Семей Мемлекеттік Медицина Университеті СӨЖ Тақырыбы: Краниометрия. Бассүйектің милық және бет сүйектің индекстерін анықтау. Орындаған: Еңсегенова М.

Жоспар: Краниометрия туралы түсінік Бассүйектің адамның жасына және жынысына байланысты ерекшеліктері Қорытынды

Краниометрия (грекше craniometria,краниум – бас; метрия - өлшеймін ), яғни басты өлшеймін денегді білдіреді. Бастың пішінін, оның көлемін зерттейтін ілім – антропология, оның бір салаты краниология. Бұл көбінесе соттық медициналық экспертиза да қолданылады.

Бассүйегі, жақсы сақталатындықтан, құрып кеткен нәсілдер туралы соған сүйеніп қорытынды жасауға болатын қазба материал болып табылады. Бассүйек пішіні жеке адамарда едәуір өзгергіш келеді. Бассүйек көрсеткішіне, яғни көлденең диаметрінің бойлық диаметріне проценттік қатынасына қарай ми сауытының негізгі үш форматын ажыратады: 1) Қысқа-бронхикранды (бассүйек көрсеткіші 80-не жоғары); 2) Ұзын-долихокранды (75-тен төмен); 3) Ұзын долихокранды (75-тен төмен). Ұзын бассүйек көбірек дамыған ми жайғасатын орын денег бір жақты түсінікке сүйеніп, бірқатар кертартпа ғалымдар түрлі адам нәсілдерін сипаттайтын жоғарғы және төменгі бассүйек типтері болады денег нәсілшілдік теорияны дамыта баста ты. Әрине, еуропалық бассүйектер жоғарғы, ал түсті халықтардікі төменгі болып шықты. Айталық, мәселен, бушмендердің бассүйектері мен австриалықтардың бассүйектерін неандерталдықтардың

бассүйектерімен ұқсас болғандықтан қарапайым деп есептеледі. Алайда объективті ғалымдардың зерттеулері көрсеткеніндей, австриялық бассүйектің негізгі белгілерінің бірі – ми сауыт бет көрсеткіші бойынша неандертальдықтардікіне айырмасы болады, ал неандертальдық белгілердің өздері қазіргі кездегі барлық нәсілдерде таралған. Мұның ең бір қызық мысалы – американ палеонтологы Коптың бассүйегі, ол Шаппель-О-Сен-не табылғаннеандерталдықтың бассүйегімен кермет ұқсас болып шықты. Ұлы Отан соғысы қарсаңы мен кезінде гитлерлік Германияның антропологтері дилихоцефальды бассүйек пішіні солтүстік нәсілге, немсе арий нәсіліне тән немістердің басқа нәсілдерден биологиялық жағынан артықтығын көрсетеді, мұның өзі немістерге басқа халықтарды жаулап алып, дүние жүзіне үстемдік құруға жол береді денегді дәлелдеуге туристы. Алайда нәсілдік белгілердің маңызы туралы мәселені дүрыс шешу үшін нәсіл мен ұлт ұғымдарының ара жігін ажырату керек. Нәсіл

денегіміз табиғи-тарихи категория. Ол белгілі бір территорияда тұратын адамар тобина ортақ, тұқым қуалау берілетін морфологиялық белгілердің жиынтығымен сипатталады. Қазіргі бүкіл адамзат дамудың бір сатысында тұр, бірақ адамзат тіршілігінің түрлі дәуірінде жекелеген топтардың белгілі бір микен ортезы на байланысты түрлі нәсілдер пайда болды. Бұл жағдайда қоғамның материалдық тіршілік жағдайлары, яғни оның даму жағдайлары үлкен роль атқарды. Алайда адамардың барған сайын тығыз аралаласып-құрасуы олардың араласып, нәсілдер арасындағы тым көзге ұратын шектерінің жойылуына әкелді. Сондықтан нәсілдері жоғары және төменгі деп бөлуге ешқандай ғылыми директор жоқ. Адам нәсілдері ұлт, тайпа, халық денег сияқты әлеуметтік бөліністерден де өзгеше келеді. Ұлт денегіміз әлеуметтік категория. Сопдықтан саяси, яғни әлеуметтік үстемдік құруға ұмтылуын нәсілдік, яғни биологиялық белгілермен ешбір ақтауға болмайды. Анатомиялық фактілер де осины дәлелдейді. Мәселен, шетел және совет ғалымдары дәлелденегіндей, бссүйектің ұзарған

форматы қазіргі барлық нәсілдерде кездеседі. Барлық нәсілдерде ұзын немсе қысқа бассүйектердің, ал кейде неандертальдық белгілердің болуы қазіргі барлық нәсілдердің айырмашылықтары емс, керісінше олардың ұқсастығын, бір тектен – неандерталь ата-тектен шыққанын дәлелдейді. Сол сияқты барлық нәсілдерде бастың шеңбері бірдей өзгеріп отрады (53-61), ол бірқатар дарынды адамарда (Лейбниц, Кант) біршама кіші (55 см), ал Дантеде тіпті 54 см болған. Эволюция барысында адам бассүйегінің сыйымдылығы орташа алғанда үздіксіз өсіп отряды (питекантропа – 900 см 3, ал осы кездегі адама – 1500 см 3 ). Қазіргі кездегі халықтардың әлеуметтік және мәдени дамуының түрлі деңгейінде болуы биологиялық факторға (нәсілдік белгілерге) емс, әлеуметтік факторларға байланысты.

Бастың өлшемі әр адама әртүрлі болады. Жас ерекшеліктеріне байланысты, жынысына байланысты әрқалай болып келеді.

Бассүйектің дамуы денеің барлық сүйектері сияқты дәнекер ұлпалы сайты дан басталады. Бастың негізіндегі сүйектер дамудың шеміршекті және сүйекті сатысынан өтеді, ал бет және бастың қақпақ сүйектері сатысынан өтпейді. Сондықтан эсте туған кезде оның бас сүйектерінің аралығында дамудың дәнекер үлпасы сатысының белгілері қалады. Олар баланың еңбегі (родничок, fonticulis) деп аталады. Алдынғы еңбек екі төбе сүйегінің аралығында болады. Бүйірдегі еңбек баланың екі–үш айында, ал алдынғысы екі жеста қатай ады. Әртүрлі ауруларда еңбек өзгеріп тұрады. Мысалы: денди сұйықтық азайғанда, баланың іші өтіп тұрады. Мысалы: денди сұйықтық азайғанда, баланың іші өткенде еңбек төмен түседі. Бастың екінші жас ерекшеліктері нәрестеніңбасының негізіндегі сүйектердің арасында шеміршектер болады.

Үшінші ерекшелігі – жас нәрестенің бас сүйектерінде ауа қуыстары, өсінділер, тістер болмайды. Жақ сүйектері жақсы дамыған болады. Бастың жіктері 3-5 жеста тоқтайды. Ерлердің басы денесінің құрылысына қарай, әйелдердің басынан үлкенірек болады. Қарттардың басындағы қырлар, борпылдақ затрат сорылып сүйек жеңіл болып қалады.

Қорытынды: Сонымен краниометрия бастың дәл өлшемдерін анықтауға көмектеседі кен.Сондай-ақ, арнайы сызғыш көмегімен бастың өлшемдерін анықтап, бастың дұрыс өлшемдерін алуға болады кендігіне көз жеткіздім. Бастың өлшемдері жас ерекшеліктеріне, жынысына байланысты әртүрлі болады кен.

Қолданылған әдебиеттер: 1.А. Рақышев Адам анатомиясы 2.М.Г. Привес, Н.К. Лысенков, В.И. Бушкович Анатомия человека 3.Күзембаев Адам анатомиясы

Назарларыңызға рахмет!