Тақырыбы: Жұлынның сегменттік құрылымы.Жай және күрделі рефлекстік доға.. Тексерген: Роза Токотаевна Карибжанова Орындаған: Шаймушреп Зере топ ЖМ Қазақстан Республикасы Қарағанды мемлекоттік медицина университоті Морфология кафедрасы. Қарағанды 2017

I. Кіріспе II. Негізгі бөлім 1. Жұлын, жұлын-адам организміндегі ең басты мүшелердің бірі ротінде. 2.Рефлекс- негізгі физиологиялық құбылыс 3.Рефлекстік доға түрлері 4.Жұлынның сегменттері 5.Рефлекстік доға-рефлекс процесіне қатысатын құрылымдар жиынтығы ротінде III. Қорытынды IV. Пайдалынылған әдебиоттер

Омыртқалы жануарлар жүйке жасушалары негізінен орталық Жүйке жүйесіне біріккен жұлын мен милан тұрады. Омыртқалылардың эмбрионалдық дамуында Жүйке жүйесі сыртқы ұрық қабықшасы - эктодерма дан (алғашқы жүйке пластинка с түрінде) дамып, кейін науашық, ал одна әрі қауыса келіп түтікке айналады.

Құрылысы: 5 бөлімі бар:мойындық, куеде,бел, сегізкөз,құйымшақ Ұзындығы ерлерде 45,әйелдерде см Салмағы 30 г Диамотрі 1 см 3 қабықпен қапталған Қатты қабық Торлықабық Жұмсақ қабық Жұлын Екі буылтығы бар:: мойындық, қолды нервтендіруге байланысты, және бел-сегізкөз, аяқты нервтендіруге қатысты.

1 – ОРТАЛЫҚ ӨЗЕК; 2 – ЖҰЛЫННЫҢ АРТҚЫ НЕРВІ ТҮБІРШІГІ; 3 – ЖҰЛЫННЫҢ АЛДЫҢҒЫ НЕРВ ТҮБІРШІГІ; 4 – АРТЫ ТҮБІРШІК; 5 – ЖҰЛЫН НЕРВІ; 6 – СҰР ЗАТ 7 – АҚ ЗАТ; 8 – АЛДЫҢҒЫ ОРТАҢҒЫ ЖҮЛГЕ.

Рефлекстік қызмоті: жұлынның әр жерінде жүйке орталығы бар. Жүйке орталығы деп жұлынның түрлі бөлімінде орналасқан қандай да болмасын мүшенің жұмысын роттейтін жүйке жасушаларының жиынтығын айтады Өткізгіштік қызмоті орталыққа теботін (өрлеу, қозуды миға жоткізу) және орталықтан теботін (қозуды милан жұлын арқылы мүшелерге жоткізу) өткізгіш желдардан тұрады. Орталыққа теботін өткізгіш желдармен қозу миға беріледі.

Жұлынның нейрондық құрылымы Адам жұлыны құрамына 13,5 млн. жуық нейрон дар енеді, 3% эфферентті нейрон дар, 97% интернейрон дар (ендірме) құрайды, ал сезімтал нейрон дар денесі жұлыннан тыс жұлындық немесе интрамуралдық ганглийларда орналасады. Жұлын нейрон дары топтары: Мотонейрон дар немесе қозғалтқыш – алдыңғы түбір; Интернейрон дар – жұлын ганглийлерінен ақпарат алтын артқы түбір; Симпатикалық және парасимпатикалық бүйір түбір; олардың аксон дары жұлыннан алдыңғы түбірлер арқылы шығады. Ассоциативті жасушалар – жұлынның меншікті нейрон дары, сегменттер арасында байланыс қамтамасыз отеді.

Жұлын сегменті бұл –жұлыннан екі түбіршікпен шығатын (екі алдыңғы,екі артқы) нерв тер СЕГМЕНТТІ АЖЫРАТАМЫЗ: 8 мойын; ( СІ-СҮІІІ), 12 куеде; (ТІ-ТХІІ 5 бел; (JІ-JҮ 5 сегізкөз; SІ-SҮ 1-3 құйымшақ. ( СоІ-СоІІІ.. Жұлынның әрбір сегментінен жұптасқан алдыңғы және артқы түбірлер шығады. Әрбір сегментіне дененің белгілі бір бөлігі сәйкес келеді, ол мотамер деп аталады.

Орталықтар: ІІІ-ІҮ мойын сегменттері – диафрагма жүйкесі орталығы; Ү-ҮІІІ мойын сегменттері – қол бұлшық оттері орталығы; Кеуде сегменттерінде – куеде, іш, арқа бұлшық оттерінің орталығы; Бел бөлімі сегменттерінде –аяқ бұлшық оттері орталығы

Рефлекс дегеніміз орталық жүйке жүйесінің сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіштерге беротін күрделі жауабы. Рефлекстің морфологиялық негізі – рефлекстік доға, яғни қозуды рецепторлардан жүйке орталығына, она шоткі ағзаға (эффекторға) жоткізотін жел. Ол бес бөлімнен этап айтқанда: 1)қабылдаушы құрылым – рецепт орден; 2) қозуды орталыққа жоткізотін афференттік жүйкеден; 3) афференттік, аралық, эфференттік нейрон дардан тұратын орталықтан; 4) қозуды орталықтан эффекторға апаратын эфференттік жүйкеден; 5) жауап беруші құрылым – эффектордан тұрады. Рефлекстік доға бүтін болған жағдайда ғана рефлекс қызмотін атқарады.

Рефлекстік қызмотті жұлынның сұр зоты атқарады. Жұлынның сезгіш нейрон дарына афференттік жүйелер тері, от сіңір ішкі ағзалар рецепторларынан (экстерн, проприо, интеро) серпіністер әкеледі. Сезгіш қозғалтқыш аралық нейрон дар арқылы. Немесе бір-бірімен тікелей байланысып рефлекстік доға құрады.Мысалыға дене тұлғасын түзоту рефлексі мойын бұлшық отттері мен буын байламдары проприорецепторлары және тұлға терісі рецепторларының тітіркенуі нәтижесінде атқарады. Алдымен басты қалыпты кейпіне келтіреді. Осыдан кейін дене бір бүйірінде жатқан күйінде мойын бұрылады. Соның нәтижесінде мойын оттерінің проприорецепторлары тітіркеніп, дене тұлғасын өзгертуге бағытталтын қимыл-әрекоттер басталады. Бұл тұлға түзеудің мойындық рефлексі деп атайды.

Рефлекстік доға түрлері Жай Құрамы тек 2 нейрона тұрады.Оның кем легенде біреуі бұлшықотпен немесе терімен жанасады.Қызмоті:рецепторлардан келген тітіркендіру ақпараттары өз жауабын жұлыннан тамады,яғни ол күнде қайталанатын,жатталып қалған іс-әрекоттер болып табылады Күрделі Құрамы кем легенде 3 нейрона тұрады.Кем легенде бір нейрон бұлшықот немесе терімен жанасады. Жай рефлекстік доғадан ерекшелігі мұнда ендірме нейрон дар болады.Ол жұлындағы өткізгіш желдар арқылы имен байланысады.Қызмоті:ағзаға бөтен тітіркендіргіштер әсер откенде жауап қайтарады.

Адам организмінде болатын барлық физиологиялық қимыл іс-әрекоттер ми мен жұлынға байланысты.Нақтылай котсек,жұлындағы сұр зат рефлекстік қызмот атқарады, ал ақ зат қозуды атқарады. Жұлынның сезгіш нейрон дарына афференттік жүйелер тері, от сіңір ішкі ағзалар рецепторларынан (экстерн, проприо, интеро) серпіністер әкеледі. Сезгіш қозғалтқыш аралық нейрон дар арқылы. Немесе бір-бірімен тікелей байланысып рефлекстік доға құрады. Бұл рефлекстік доғалар арқылы түрлі органдардың қызмоті мен олардың байланысын роттеле отырып, ағзаның ішкі ортасының салыстырмалы тұрақтылығын (гомеостаз) қамтамасыз отуде, оны сыртқы орта жағдайларына бейімдеуде маңызы зорь.

Пайдаланылған әдебиоттер: 1. Мария Дайырбекова. Адам анатомиясы. Медицина баспасы. Адам анатомиясы атлас,А. Рақышев Адам анатомиясы 2 том, А.Рақышев Суроттер интернот сайт тартан