Сабақтың тақырыбы Дене импульсі. Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс. Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс.

Сабақтың жоспары 1.Дене импульсі, дене импульсінің бағыты, өлшем бірлігі 2.Күш импульсі, оның бағыты, өлшем бірлігі 3.Күш импульсімен дене импульсінің арасындағы байланыс 4.Тұйық жүйе 5.Импульстің сақталу заңы 6.Реактивті қозғалыс 7.Реактивті қозғалыс жылдамдығы 8.Ғарышқа жол салған ғалымдар

Дене импульсі. Дене импульсі. Ипульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс. Ипульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс. ( тірек конспекті ) 1 «Импульс» гректін сөзінін аудармасы «соққы» Механика: дене импульсі немесе қозғалыс мөлшері және күш импульсі. Дене импульсі: p mV; p - V жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы m дененің импульсі. Дене импульсі: p mV; p - V жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы m дененің импульсі. SI P[1кг*м/с] SI P[1кг*м/с]

Kүш импульсі: Kүш импульсі: F = ma = m* V – V 0 / Δt; F = ma = m* V – V 0 / Δt; F * Δt = mV – mV 0 ; p 0 = mV 0 ; p = mV F * Δt = mV – mV 0 ; p 0 = mV 0 ; p = mV F * Δt = p – p 0 ; F * Δt = Δp S F * Δt [ 1H* c ] F * Δt = p – p 0 ; F * Δt = Δp S F * Δt [ 1H* c ] Күш дене импульсінің Күш дене импульсінің импульсі өзгерісі импульсі өзгерісі

2. 2. F 1 = -F 2 m 1 * V 1 – V 1 / Δt = = -m 2 * V 2 – V 2 / Δt; ( Δt ) F 1 = -F 2 m 1 * V 1 – V 1 / Δt = = -m 2 * V 2 – V 2 / Δt; ( Δt ) m 1 V 1 + m 2 V 2 = m 1 V 1 + m 2 V 2 m 1 V 1 + m 2 V 2 = m 1 V 1 + m 2 V 2 p 1 + p 2 = p 1 + p 2 p 1 + p 2 = p 1 + p 2 Импульстың сақталу заңы Импульстың сақталу заңы

V 1 - газ жылдамдығы V 1 - газ жылдамдығы m – жанған отынның массасы m – жанған отынның массасы М – мәре алдындағы М – мәре алдындағы зымыранның сыртқы зымыранның сыртқы қабығымен және отынмен қабығымен және отынмен қоса есептегіндегі массасы қоса есептегіндегі массасы М – m - зымыран М – m - зымыран қабығының массасы қабығының массасы V 2 – зымыран қабығының V 2 – зымыран қабығының жылдамдығы жылдамдығы V 2 = - m* V 1 / M – m V 2 = - m* V 1 / M – m Зымыран газдың Зымыран газдың атқылап шығу жылдамдығы атқылап шығу жылдамдығы бағытына қарама – қарсы бағытына қарама – қарсы бағытталған жылдамдық алады бағытталған жылдамдық алады

Циолковский – Королев – Гагарин - Әубәкіров - Мұсабаев Циолковский – Королев – Гагарин - Әубәкіров - Мұсабаев

Нені білдік? Нені білдік? 1Дене импульсі деп _____________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ 2.Дене импульсінің формуласы __________ _____________________________________. Өлшем бірлігі: ________________________ 3.Импульстің бағыты ___________________ бағытымен бағытталады. 4."Импульс" ұғымын енгізген француз ғалымы ______________________________.

5.Күш импульсі деп _______________________ _______________________________________ 5.Күш импульсі деп _______________________ _______________________________________ 6.Егер күш пен оның әрекет ету уақыты белгілі болса, дененің алатын күш импульсі; I= ___________________________________ 6.Егер күш пен оның әрекет ету уақыты белгілі болса, дененің алатын күш импульсі; I= ___________________________________ 7.Күш импульсінің өлшем бірлігі ___________ __________________________ 8.Күш импульсі векторының бағыты __________ ______ бағытымен сәйкес келеді. 9."Дене импульсі"," Күш импульсі" ұғымдарын пайдалана отырып, Ньютонның екінші заңын тұжырымда ___________________________ _____________________________________

Импульстің сақталу заңы Импульстің сақталу заңы 1.Тұйық жүйе дегеніміз не __________________ _______________________________________________ ______________________________________________ 1.Тұйық жүйе дегеніміз не __________________ _______________________________________________ ______________________________________________ 2.Импульстің сақталу заңының тұжырымдамасы _______________________________________________ ___________________________________ 2.Импульстің сақталу заңының тұжырымдамасы _______________________________________________ ___________________________________ 3.Формуласы: ______________________ 3.Формуласы: ______________________ 4.Импульстің сақталу заңы орындалу үшін қажетті шарттар __________________________ _______________________________________________ ___________________________________ 4.Импульстің сақталу заңы орындалу үшін қажетті шарттар __________________________ _______________________________________________ ___________________________________

Реактивті қозғалыс Реактивті қозғалыс 1.Реактивті қозғалыс деп ________________________ 1.Реактивті қозғалыс деп ________________________ ______________________________________________ 2.Отын жанғаннан кейінгі зымыран алатын жылдамдық қандай шамаларға тәуелді _______________________ ______________________________________________ 3.Реактивті қозғалтқыштың жылдамдығын арттыру тәсілдері _____________________________________ _____________________________________________ 4.Реактивті күш ________________________________ ______________________________________________ 5.Ғарышқа жол салған ғалымдар _________________ ________________________________________________ ________________________________________________ _____________________________________________ ______________________________________________ 2.Отын жанғаннан кейінгі зымыран алатын жылдамдық қандай шамаларға тәуелді _______________________ ______________________________________________ 3.Реактивті қозғалтқыштың жылдамдығын арттыру тәсілдері _____________________________________ _____________________________________________ 4.Реактивті күш ________________________________ ______________________________________________ 5.Ғарышқа жол салған ғалымдар _________________ ________________________________________________ ________________________________________________ _____________________________________________

Есептей білеміз бе? 1. Массасы 3 кг доңғалақ горизонталь бетпен сырғанаусыз 5 м жылдамдықпен домалап келеді. Доңғалақтың импульсін табыңыз. Берілгені : _________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________

2. Рельсті бойлай 6 м/с жылдамды қ пен ж ү гіріп келе жат қ ан массасы 60 кг адам рельсте тыныш т ұ р ғ ан 30 кг арбаша ғ а секіріп мінді. Арбашаны ң рельспенен қ андай жылдамды қ пен қ оз ғ ала бастайтынын табы ң ыз. Берілгені: ___________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________

3. Зарядымен қоса есептегенде массасы 300 г болатын кішкене зымыран вертикаль жоғары қарай 140 м биіктікке көтерілді. Заряд лезде жанады деп есептеп, зымыраннан бөлініп шығатын газ жылдамдыған есептеңдер. Зарядтың массасы 50 г. Берілгені: ___________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________ __________________________________

Сабақты қорытындылау Сабақты қорытындылау ( өзіңді - өзің тексер ) 1.Механикада қарастырылатын қай векторлық шаманың сақталу қасиеті бар? а) күш в) импульс с) жылдамдық а) күш в) импульс с) жылдамдық д) үдеу д) үдеу 2. Дене импульсінің анықтамасына қай өрнек сәйкес келеді? А) а = F/m в) F·t с) p = m·V е) mV 2 /2

3. Массасы 2 кг дене 3 м/с жылдамдықпен қозғалып келеді. Дененің импульсі неге тең? А) 3кгм/с в) 9 кгм/с с) 6 кгм/с д) 18 кгм/с 4. Механикалық жүйе тұйық болса қай тұжырым дұрыс? А) Жүйедегі барлық денелердің импульсі өзгеріссіз болады В) Жүйедегі барлық денелердің импульсі азаяды С) Жүйе импульстерінің қосындысы нөлге тең Д) Жүйе импульстерінің қосындысы тұрақты болады

5. Импульсті ң са қ талу за ң ы қ андай жа ғ дайда орындалады? А) Ә серлесетін денелер со қ ты ғ ыс қ ан жа ғ дайда В) Жары қ жылдамды ғ ы мен салыстыр ғ анда аз жылдамды қ пен қ оз ғ а ғ анда С) Т ұ йы қ ж ү йелерде Д) Т ұ йы қ талма ғ ан ж ү йелерде 6. К ү ш импульсіні ң ө рнегін к ө рсеті ң із А) F Δt в) FV с) FS д) F/m А) F Δt в) FV с) FS д) F/m 7. Қ андай физикалы қ шамалар Нс ө лшем бірлігімен ө лшенеді? А) к ү ш импульсі в) к ү ш моменті с) дене импульсі д) к ү ш

8. Ж ұ мысын ая қ та ғ ан сатысы ғ арыш кемесінен ажыра ғ анда кеме қ андай импульс алады? А) p В) -p C) 2p д) -2p 9. Т ұ ра қ ты к ү шті ң ә серінен денені ң импульсі 4 с ішінді 20 кг м/с – ке өзгереді. Бұл күш неге тең? А) 5 Н В) 1 Н С) 3 Н Д) 4 Н 10. Ньютонның екінші заңының импульстік түріне қай өрнек сәйкес келеді? А) FΔt = Δp В) a = F/m С) F = -kx Д) kx 2 /2

Жауап кілті Жауап кілті BCCССААВАА

Ү йге тапсырма §12, §13, §14 12 жатты ғ у 1,3,5