Жітіқара – жерім менің Город мой - Житикара Автор: 9-сынып оқушысы Нурсеитов Али

Шығу тарихы Біздің жеріміздің ен бірінші тұрғындары Торгай даласының көшпелі казактары болды. Олар адам аяғын баспаған ми далада малдарын бағып, Шортанды өзенінің жағасында кыстаған. Қыста Шортанды өзені түбіне дейін қатпаған, сондықтан малды суаруға өте қолайлы болған. Жаздыгүні өзең маңында шөп өте калың өскендіктен, жаз ортасына дейін мал бағылған. XX ғасырдың басында Оралдан қашқындар Шортандының жағасынан алтын табылады. Алтын жер бетінде жатқан. Табылған алтын туралы жақын ауылдарға тез тарайды. Осы жерге өз бакыттарын табуға жакын жерлердің адамдары көшіп келе бастады. Адам тұрмаған көл жагасында ең бірінші саманнан үйлер салынып, Шортанды ауылы пайда болды.

Жітіқара жерінде ең бірінші алтын өндіруді қолға алып, жекеменшік алтын өндіріс орнын ашқан Ралеев Мұхамедшакир. Бұл жағдайды Оренбург каласындағы аймақтық инспекторы берген куәлік растайды. Ралеев Жітікарада болмаса да, алтын табу өндіруді колға алады. Ол ең бірінші білгір жұмысшылар Латыпов деген ағайынды жігіттерді (Оңтүстік Оралдан келген) және алтын өндіру жолдарын білетін адамдарды кабылдады.

жылдары ен бірінші алтын өндіретін жерлер ашылды жылы Жітікараға «Веселый аул» деген ат берілді. Оренбург губерниясының жақын жерлеріндегі адамдар, жаксы өмір іздеп осында ағылып, көшіп жатты жылы Ралеев жұмысшылары 330 кг алтын өндірді жылдан бастап ауыл «Жітіқара» деп аталды. Ауылдың аты оңтүстік-шыгыстағы 25 км орналаскан таудың атымен аталды. Жітікара деген атау бірнеше мағына береді. Үлкендердің айтуынша бүл сөз «жеті төбешік», «дұрыс кара» және т.б. көптеген атаулардың мағынасын білдіреді. Бұл тау кеп адамдарга жол сілтеуші болған. Ашык күндері бұл тау Орск, Қостанай, Троицкадан көрінді. Сондықтан Жітіқара «көкшіл» деп аударылды.

ж.ж. рудниктегі жұмыстар токтатылды ж.ж. «Уралзолото» алтын өндіру жұмыстарын кайта көтерді жылы саймандардың жоктығынан және сауатты жұмысшылардың болмауынан, бұрғылау жұмыстары тоқтатылады ж. профессор Матвеевтың басқаруымен осы жерлердің зерттеу жұмыстары басталды. Содан соң бұл зерттеулерді Кутюхин деген профессор жалғастырды. Ол кісінің зерттеулері Жітікара кенінің өте керектігін дәлелдеді. Ол зертеу кезінде үш керек пайдалы қазбаларды тапты. Олар: алтын, күміс және мышьяк. Осы зерттеулердің корытындысы бойынша Кутюхин шахталарды метр терендікте казу керектігін айтады.

Сол кенді қалай тапқан екен? Шахтаның ішін соған арнаған забурник пен тесік жасалған. Оның ішіне жарылғыш салып, шахтадан шыққан. Содан соң шахтаға түсіп, кенді вагонеткаға салған. Кенді жоғарыға шығарып бөлген. Әр кенді колға алып, алтыны барын бөліп салған. Әрі карай алынған бөлігін ұсактап, алтынды сумен шайып алған. Адамдардың жұмысын жеңілдету үшін, аттарды вагонеткаға тасуға қолдана бастады. 2-3 жыл өткен соң аттарды ауыстырған, өйткені олар көрмей және жүрмей қалған.

1935жылы біздің кенішті Киров кен орны деп атады. Кировты өлтіргеннен кейін жұмысшылар онын өлгеніне катты кайғырып, өз акшаларына оның кұрметіне мәрмәр тастан мүсіні жасалды. 1936жылы оны 9 мектеп қасына койып, мектепке С.М. Киров аты берілді. Басқа жаңа ашылған шахталармен бірге Жітікара кең орны көркейіп, өсіп жатты. Шортанды көлінің жағасында адам өмірі де қалпына келе бастады. Осы жердің жергілікті тұрғындары дәрігерлік көмек, су тапшылығынан көрген киындыктарын әлі күнге дейін естеріне алады жылы ең бірінші аурухана ашылды. Ол кісінің көмегімен 1930 жылы Шортандының он жағасында үш аурухана салынды жылы орыс кластары үшін 1 бастауыш мектебі және үш жылдан кейін казақ сыныптары үшін 2 мектеп салынды.

1939 жылы 20 сәуірде жоғары ҚазССР кеңесінің шешімі бойынша Жітікара қала деп аталды. Бұл кезде Жітікарада өз телефон станциясы, радиосы, (екі тілде) аурухана, дәріхана, кірпіш зауыты, бірнеше өндіріс орындары және өз «Жітікара жұмысшысы» деген газеті жарық көрді жыл аралығында Жітіқара қаласы бойынша көп жұмыстар жүргізілді. Абай жолы деген аллеясы құрылды, АҚ Костанй минералы площадь жанында және 6 мкр жанында шағын аллея және фантандарды құрды.