М ұ най

К ө мірсутектер қ оспасы болып табылатын, жанатын майлы с ұ йы қ ты қ ; қ ызыл- қ о ң ыр, кейде қ ара т ү ске жа қ ын, немесе ә лсіз жасыл-сары, тіпті т ү ссіз т ү рі де кездеседі; ө зіндік иісі бар; жерде т ұ нбалы қ қ абатында орналасады; пайдалы қ азбаларды ң е ң ма ң ызды т ү рі.

М ұ найды ң т ү сі қ ыз ғ ылт, қ о ң ыр қ ош қ ыл, кейде ол ашы қ сар ғ ыш т ү сті, а қ шыл болып та келеді. Мысалы, Ә зірбайжанны ң Сурахана ал қ абында а қ шыл т ү сті м ұ най ө ндіріледі. М ұ най судан же ң іл, оны ң меншікті салма ғ ы 0,65-0,95 г/см 3. М ұ най ө з бойынан электр тогын ө ткізбейді. Сонды қ тан ол электроникада изолятор (айырушы) ретінде қ олданылады. Осы кезе ң де м ұ най құ рамынан екі мы ң нан астам халы қ шаруашылы ғ ына керекті заттар алынып отыр: бензин, керосин, лигроин, парафин, к ө птеген иіссу т ү рлері, кремдер, парфюмериялы қ ж ұ мса қ майлар, д ә рі- д ә рмектер, пластмасса, машина д өң гелектері та ғ ы бас қ а.

М ұ най ө німдері М ұ най ө німдері – к ө мірсутектер мен оларды ң туындыларыны ң қ оспасы; м ұ най мен м ұ най газдарынан алынатын жеке химиялы қ қ осылыстар. М ұ най ө німдері отын, майлар, битумдар, ауыр к ө мірсутектер ж ә не ә р т ү рлі м ұ най ө німдері сия қ ты негізгі топтар ғ а б ө лінеді. Отын негізіндегі м ұ най ө німдеріне к ө мірсутекті газдар мен бензин, лигроин, керосин, дизель отыны, мазут, т.б. жатады.бензинлигроинкеросиндизель отынымазут

М ұ най Ө нерк ә сібі– отын ө нерк ә сібіндегі жетекші р ө лді ат қ арады. Сонымен бірге негізгі стратегиялы қ шикізат к ө зі болып есептелінеді. М ұ найды өң демей қ олдана алмайды. М ұ най мен газды ірі компаниялар ө ндіруде: «Шеврон-Тексако» (Те ң із)Шеврон-Тексако» ҚӨ Б консорциумы ( Қ арашы ғ ана қ ) ҚӨ Б консорциумы Қ ытай ұ лтты қ м ұ най компаниясы (Жа ң ажол, Құ мк ө л). Қ ытай ұ лтты қ м ұ най компаниясыЖа ң ажол Құ мк ө л « Қ азм ұ найгаз» Қ аза қ станнын, е ң ірі ұ лтты қ м ұ най компаниясы. Осы компанияларды ң ж ұ мыс істеу н ә тижесінде мемлекетіміздегі м ұ най ө нерк ә сібіні ң даму каркыны жылдан-жыл ғ а ө су ү стінде. Қ азм ұ найгаз» Қ аза қ станнын