А қ арал, алтын арал Ма қ таралым О ң т ү стікті ң ж ү регі – Ма қ тарал Н. Ә.Назарбаев. - презентация

1

2 А қ арал, алтын арал Ма қ таралым

3 О ң т ү стікті ң ж ү регі – Ма қ тарал Н. Ә.Назарбаев.

4 О қ ушылар ғ а ту ғ ан ө лкемізді ң тарихы туралы т ү сінік бере отырып, ө лкемізді ң қ адір- қ асиетін ұқ тыру.

5 О қ ушыларды туып ө скен жерімізді ң кешегісіне к ө з ж ү гірту ар қ ылы отаншылды қ сезімге, Қ аза қ станды қ патриотизмге т ә рбиелеу

6 Әң гімелеу,сахналы қ қ ойылым

7 Ма қ тарал ауданы ң картасы,Жетісай қ аласы туралы слайдтар Интерактивті та қ тадан Атакенттегі ауданды қ м ұ ражайдан алын ғ ан материалдар мен бірге қ азіргі та ң да ғ ы тарихын тамашалайды.

8 Саба қ ты ң барысы: I Ұ йымдастыру кезе ң і II Ма қ сатымен міндеті III Негізгі б ө лім IV Ма қ тарал ауданы туралы жылы лебіздер. V Қ орытындылау: Саба қ ты ң барысы: I Ұ йымдастыру кезе ң і II Ма қ сатымен міндеті III Негізгі б ө лім IV Ма қ тарал ауданы туралы жылы лебіздер. V Қ орытындылау:

9 Құ рметтті о қ ушылар, туып ө скен жеріміз, елімізді ң қ иыр О ң т ү стігіндегі шежірелі де ш ұ райлы, елі дархан, жері бай Ма қ тарал ауданыны ң құ рыл ғ анына 85 жыл тол ғ алы отыр. "Елу жылда-ел жа ң а" деген дана хал қ ымыз. Сонды қ танда ө ткенді айтпай, б ү гінгі еске т ү спейді. Шынды ғ ында да, қ ай өң ір, қ ай ө лкені ң болсын ар ғ ы-бергі тарихы, шертер сыры к ө п. " Ә ркімні ң ту ғ ан жері-Мысыр ша һ ары "деген екен б ұ рын ғ ылар. Бізді ң туып ө скен ө лкеміз Ма қ тарал өң ірі- қ азір О ң т ү стік Қ аза қ стан облысына ө зіндік н ә р беріп отыр ғ ан ө лке. Ахмет Байт ұ рсын ұ лы" Бізді ң заманымыз- ө ткен заманны ң баласы,келер заманны ң атасы" деген екен. Ма ғ ынасы ө те тере ң с ө з. Ө ткенсіз б ү гін жо қ екенін, б ү гінгі к ү німіз болаша қ ты ң басы екенін ме ң зеп, б ү гінгі болмысымыз ө ткенні ң тікелей н ә тижесі, сонды қ тан ұ дайы ө ткенні ң жа қ сы-жаманын ойлы к ө з, ояу ж ү рекпен саралау ар қ ылы болаша ғ ы ң а ө неге к ө рсет деп т ұ р ғ андай. Б ү гінгі ашы қ т ә рбие са ғ атымызда Ма қ тарал өң іріні ң тарихы мен т ұ рмыс тіршілігімен, оны ң жетістіктерімен таныстыру. Тарихымыз ғ а к ө з тастап, туып ө скен жерімізді ң кешегісі мен б ү гінгісін салыстыра отырып елімізді ң к ө ркейіп жанданып, жайна ғ анын атап айту. Бізді ң ө лкемізді ң географиялы қ орналасу жа ғ дайы евразия материгіні ң Азиялы қ б ө лігінде Қ аза қ станны ң о ң т ү стігінде т ү бек т ә різді Ма қ тарал ауданы орналас қ ан. Оны ң о ң т ү стігі Ө збекстанмен, батысы Шардара ауданымен, шы ғ ыс б ө лігі Сарыа ғ аш аудандарымен шекаралас.

10 Мы ң ө ліп мы ң тірілген қ аза қ деген ұ лтты ң қ айма ғ ы б ұ зылма ғ ан қ алы ң ортасы саналатын қ асиетті ө лке О ң т ү стік Қ аза қ стан облысы. О ң т ү стік Қ аза қ станны ң ж ү регі болып саналатын Ма қ тарал ауданыны ң талай т ұңғ ылы қ ты ішіне б ү гіп жат қ ан қ алы ң қ атпарлы к ә рі тарих

11 А қ арал, алтын арал Ма қ таралым, Ө зінде ту ғ аныма ма қ танамын. Жамыл ғ ан а қ мамы қ ты алтын адам, Ө зі ң мен болаша ққ а бір барам -деп а қ ын жырла ғ андай, бізді ң ө лкеміз ма қ таны ң отаны Ма қ тарал ауданы. Ту ғ ан елімізді ң бас қ а аудандардан ерекшелігін даралайтын да алдымен осы ма қ талы к ә сіп. Ма қ та бізді ң бой т ұ марымыз, ерекшелік белгіміз. Ма қ тарал өң іріні ң тарихына то қ талу- тарихымыз ғ а тере ң үң іліп, туып ө скен жерімізді ң кешегісіне к ө з ж ү гірту. Ол ү шін мен кешегі ата- бабаларымызды ң ж ү ріп ө ткен жолына я ғ ни Мырзаш ө лді ң мырза атану тарихына то қ талып ө тсем.

12 Мырзаш ө л ке ң істігі туралы мынадай а ң ыз бар.» К ө шпенділер философы» Асан қ ай ғ ы ә улие атамыз Қ аза қ жерін аралап, жолында кездескен тау-тасын, ө зен су ш ұ райлы жерлерді к ө ріп ә р жерді ң ерекше қ асиетін ө зінше ба ғ алап ө сиетті с ө здерін айт қ ан екен.

13 Асан қ ай ғ ы атамыз Ма ңғ ыстауды к ө ргенде. Тасы алтын, құ мы к ү міс, қ ойны тол ғ ан қ азына екен. Біра қ жеті ж ұ рт келіп, жеті ж ұ рт кететін қ азынасынан хал қ ы қ айыр к ө рмейтін, байлы ғ ы талай ғ а т ү сетін жер екен депті. Жел маясымен келе жатып қ аза қ ты ң сары даласы Сарыар қ а ғ а жеткенде: Уа шіркін, Сарыар қ аны ң т ұ зды ғ ы екен, тек анда- санда обып қ оятын ж ұ ты бар екен, біра қ артынан тез ө сетін жер екен деген екен. Одан кейін Ертіс бойына келгенде Асан қ ай ғ ы бабамыз былай деді: Мына шіркінні ң баласы тойдым деп қ арап отырмас, қ арным ашты деп жылап отырмас Таби ғ аты ерекше Алматыны к ө ргенде Пай-пай, шіркін сарымса ғ ы сабаудай, б ү лдіргені б ү йректей, алмасы бар ж ү ректей сол жерді қ имадым деп Асан қ ай ғ ы бабамыз с ұ лу Сыр бойына келеді. Басы байта қ, ая ғ ы тайпа қ ко ң ыс екен. Қ ара тауды жайласам Сырды ң бойын қ ыстасам, қ о ң ыс болу ғ а сонда д ұ рыс екен депті. Асан қ ай ғ ы атамыз Сырды ң бойын с ү зіп ө тіп бір ш ө лді адыр ғ а кез болыпты. Желмаядан жерге т ү сіп, шапанын жайып жіберіп, бесін намазын ұ йып отырып ұ за қ о қ иды. Кім біледі а қ ылг ө й жырау елді бірлік пен ынтыма ққ а ша қ ырып, құ нды тол ғ ауларын с ү ре д ұғ аларды ң арасына қ осып жіберіп отырса керек. Шапанын жинап, сайын даланы ң а ң ыза қ желіне кеудесін тосып халы қ қ ам қ оры былай депті:

14 Уа, хал қ ым ш ө лге к ө шіп келесі ң, Қ иынды ққ а к ө несі ң. Ө сіп, ө несі ң, Ары қ пен су ә келіп. Тегіспен қ ырат белесі ң, А ғ аш б ұ та егесі ң, Несібенді ш ө птен тересі ң. деп, орнынан т ұ рып, желмаяны ң ө ркешіне жармаса бергенде, шо ң айна ма, ә лде жы ңғ ыл ма, шапаныны ң етек т ұ сынан тарт қ ылап ала қ андай жыртыс алып ү лгеріпті. Абыз шал қ озык ө ш жерден к ө з тастап, Асан ата: Ей ш ө л, са ғ ан ба қ қ онады, Қ ойны ң а ққ а толады. Оны ң аты ма қ та болады, Хал қ ы ң алты ай жерге е ң кейеді, Алты ай ұ й қ ыда болады. Қ ойны қ онышы ң қ азына ғ а толады - деп к ө кжиектен ары асып к ө рінбей кетіпті.

15 И ә, Асан қ ай ғ ы атамыз бас қ ан ш ө л адыр осы к ү нгі Ма қ тарал ауданыны ң территориясына т ұ спа-т ұ с келеді жылы мамырда В.И. Ленин Мырзаш ө лді суландыру ғ а қ аржы б ө лу таралы декретке қ ол қ ойды. Бізді ң ту ғ ан ө лкемізді ң жа ң а тарихы, г ү лдену д ә уірі міне, осыдан басталады. 1 о қ ушы: 1928 жылы Қ аза қ станда аса ма ң ызды аудан ғ а б ө лу нау қ аны ж ү ргізілді. Қ аза қ стан Республикасын мемлекеттік жоспарлау комитеті ба ғ алы да қ ылдар ө сіретін аз ғ ана аудандарды ң қ атарына Иіржарды жат қ ызды. Ол кезде аудан аума ғ ында 162 ұ са қ елді мекен болды, 58-зі Европалы қ ү лгіде, қ ал ғ андары қ ыстаулар.

16 Сонымен 1928 жылы 17 қ а ң тарда орталы ғ ы Мырзакент болып Ма қ тарал ауданы құ рылды. С ө йтіп, ұ й қ ы құ ша ғ ында жат қ ан алып дала д ү р сілкініп оянды. Қ ойнына басып жат қ ан құ т- берекесін ө з перзенттеріне бере бастады.

17 Құ лан тартыс құ с ұ шпас ш ө л даланы г ү лді ө лкеге, г ү лзар ба ққ а айналдыр ғ ан ғ ажайып е ң бекті ң ерлігін жаса ғ ан Е ң бек Ерлері бар. Социалистік Е ң бек Ерлері: Темірбек Дайрашев Жолбарыс Қ алшораев Шаблан Ділд ә беков Ш ү ренбай Т ұ р ғ анбаев Ә білаш Нарбаев Ж ұ маг ү л С ә уірбаева Жолдасбай Ералиев Ә жіхан Ес қ араев

18 Е ң бек ардагерлері: Лебай М ұ сабаев Зайырбек Ахметов ж ә не т.б к ө птеп саналады. (о қ ушылар осы кезде, осы кісілерді ң портреттерін алып сахна ғ а шы ғ ады) 5 о қ ушы: Мырзаш ө л ұ рпа қ тары ел басына ауыр к ү н ту ғ анда кетпен-к ү ректерін қ ару ғ а айырбастап, Отанды қ ор ғ ау ғ а аттанды.Со ғ ыс кезіндегі ерліктері ү шін Ке ң ес Ода ғ ыны ң Батыры ата ғ ын ал ғ ан аталарымыз : Абылай Ә лімбетов Жолдыбай Н ұ рлыбаев Егоров Михаил Жуков Петр Уммаев Мухажир Нижурин Петр Трофимович Гусев Василий Васильевич Воробенко Игорь Пахомович Т ө леген Ә бдібеков Вешетник Иван Семенович Қ азіргі кезде арамызда ж ү рген бізді ң ма қ танышымыз То ғ анбай Қ ауынбаев атамыз.

19 Ма қ таралым сен ү шін ма қ танамын, Есімде кеше ж ү рген ма қ та алабы ң. Кеше ш ө л игерілмей жаткан жер е ң, Б ү гінгі келбеті ң е ма қ танамын. деп б ұ л ө мір ма қ тану ғ а т ұ рарлы қ мырза өң ір. Мырзаш ө лден шы ғ ып қ аза қ жазушылары сия қ ты ү лкен шаныра қ ты онда ғ ан жыл бас қ ар ғ ан Қ алдарбек Найманбаев а ғ аны, сазгер Мы ң жасар Ма ңғ ытаев,Сабырхан Асановты, Еркінбай Ә лім құ ловты, Срайыл Сапарбаевты исі қ аза қ ма қ таныш етеді. Қ аза қ стан ғ ылымына ү лес қ ос қ ан М. Ә сілбеков, Жа қ анша Мырзалиев, Тастан Ата құ лов сия қ ты т.б а ғ аларымызды ма қ таныш етеміз. Ө здеріні ң сырлы сазды ә ндерімен баурап ал ғ ан Ба қ ыт Шадаева, Гау һ ар Ә лімбековалар сия қ ты апаларымызды ң есімі елге белгілі

20 Мен туып ө скен Жетісай қ аласы-Ма қ тарал ауданыны ң орталы ғ ы. Жетісай- Қ аза қ стан Республикасыны ң ке ң байта қ жеріні ң е ң қ иыр о ң т ү стігінде орналас қ ан ә сем де к ө рікті қ ала. Жетісай қ аласына 1969 жылы 26 маусымда б ұ ры ңғ ы Ке ң ес Ода ғ ы құ рамында Ө збекстан Республикасы Жо ғ ар ғ ы Ке ң есіні ң жарлы ғ ымен аудан ғ а ба ғ ынышты қ ала м ә ртебесі берілді.

21 Қ азір Жетісай қ аласында 38,7 мы ң адам т ұ рады. Қ алада Құ рманбек Жандарбеков атында ғ ы драма театры, «Сырдария» университеті, Жетісай гуманитарлы қ колледжі, 2 медициналы қ колледжі, 4 мектеп -гимназия, 5 жалпы орта мектебі бар.

22 . Неткен ғ ажап, к ү н с ү йсінген жер беті, Жерді қ ор ғ ау тірі жанны ң міндеті. А қ ма қ тасы ажар берген ж ү зіне, Қ андай к ө ркем Жетісайды ң келбеті.

23 «Аш дала емес кой б ұ л \»Голодная степь» деген с ө зге к өң ілі толма ғ ан болса керек\ Мырзаш ө л ғ ой, аш ш ө л емес,мырза, елді той ғ ызатын ш ө л ғ ой» М. Ә уезов. Ш ө лді ш ү лен еткен, жо қ ты бар еткен, болмысымызды мол еткен, ырыс ө лке М. Ә уезов. Мені ң Мырзаш ө лде к ө ргендерім, б ұ л коммунизмге қ арай те ң десі жо қ ө рлеу. Б ұ л өң ірде мол к ө пшілік болуына мен толы қ сенемін. Фидель КАСТРО, Куба еліні ң к ө семі Мырзаш ө л өң ірі ө з Отаныны ң не екенін біілетін қ аза қ ты ң жеріндегі бірден-бір ө лке. Ж ұ рт қ а паш етер осы О ң т ү стік ө лкесі, соны ң ішінде – Ма қ тарал. Н. Ә. НАЗАРБАЕВ Мырзаш ө лді ң Қ ызыл құ ммен ұ штас қ ан жері Сырдария суымен қ оректендіріліп, бай, жайна ғ ан ө лкеге айналып келе жат қ аны бізді ерекше сезімге б ө леді. С ү леймен ДЕМИРЕЛЬ

24 Бізді ң Мырзаш ө л өң ірі Ма қ тарал ауданы тере ң тарихы мен осындай т ұ л ғ аларымен ерекшеленеді. Ө лкені ң рухани м ұ расын, қ адір- қ асиетін жас ұ рпа ққ а жеткізу басты парызымыз. О қ ушылар ө з елімізді ң тарихын жете білмесе, қ азіргі қ о ғ амны ң даму за ң дылы қ тарын толы қ т ү сіну м ү мкін емес. Ә Н. «АТАМЕКЕН» хормен. Бізді ң Мырзаш ө л өң ірі Ма қ тарал ауданы тере ң тарихы мен осындай т ұ л ғ аларымен ерекшеленеді. Ө лкені ң рухани м ұ расын, қ адір- қ асиетін жас ұ рпа ққ а жеткізу басты парызымыз. О қ ушылар ө з елімізді ң тарихын жете білмесе, қ азіргі қ о ғ амны ң даму за ң дылы қ тарын толы қ т ү сіну м ү мкін емес. Ә Н. «АТАМЕКЕН» хормен.