Öğretim Materyallerinin Tasarlanması ve Hazırlanması Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Beytepe ANKARA e-Posta: Web:

-2- Materyal Seçiminde Uygulanacak Ölçütler (Materyallerin Öğretim Değerini Saptama) Seçilen materyal öğretim programıyla uyumlu mu? Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel mi? Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı? Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi? Materyal öğrencinin katılımını sağlayıcı özelliklere sahip mi? Materyal, teknik özellikleri açısından yeterli mi? Materyalin etkili olduğunu kanıtlayacak veriler var mı? Materyal, önyargılardan arındırılmış bir yapıda mı? Materyalin kullanımına ilişkin gerekli kullanma kılavuzları ve diğer metinler mevcut mu?

-3- Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar Belli bir eğitim durumunda çok çeşitli araç ve materyal kullanmak yerine en uygun olanı seçmek önem taşımaktadır. Öğretim araç ve materyalinin seçiminde aşağıdaki şu ana başlıklardaki ölçütler göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencinin Özellikleri: Eğitim ortamında kullanılan araçların öğrencinin gelişim düzeyine ve önbilgilerine uygun olması gerekir. Öğretmen Özellikleri: Öğretmen kullanımda kendisini yetersiz hissettiği araçlar yerine kendine güvenerek kullanabileceği ve öğrencileri kolaylıkla yönlendirebileceği materyal ve araçları tercih etmelidir. Konu Alanının Özellikleri: Araç ve materyaller konu alanının özelliklerine göre seçilmelidir. Öğretim Hedefleri: Kullandığımız araç ve materyalin dersin hedeflerine uygun olması gerekmektedir. Öğrenci Sayısı: Sınıf mevcudunun az olduğu durumlarda hemen hemen tüm öğrenciler, öğretim araç ve materyallerinden yararlanabilirler. Fiziksel Koşullar: Araç ve materyallerin seçiminde sınıftaki fiziksel koşullar da göz önünde bulundurulmalıdır.

-4- Öğretim Materyallerinin Seçimi Araç ve materyallerin seçiminde şu sorulara olumlu cevap verilmelidir. Sunduğu kavram veya fikirleri iyi açıklayabiliyor mu? İncelenen konuya anlamlı bir katkıda bulunuyor mu? Öğrencilerin yaş, zeka ve geçmiş yaşantılarının düzeyine uygun mu? Öğrencileri daha iyi düşünmeye ve eleştirici olmaya yöneltiyor mu? İnsan ilişkilerini geliştirme yönünden etkili mi? Daha etkili olarak kullanılabilmesi için yazılı bir rehberi var mı? Fiziki durumu iyi mi ? Zaman ve para harcamaya değer mi?

-5- Karmaşık bir süreci gerektiren bir kavramın öğretilmesi görsel ögelerle basitleştirilebilir ve bu sayede anlaşılması ve hatırlanması kolay olabilir.

-6- Görsel Tasarımda Amaçlar Bilgi verme ve öğretim amaçlı görselleri tasarlarken, materyalin, mesajın kaynağı (öğretmen) ile alıcı (öğrenen birey) arasındaki iletişimi geliştirme açısından temel olarak 4 ana amaca hizmet etmesi gözetilir: Okunaklılığı garantilemek, Verilmek istenen mesajı yorumlamaya harcanan emeğin miktarını azaltmak, İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak, Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanılmasını sağlamak.

-7- Görsel Unsurların Özellikleri Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Ascending colon Descending colon Appendix Sigmoid colon Transverse colon Rectum DIGESTIVE SYSTEM, LARGE INTESTINE

-8- Görsel Unsurların Özellikleri Karşılaştırma yapılmıyorsa bir materyalde, farklı konulara ilişkin birden fazla resim bulunmamalıdır. Dişlerin BakımıGöz Muayenesi Diş ve Göz Muayenesi Arasındaki Farklar

-9- Yazılı Unsurlar Harf StiliKolay okunabilir Stil Sayısı (çeşitliliği)En fazla dört BÜYÜK HARFZorunlu durumlarda RenkZemin rengiyle zıt Harf Boyutu (Punto)Yaşın gereklerine uygun Harflerin Arasındaki B o ş l u k l a r Harflerin yapısına göre Satırların Arasındaki Boşluklar Okumayı kolaylaştırması veya zorlaştırması

-10- Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı BİR METİNDE YAZILARIN EN İYİ DERECEDE OKUNABİLİR OLMALARINI SAĞLAMAK İÇİN YALNIZCA KÜÇÜK HARF VE ANCAK GEREKTİĞİ YERLERDE VEYA ZORUNLU DURUMLARDA BÜYÜK HARF KULLANMAK GEREKİR. KÜÇÜK BAŞLIKLAR BÜYÜK HARFLERLE YAZILA- BİLİR ANCAK ÜÇ SÖZCÜKTEN FAZLA OLAN İFADELER VE CÜMLELER KÜÇÜK HARF KURALINA UYGUN YAZILMALIDIR. Bir metinde yazıların en iyi derecede okunabilir olmalarını sağlamak için yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu durumlarda büyük harf kullanmak gerekir. Küçük başlıklar büyük harflerle yazılabilir ancak üç sözcükten fazla olan ifadeler ve cümleler küçük harf kuralına uygun yazılmalıdır.

-11- Tasarımda Biçimsel Yapı Hizalama Materyaldeki ögeler arasında dikey ve yatay çizgiler varmış gibi hizalanmış iseler izleyici bu unsurları ve aralarındaki ilişkileri daha çabuk kavrar. Şekil Materyali izleyicinin tanıdık olduğu bir şekle sokmak gerekir. Denge Bir sunum ekranındaki ögeler dikey veya yatay eksen veya hem dikey hem de yatay eksenler dikkate alınarak eşit ağırlıkta dağıtıldığında izleyicide denge ve eşitlik duygusu uyandırır. Biçimlendirme Hitap edilen izleyici kitlesinin ve ortamın özellikleri farklı tasarım biçemlerini (yazı tipi, resim türleri gibi) kullanılmasını zorunlu kılar. Renk Düzeni ve Rengin Çekiciliği Bir sunum ekranındaki renk düzeni kendi içinde uyumlu olan renklerden oluşturulduğu zaman izleyicide daha olumlu ve uzun süre hatırlanacak izlenimler bırakacaktır. Renkler ayrıca okunurluğu da doğrudan etkilemektedir.

-12- Görsel Unsurların Özellikleri: Denge Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalıdır, esnek bir denge sağlanmaya çalışılmalıdır.

-13- Görsel Unsurların Özellikleri: Biçimlendirme Görsel ögeleri yerleştirme açısından dikkat edilmesi gereken bir nokta en fazla dinamik olan kısmın sunum materyalinin sol üst kısmı olduğudur.

-14- Görsel Unsurların Özellikleri: Biçimlendirme En önemli görsel öge sol üst köşeye yerleştirilmeli veya merkeze yerleştirilmeli ya da dikkati çekecek biçimde vurgulanmalıdır. Okul Dersler Türkçe Ders Araçları Sözlük

-15- Tasarımda Düzenlemeler Yakınlık Birbiriyle ilgili ögeler birbirine yakınlaştırılmalı, birbirinden farklı mesajlar veren kavram ve ögeler de birbirlerinden uzaklaştırılmalıdır. Yönlendirmeler Çeşitli yönlendiriciler kullanarak dikkat istenilen şekilde yoğunlaştırabilir. Örneğin, bir ok işareti kullanma anahtar kavramları vurgulamak için sözcükleri kalınlaştırma bir listedeki maddeleri göstermek için madde imi kullanma Çeşitli unsurları renklendirme Arka alan ve Önalan Renk Zıtlıkları Bir görseldeki önemli unsurların kolayca görülebilmesini sağlamanın en kolay yollarından birisi zemin ile önalanda zıt renkleri kullanmaktır. Uyumluluk Aşamalı şekilde (bir dizi halinde) birbirlerini takip eden öğretim materyallerinde düzen (yerleşim, renk, yazı biçimi gibi) aynı olmalı.

-16- Renkler ve Kullanımı Renk GruplarıRenklerEtkileri Öğretim Amaçlı Kullanım soğuk renkler mavi, yeşil ve eflatun uzaklaşıyormuş gibi bir his fon (zemin) rengi olarak sıcak renkler kırmızı ve turuncu yakınlaşma hissi önemli ipuçları verirken (DUR ve GİRİLMEZ)

-17- Renk Ögesinin Kullanımı Materyallerde uygun renk kullanımı materyali zenginleştirir, hareket etkisi kazandırır. Renk ögesinin diğer işlevleri: Doğal (gerçek) renkler seçerek görüntünün gerçekliğini artırmak Benzerlik ve farklılıkları vurgulamak Önemli noktalara veya ayrıntılara dikkat çekmek Duygusal bir etki yaratmak

-18- Renk Öğesinin Kullanımı Önemli objelere dikkat çekmek için bu objelerde parlak ve açık renkler kullanılmalıdır. (Ancak gözü rahatsız eden veya görülemeyecek derecede açık renkler kullanılmamalıdır.) Etkili renk kombinasyonları kullanılmalıdır. Aynı ekranda farklı iki yerde yanıp sönen veya parlak nesneleri kullanmaktan kaçınılmalıdır. Önemli noktalara dikkat çekmek için farklı renkler kullanılmalıdır. Bir materyalde kullanılan renk sayısı sınırlandırılmalıdır. Metinlerde ve resimlerde zemin rengine zıt renkler kullanılmalıdır. Birden çok görsel objede tutarlı zemin rengi kullanılmalıdır (hepsinde renk aynı olmalı). Görsel objelerde kullanılan renkler konusunda tutarlı olunmalıdır. Sosyal olgulara uygun renkler kullanılmalıdır.

-19- Arka alan ve Önalan Renk Zıtlıkları Bir görseldeki önemli unsurlar özellikle sözcükler kolayca görülebilmelidir. Bunu sağlamanın en kolay yollarından birisi zemin ile önalanda zıt renkleri kullanmaktır. Zıt renkleri kullanma ile ilgili kural: koyu renkli ögeler en iyi şekilde açık renkli zemin üzerinde görülebilirler ve açık renkli ögeler en iyi koyu bir renkli zemin üzerinde görülebilirler.

-20- Materyallerde Renk Kullanımı Renk kullanımına ve zemin şekil ilişkisine dikkat edilmelidir.

-21- Arka alan ve Önalan Renk Kullanımı Sarı zemin üstüne Siyah Beyaz zemin üstüneYeşil, Mavi veya Kırmızı Mavi zemin üstüne Beyaz Beyaz zemin üstüne Siyah Siyah zemin üstüne Sarı En iyi okunabilirlikten en az okunabilirliğe doğru bir sıralamanın yapıldığı bu tabloda Sarı zemin üstüne siyah birinciliği almaktadır.

-22- Görsel Unsurların Özellikleri: Renk Kullanımı Materyallerde renk, aslına uygunluğu artırmak, vurgulamak, duygusal etki yaratmak için kullanılmalı ve zemin figür ilişkisine dikkat edilmelidir.

-23- Teşekkürler!!!