БӨЖ Гендік инженерия Орындаған:Бекбосунова.А.Е Тексерген:Сапахова.З.Б Топ: БЛ – 309 Семей 2016 ж

1.Гендік инженерия ғылымынаң даму тарихы 2.Гендік инженерия пәні, мақсаты мен міндеттері 3.Генетикалық және гендік инженерия

Ген инженерия си молекулалық биологиянаң жаңа салаты. Ол лабораториялық әдіс арқылы генетикалық жүйелер мен тұқымы өзгерген организмдерді алу жолын қарастырады. Ген инженерия синаң пайда болуы генетиканаң, биохимиянаң, микробиологиянаң және молекулалалық биологиянаң жетістіктерімен байланасты. Бұл актаудың екі түрі қол-даналады: «генетикалық инженерия» және «ген инженерия си». Соңғы кезде «генетикалық инженерия» жалпылама түрде колданалып жүр, ген инженерия си да осынаң ішіне кіреді.

Молекулалық биология ғылыми жетістіктерінің нәтижесінде пайда болған ген инженерия си организмнің бағалы қасиетін сақтап қана қоймай оған жаңа әрі каналы қасиет те бере аллоды. «Инженерия» денег актау құрастыру денег мағынана білдіреді. Яғни ген инженерия си денегді ген кұрастыру деп түсіну қажет. Ген инженерия синаң дәуірі басталмай тұрып 1969 жилы Г. Корана нуклеотидтерді белгілі бір жүйемен орналасқан ДНҚ синтезінің методология сын жасап берген. Жекеленген дербес амин қышқылы ашытқынаң аланиндік тРНҚ-наң бастауыш жүйесі ашылғаннан кейін Г. Корана химиялық жолмен осы РНҚ-наң көлемі 77 полинуклеотидтен тұратын кодтық бөлігін синтездеді. Кейіннен 1979 жилы осы лаборатория да ішек таяқшасынаң тирозиндік тРНҚ-сы синтезделді және ол Т4 бактериофагынаң құрамына енгізіліп, бактериянаң клеткасында жұмыс істеді.

Ген инженерия синаң дүниеге келген уақыты 1972 жил деп есептеледі. Сол жилы Т. Берг алғаш рет пробиркада үш түрлі микроорганизмнің ДНҚ-ларынаң фрагменттерінен жаңа гибридтік ДНҚ құрастырды. Бірақ маймылдың рак вирусынаң, бактериофагтың және ішек бактериясынаң гендік ДНҚ-ларынан құрастырылған ол гибридтік ДНҚ-наң клетка ішінде ойдағыдай жұмыс істей алтындығы тексерілмеді, себебі құрамында рак вирусынаң нуклеин қышқылы болғандықтан ғалымдар тәуекелге бармады.

Клеткада жұмыс істей алтын гибридтік ДНҚ-на жилдары С. Коэн мен Г. Бойер құрастырды. Олар басқа организме бөліп алған ДНҚ фрагментін (генін) бактерия плазмидасынаң құрамына енгізді. Ол плазмидадағы бөтен гендердің алғаш рет жаңа организм ішінде жұмыс істей алтынан көрсетті. Сонаң артынша-ақ дүние жүзінің көптеген лабораторияларында жұмыс істей алтын әр түрлі плазмидалар алынды. Совет елінде ондай бөтен гені бар плазмида академик А.А. Баевтың басшылығымен жасаллоды.

Микроорганизмдер генетикасы мен молекулалық биологиянаң екпінді дамуы біздің ғасырымыздың 70-жилдарынаң бірінші жартысында генетикалық инженерия, ген инженерия си немсе рекомбинанты ДНҚ техникасы деп аталтын жаңа эксперименттік технологиянаң пайдаболуына әкелді. ТМД елдерінде алғашқы екі, ал батиста соңғы атаку кең қолдану аллоды.

Генетикалық инженерия деп in vitro жағдайында функциялық пәрменді генетикалық құрылымдарды (рекомбинанты ДНҚ-на) құрастыруды және оларды тіріклеткаларға енгізуді түсінеді. «Генетикалық инженерия» және «ген инженерия си» терминдері синоним ретіңде қаралғанмен, олардың мағынасы бірдей емс: генетикалық инженерия генетика мен байланасқан, ал ген инженерия си тек ганге ғана қатысы бар. Рекомбинантты ДНҚ (рДНҚ) денегіміз әр текті ДНҚ-кардан құралған (табиғи немсе синтетикалық ДНҚ фрагменттерін жалғастыру арқылы) және клетка лорда репликация лана алтын генетикалық құрылымды түсінеді. Бүл арадан, біз үш терминнің де жалпы анақтамасы бір бағытта екендігін байқауымыз керек, реаллодық тұрғыдан олардың мақсаттары.бірдей және қазіргі жаңа биотехнологиянаң негізгі, әрі перспективалы әдісі болып саналлоды.

Ген инженерия си мынадай 4 кезеңнен тұрады: 1) генді (ДНҚ фрагментін) алу; 2) рекомбинанты ДНҚ. молекула сын құрастыру 3) реципиент клетка сына рекомбинанты ДНҚ молекула сын енгізу 4) қажет рекомбинанты ДҢҚ молекула лары бар клондарды (бактерияық клеткаларды) ортадан табу.