, jamiyat taraqqiyotining ma'lum bir bosqichini sivilizatsiya sifatida ko'rib chiqish taklif etiladi. Yu.V. Bu yondashuv tarafdori Yakovets tsivilizatsiya "jamiyatning tarkibiy elementlarining yaxlitligidagi tsiklik rivojlanishining ma'lum bir bosqichi" deb yozadi. Bunday tsivilizatsiya sikllari yettita: neolit (miloddan avvalgi 7-4 ming yilliklar), sharqiy quldorlik (miloddan avvalgi ming yillikning birinchi yarmi), antik (miloddan avvalgi VI asr - milodiy VI asr), ilk feodal (VII-XIII asrlar), sanoatdan oldingi (XIV-XVIII asrlar), sanoat (XVIII asrning yillari - XX asrning yillari), postindustrial (XX asrning 80-yillari - XXI asr oxiri - XXII asr boshlari). Insoniyat tarixi zinapoya sifatida namoyon bo'ladi, uning zinapoyasi odam ko'tariladi.

14 DINSHUNOSLIK 14 Shunday qilib, yagona jahon sivilizatsiyasi kontseptsiyasi insoniyatning ko'p qirrali rivojlanishini inkor etadi. Shu bilan birga, e'tibor bering: yagona rivojlanish g'oyasi yana uning bayrog'i ostida taklif etiladi, faqat shakllanish yo'lagi o'rniga tsivilizatsiya yo'lagi mavjud. Yolakning oxirida avvallari kommunizm bolgan, hozir esa garbiy hayot tarzi. Tarixiy tajriba guvohlik beradi: insoniyat hayoti rang-barang, ko'p qirrali bo'lib, taraqqiyot soddalashtirish, birlashish yo'lida emas, balki tobora murakkablashib, xilma-xillikning ortishi yo'lida boradi. Bu nuqtai nazar bilan yana qadriyatlar ierarxiyasi o'rnatiladi: ba'zi xalqlar ustun, namunali, ba'zilari past, qoloq deb e'lon qilinadi. Insoniyatning barcha tajribasi bebahodir. Oxirida insoniyat uchun najot nima bo'lishi noma'lum, qaysi tur insoniyatning omon qolishi nuqtai nazaridan eng yuqori qadriyatga ega.

15 DINSHUNOSLIK 15 Xulosa: Men islom madaniyati va jahon svilizatsiyasi haqida elektron taqdimot tayyorlash mobaynida islom madaniyatini va bu dinga amal qilish uchun nimalar qilish kerakligini,kiyinish madaniyatini, shaxsiy gigiyena qanday bulishi kerakligini organdim. Jahon svilizatsiyasiga kelsak har bir xalqning madaniyati shakllanishi uchun ularda qanday uzgarishlar yani svilizatsiyalar bulgani haqida bilib oldim. Foydalanilgan adbiyotlar: Muxtasar.SHariat qoidalari qsqacha sharh_T:CHolpon,1994. Ozbekistonda islom madaniyati. Muhammad paygambar tarixi _T:1993.

16 DINSHUNOSLIK 16 Etiboriz uchun raxmat !