Ş Ə B Ə K Ə N Ə DİR?

Ş ə b ə k ə (network)- informasiya mübadil ə si üçün h ə r hansı üsulla birl ə şmiş kompyuterl ə r qrupudur. Ş ə b ə k ə (network)- informasiya mübadil ə si üçün h ə r hansı üsulla birl ə şmiş kompyuterl ə r qrupudur.

Kompyuter ş ə b ə k ə l ə rinin növl ə ri. Lokal hesablama ş ə b ə k ə si(LAN) Lokal hesablama ş ə b ə k ə si(LAN) Genişmiqyaslı hesablama ş ə b ə k ə si(WAN) Genişmiqyaslı hesablama ş ə b ə k ə si(WAN) LAN- kiçik ə razid ə olan kompyuterl ə ri bir-birin ə bağlayır. LAN- kiçik ə razid ə olan kompyuterl ə ri bir-birin ə bağlayır. Kompyuter ş ə b ə k ə si üçün ə n vacib aparat- (NIC)-ş ə b ə k ə adapteri v ə ya ş ə b ə k ə kartı- Ethernet adapter. Kompyuter ş ə b ə k ə si üçün ə n vacib aparat- (NIC)-ş ə b ə k ə adapteri v ə ya ş ə b ə k ə kartı- Ethernet adapter.

Lokal ş ə b ə k ə d ə kompyuterl ə r: serverl ə r ə işçi stansiyalara bölünürl ə r. Server ə qoşulan h ə r bir kompyuter işçi stansiya adlanır.

Kompyuterl ə rin lokal ş ə b ə k ə d ə birl ə şm ə sxemi ş ə b ə k ə nin topologiyası adlanır. Üç ə sas topologiya növü mövcuddur: Şin topologiyası; Ulduzvari topologiya; Halqavari topologiya.

Şin topologiyası (BUS) Bu topologiyada bütün kompyuterl ə r paralel olaraq şin ə qoşulurlar. Şin, kompyuterl ə ri bir-birin ə bağlayan kabel sistemidir. İnformasiya paketl ə r ş ə klind ə şinl ə h ə r iki t ə r ə f ə ötürülür.

Şin topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə rin ə sas üstünlükl ə ri H ə r hansı bir kompyuterin sıradan çıxması ş ə b ə k ə nin işin ə t ə sir etmir; Ş ə b ə k ə y ə yeni kompyuterl ə rin daxil edilm ə si asandır; Ş ə b ə k ə kartları (adapterl ə ri) ucuzdur.

Halqavari topologiya (RING) Halqavari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə rd ə h ə r bir kompyuter (işçi stansiya) bir-biri il ə halqavari ş ə kild ə, y ə ni birinci kompyuter ikinci il ə, ikinci kompyuter üçüncü il ə, üçüncü kompyuter dördüncü kompyuter il ə v ə s., sonuncu kompyuter is ə birinci kompyuterl ə birl ə şdirilir.

Bu tip ş ə b ə k ə l ə rd ə ə sas ə n marker prinsipind ə n istifad ə edilir. Markeri ə ld ə ed ə n kompyuter m ə lumat gönd ə rm ə k hüququna malik olur. Markeri ə ld ə etmiş kompyuterin, dig ə r kompyuterl ə r ə gönd ə r ə c ə yi m ə lumatı var is ə, bu m ə lumatları marker ə yerl ə şdir ə r ə k onu paket ş ə klin ə çevirir, m ə lumatın ged ə c ə yi ünvanı v ə dig ə r lazımi informasiyaları paket ə qeyd ed ə r ə k, qonşu kompyuter ə gönd ə rir. Paketi almış kompyuter, onun ünvan hiss ə sin ə baxır v ə ə g ə r paket ona ünvanlandırılmışsa, paketi özün ə qeyd edir, ə ks halda paketi özünd ə n sonrakı kompyuter ə gönd ə rir. Paket halqa il ə tam bir yol keçdikd ə n sonra paketi gönd ə rmiş kompyuter onu halqadan çıxardır v ə yeni paketi ( ə g ə r gönd ə rm ə y ə m ə lumatı varsa) gönd ə rir. Bu tip ş ə b ə k ə l ə rd ə ə sas ə n marker prinsipind ə n istifad ə edilir. Markeri ə ld ə ed ə n kompyuter m ə lumat gönd ə rm ə k hüququna malik olur. Markeri ə ld ə etmiş kompyuterin, dig ə r kompyuterl ə r ə gönd ə r ə c ə yi m ə lumatı var is ə, bu m ə lumatları marker ə yerl ə şdir ə r ə k onu paket ş ə klin ə çevirir, m ə lumatın ged ə c ə yi ünvanı v ə dig ə r lazımi informasiyaları paket ə qeyd ed ə r ə k, qonşu kompyuter ə gönd ə rir. Paketi almış kompyuter, onun ünvan hiss ə sin ə baxır v ə ə g ə r paket ona ünvanlandırılmışsa, paketi özün ə qeyd edir, ə ks halda paketi özünd ə n sonrakı kompyuter ə gönd ə rir. Paket halqa il ə tam bir yol keçdikd ə n sonra paketi gönd ə rmiş kompyuter onu halqadan çıxardır v ə yeni paketi ( ə g ə r gönd ə rm ə y ə m ə lumatı varsa) gönd ə rir.

Halqavari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə rin ə sas üstünlükl ə ri: H ə r bir kompyuter yalnız qonşu kompyuterl ə birbaşa bağlıdır; H ə r bir kompyuterin m ə lumat gönd ə r ə bilm ə si üçün ona mü ə yy ə n vaxt verilir. Halqavari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə rin ə sas çatışmayan c ə h ə tl ə ri aşağıdakılardır: H ə r bir kompyuter informasiyanın ötürülm ə sind ə iştirak edir. Buna gör ə d ə h ə r hansı bir kompyuterin adapterinin sıradan çıxması ş ə b ə k ə nin işini pozur; Ş ə b ə k ə adapteri daima işçi v ə ziyy ə td ə olmalıdır.

Halqavari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə r ə nümun ə olaraq Token Ring ş ə b ə k ə sini göst ə rm ə k olar. Halqavari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə r ə nümun ə olaraq Token Ring ş ə b ə k ə sini göst ə rm ə k olar. Token Ring ş ə b ə k ə si – IEEE t ə şkilatı t ə r ə find ə n standartlaşdırılmış, lokal ş ə b ə k ə l ə rin dig ə r bir arxitekturasıdır. O, Ethernet v ə dig ə r ş ə b ə k ə texnologiyaları il ə ümumi xass ə l ə r ə malikdir Token Ring ş ə b ə k ə si – IEEE t ə şkilatı t ə r ə find ə n standartlaşdırılmış, lokal ş ə b ə k ə l ə rin dig ə r bir arxitekturasıdır. O, Ethernet v ə dig ə r ş ə b ə k ə texnologiyaları il ə ümumi xass ə l ə r ə malikdir

Ethernet texnologiyasına nisb ə t ə n, Token Ring texnologiyası daha mür ə kk ə bdir. Bu texnologiya imtinalara qarşı dayanıqlılıq xass ə sin ə malikdir. B ə zi hallarda ş ə b ə k ə nin işind ə aşkar olunan s ə hvl ə r avtomatik olaraq l ə ğv olunur. Ethernet avadanlığına nisb ə t ə n, Token Ring hiss olunacaq d ə r ə c ə d ə bahadır, bel ə ki, mübadil ə nin daha mür ə kk ə b üsullarından istifad ə edir. Ethernet texnologiyasına nisb ə t ə n, Token Ring texnologiyası daha mür ə kk ə bdir. Bu texnologiya imtinalara qarşı dayanıqlılıq xass ə sin ə malikdir. B ə zi hallarda ş ə b ə k ə nin işind ə aşkar olunan s ə hvl ə r avtomatik olaraq l ə ğv olunur. Ethernet avadanlığına nisb ə t ə n, Token Ring hiss olunacaq d ə r ə c ə d ə bahadır, bel ə ki, mübadil ə nin daha mür ə kk ə b üsullarından istifad ə edir.

ULDUZVARİ (STAR) TOPOLOGİYA MƏRKƏZİ QOVŞAQ

Ulduzvari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə r m ə rk ə zi qovşaq üz ə rind ə qurulur. H ə r bir kompyuter m ə rk ə zi qovşaq il ə ayrıca x ə tl ə birl ə şdirilir. Ulduzvari topologiyalı lokal ş ə b ə k ə l ə r m ə rk ə zi qovşaq üz ə rind ə qurulur. H ə r bir kompyuter m ə rk ə zi qovşaq il ə ayrıca x ə tl ə birl ə şdirilir. Kompyuterl ə r arasında informasiya mübadil ə si m ə rk ə zi qovşaq vasit ə si il ə h ə yata keçirilir. Kompyuterl ə r arasında informasiya mübadil ə si m ə rk ə zi qovşaq vasit ə si il ə h ə yata keçirilir. M ə rk ə zi qovşaq kimi hub (konsentrator), kommutator v ə ya xüsusi server kompyuteri istifad ə oluna bil ə r. M ə rk ə zi qovşaq kimi hub (konsentrator), kommutator v ə ya xüsusi server kompyuteri istifad ə oluna bil ə r.

AĞACVARİ TOPOLOGİYA

Ağacvari strukturda bütün ş ə b ə k ə üçün bir m ə rk ə zi server v ə müxt ə lif işçi qruplar üçün bir neç ə fayl- server olur. Ağacvari strukturda bütün ş ə b ə k ə üçün bir m ə rk ə zi server v ə müxt ə lif işçi qruplar üçün bir neç ə fayl- server olur.

QARIŞIQ TOPOLOGİYA Qarışıq topologiya is ə yuxarıdakı topologiyaların birl ə şm ə sind ə n t ə şkil olunur. Y ə ni burada h ə m şin, h ə m halqavari, h ə m d ə ulduzvari topologiyalar iştirak ed ə bil ə r.

Kabel x ə tl ə ri çox mür ə kk ə b bir konstruksiyaya malikdir. Kabel bir neç ə izolyasiya qatı (elektrik, elektromaqnit, mexaniki) arasında yerl ə ş ə n naqill ə rd ə n ibar ə tdir. Bundan başqa kabel ucluqlarla t ə chiz oluna bil ə r ki, onların vasit ə sil ə ist ə nil ə n avadanlığın c ə ld qoşulması mümkündür. Kabel x ə tl ə ri çox mür ə kk ə b bir konstruksiyaya malikdir. Kabel bir neç ə izolyasiya qatı (elektrik, elektromaqnit, mexaniki) arasında yerl ə ş ə n naqill ə rd ə n ibar ə tdir. Bundan başqa kabel ucluqlarla t ə chiz oluna bil ə r ki, onların vasit ə sil ə ist ə nil ə n avadanlığın c ə ld qoşulması mümkündür. Ç ə kilm ə v ə istismar ş ə rtl ə rind ə n asılı olaraq kabell ə r daxili v ə xarici kabell ə r ə ayrılırlar. Onlar is ə öz növb ə sind ə yeraltı, sualtı v ə hava il ə ç ə kil ə n kabell ə r ə ayrılırlar. Ç ə kilm ə v ə istismar ş ə rtl ə rind ə n asılı olaraq kabell ə r daxili v ə xarici kabell ə r ə ayrılırlar. Onlar is ə öz növb ə sind ə yeraltı, sualtı v ə hava il ə ç ə kil ə n kabell ə r ə ayrılırlar. Kompyuter ş ə b ə k ə l ə rind ə 3 növ kabeld ə n istifad ə edilir: Kompyuter ş ə b ə k ə l ə rind ə 3 növ kabeld ə n istifad ə edilir: burulmuş mis naqill ə r ə sasında kabell ə r; burulmuş mis naqill ə r ə sasında kabell ə r; mis öz ə kli koaksial kabell ə r; mis öz ə kli koaksial kabell ə r; lifli optik kabell ə r. lifli optik kabell ə r. Lokal ş ə b ə k ə l ə rd ə istifad ə olunan kabell ə r

Burulmuş cütl ə r Burulmuş naqill ə r cütü burulmuş cüt (Twisted Pair cable v ə ya ТР) adlanır. Naqill ə rin burulması kabel il ə ötürül ə n faydalı siqnallara olan xarici v ə qarşılıqlı mane ə l ə rin t ə sirini azaldır. Burulmuş naqill ə r cütü burulmuş cüt (Twisted Pair cable v ə ya ТР) adlanır. Naqill ə rin burulması kabel il ə ötürül ə n faydalı siqnallara olan xarici v ə qarşılıqlı mane ə l ə rin t ə sirini azaldır.

mis öz ə kli koaksial kabell ə r; Koaksial kabel m ə rk ə zi naqil v ə metal hörgüd ə n ibar ə t, bir- birind ə n dielektrik qatı il ə ayrılmış v ə ümumi xarici örtükd ə yerl ə şdirilmiş elektrik kabeldir. Koaksial kabelin üstünlüyü - t ə krarlayıcılardan istifad ə etm ə d ə n uzaq m ə saf ə d ə yüks ə k keçirtm ə qabiliyy ə tinin d ə st ə kl ə nm ə si imkanıdır. Koaksial kabel m ə rk ə zi naqil v ə metal hörgüd ə n ibar ə t, bir- birind ə n dielektrik qatı il ə ayrılmış v ə ümumi xarici örtükd ə yerl ə şdirilmiş elektrik kabeldir. Koaksial kabelin üstünlüyü - t ə krarlayıcılardan istifad ə etm ə d ə n uzaq m ə saf ə d ə yüks ə k keçirtm ə qabiliyy ə tinin d ə st ə kl ə nm ə si imkanıdır. Hal-hazırda koaksial kabel burulmuş cüt ə nisb ə t ə n daha az istifad ə olunur, bel ə ki, koaksial kabel nisb ə t ə n z ə rif bir konstruksiyadır. Koaksial kabel ə sas ə n şin topologiyalı ş ə b ə k ə l ə rd ə istifad ə olunur. Hal-hazırda koaksial kabel burulmuş cüt ə nisb ə t ə n daha az istifad ə olunur, bel ə ki, koaksial kabel nisb ə t ə n z ə rif bir konstruksiyadır. Koaksial kabel ə sas ə n şin topologiyalı ş ə b ə k ə l ə rd ə istifad ə olunur. Koaksial kabel

Optik-lifli (Fiber-optik) kabellər Bu kabel prinsipc ə elektrik v ə mis kabell ə rd ə n f ə rql ə nir. Bu kabeld ə informasiya elektrik siqnalları il ə deyil, işıq siqnalı vasit ə sil ə ötürülür. Onun ə sas elementi – ş ə ffaf şüş ə lifidir ki, onunla keç ə n işıq böyük m ə saf ə l ə rd ə n keç ə r ə k gücünü az itirir. Optik kabell ə r s ə s v ə veril ə nl ə rin ötürülm ə si üçün ideal kabell ə rdir. Elektrik kabell ə r ə nisb ə t ə n bu kabell ə rin aşağıdakı ə sas üstünlükl ə rini qeyd etm ə k olar: fiber- optik kabel elektrik siqnalı ötür ə n mis kabel ə nisb ə t ə n işıq impulslarını daha böyük m ə saf ə y ə v ə daha sür ə tl ə ötürm ə k qabiliyy ə tin ə malikdir; işıq daha böyük h ə cmli informasiyanın kodlaşdırılmasına imkan verdiyi üçün, daha böyük informasiyanı ötür ə bil ə r v ə s. Bu kabel prinsipc ə elektrik v ə mis kabell ə rd ə n f ə rql ə nir. Bu kabeld ə informasiya elektrik siqnalları il ə deyil, işıq siqnalı vasit ə sil ə ötürülür. Onun ə sas elementi – ş ə ffaf şüş ə lifidir ki, onunla keç ə n işıq böyük m ə saf ə l ə rd ə n keç ə r ə k gücünü az itirir. Optik kabell ə r s ə s v ə veril ə nl ə rin ötürülm ə si üçün ideal kabell ə rdir. Elektrik kabell ə r ə nisb ə t ə n bu kabell ə rin aşağıdakı ə sas üstünlükl ə rini qeyd etm ə k olar: fiber- optik kabel elektrik siqnalı ötür ə n mis kabel ə nisb ə t ə n işıq impulslarını daha böyük m ə saf ə y ə v ə daha sür ə tl ə ötürm ə k qabiliyy ə tin ə malikdir; işıq daha böyük h ə cmli informasiyanın kodlaşdırılmasına imkan verdiyi üçün, daha böyük informasiyanı ötür ə bil ə r v ə s. Fiber-optik kabel ancaq halqavari v ə ulduzvari topologiyalı ş ə b ə k ə l ə rd ə istifad ə olunur. Fiber-optik kabel ancaq halqavari v ə ulduzvari topologiyalı ş ə b ə k ə l ə rd ə istifad ə olunur. Optik-lifli kabel

Qax ş ə h ə r 2 saylı m ə kt ə b-lisey N ə rmin ə Abdullayeva.