ТА Қ ЫРЫБЫ: ҚҰ С ШАРУАШЫЛЫ Ғ Ы Амиралиева Сабина

Ө німділік ба ғ ытына қ арай ет, ет-ж ұ мырт қ а, ж ұ мырт қ а ба ғ ытында ғ ы тауы қ тар деп б ө лінеді, сонымен қ атар ө ндірістік м ә ні жо қ к ө ркемдік ж ә не жауынгер тауы қ тар да ө сіріледі. Ж ұ мырт қ ала ғ ыш т ұқ ымы онша ірі емес, мекиені 1,7 – 2,2, қ оразы 2,5 – 3 кг; етті- ж ұ мырт қ ала ғ ыш т ұқ ымы с ә йкесінше 2,3 – 2,8 ж ә не 3,4 – 3,8; етті т ұқ ымы 3 – 3,5 ж ә не 3,8 – 4,5 кг салма қ тартады. Етті т ұқ ымыны ң балапандары (бройлер) тез ө седі, оларды ң ж ұ мырт қ аны жарып шы ққ анда ғ ы салма ғ ы 38 – 41 г. болса, 7 – 8 аптада 1,5 – 1,8 кг салма қ қ осады. Тауы қ тар жынысты қ жа ғ ынан ерте жетіледі (5 – 6 айда). Ж ұ мырт қ ала ғ ыш т ұқ ымы бас қ а т ұқ ымдарына қ ара ғ анда тез ө седі. Ж ұ мырт қ ала ғ ыш тауы қ тар жылына орта есеппен 220 – 250 дана, ал етті т ұқ ымдылары 110 – 220 дана ж ұ мырт қ а береді. Жыл сайын ж ұ мырт қ алау мерзіміні ң со ң ына қ арай тауы қ тар т ү лей бастайды, ол ө німділік ба ғ ытына ж ә не к ү тіп-баптау жа ғ дайына байланысты 2 – 3 аптадан 2 ай ғ а дейін созылуы м ү мкін. Т ү леу кезінде ж ұ мырт қ а салмайды. Ж ұ мырт қ алау мерзіміні ң басында ж ұ мырт қ аны ң салма ғ ы 40 – 50 г, ал со ң ына қ арай 57 – 65 г- ғ а дейін к ө теріледі. 10 жыл ғ а дейін ж ұ мырт қ алай алады, екінші жылы е ң к ө п ж ұ мырт қ а береді, содан кейін жылдан жыл ғ а ж ұ мырт қ а саны кемиді. Тауы қ тар ө сіретін шаруашылы қ тарда ө німі мол т ұқ ымды қ тауы қ тарды 2 – 3 жыл ұ стайды. Т ұқ ымды қ тауы қ ү йіріні ң 55 – 60%-ы жас, 30 – 35%-ы – 2 жаста ғ ы, 10%-ы 3 жаста ғ ы тауы қ тар болады. 8 – 12 тауы ққ а 1 қ ораз ұ сталады.

ТАУЫ Қ

Тауы қ тар тауы қ т ә різділер отрядына жататын құ с, ауыл шаруашылы қ құ старыны ң не ғұ рлым ке ң тара ғ ан т ү рі. Еті мен ж ұ мырт қ асын, қ ауырсыны мен мамы ғ ын алу ү шін ө сіріледі. Са ңғ ыры ғ ы ты ң айт қ ыш ретінде қ олданылады. Оларды ң барлы қ т ұқ ымдарыны ң ар ғ ы тегі – б ұ дан 5 мы ң жыл б ұ рын Ү ндістанда қ ол ғ а ү йретілген жабайы банкив тауы ғ ы. Т ө бесінде теріден т ұ ратын айдары, құ ла қ сыр ғ алы қ тары, қ оразыны ң ая ғ ында сыр ғ алы ғ ы мен с ү йір тепкісі болады. Қ ауырсындарыны ң т ү сі ә р т ү рлі. К ө пшілік т ұқ ымдарыны ң арт қ ы жіліншігі мен т ұ мсы ғ ы сары кейде қ ыз ғ ылт, қ ара болады. Тауы қ тарды ң денелері ты ғ ыз, табандары ү немі жер бетінде ж ү ретіндіктен мы қ ты, т ө рт сауса қ ты, тырна қ тары қ атты жерлерді де қ азу ғ а бейімделген. Қ а ңқ асы дала құ старымен салыстыр ғ анда ауырлау. Қ анаттары қ ыс қ а, ұ ша алмайтынды қ тан оларды ө те сирек пайдаланады. Ж ұ мырт қ а салатын, балапандарын басып шы ғ аратын қ олайлы жерді ө здері та ң дап алады.

Леггорн (итал. Livorno; а ғ ылш. Leghorn) – ж ұ мырт қ а ү шін ө сірілетін тауы қ т ұқ ымыны ң бірі. Легорн тауы ғ ы 19 ғ асырда А Қ Ш, Италияны ң а қ тауы ғ ын к ү рделі буандастыру ар қ ылы шы ғ арылып, жа ң а тауы ққ а Италия портыны ң аты берілген. С ү йек бітімі, айдарыны ң пішіні, қ ауырсыныны ң т ү сі жа ғ ынан оны ң бірнеше т ү рі бар. Легорн тауы ғ ыны ң т ө с с ү йегі шы ғ ы ңқ ы, д өң гелек, т ұ р қ ы ұ зынша, басы же ң іл, қ анаты енді, т ұ мсы ғ ы мен ая ғ ы сар ғ ыш, қ ауырсыны к ө бінесе а қ т ү сті болады. Б ұ л тауы қ тез жетіледі, к ү тім тал ғ амайды, ауа райына к ө нбісті. Бір жылды қ қ оразыны ң салма ғ ы 2,3 – 2,7, мекиені 1,8 -2 кг. Жылына ж ұ мырт қ а салады. Ж ұ мырт қ асыны ң орташа салма ғ ы г. Мекиені 4,5 -5 айлы ғ ында ж ұ мырт қ алайды. Легорн тауы ғ ы д ү ние ж ү зіне тара ғ ан. КСРО- ғ а жылы ә келінді. Олар жергілікті тауы қ т ұқ ымын жа қ сарту ғ а, орысты ң а қ тауы ғ ын шы ғ ару ғ а пайдаланылды.

НАЗАРЛАРЫ Ң ЫЗ Ғ А РАХМЕТ