.

Металдар– электр тоғы мен жилуды жақсы өткізетін, пластикалық қасиеті жоғары, жалтыр затрат. Мұндай қасиеттердің болуы металдардың ішкі құрылымымен байланысты. Металдардың (сынаптан басқа) кристаллдық тор көздерінде металл атомдары орналасқан. Олар бір-бірімен металдық байланыспен байланысады. Металдардың ихондану энергиясы аз болғандықтан доллардың валенттік электрон дары оңай бөлініп, бүкіл кристаллдың бойында еркін қозғала аллоды. Сондықтан доллардың жиынтығын электрон газы деп те атайды. Су ерітінділеріндегі реакциялар үшін металдың активтілігі оның активті қатардағы орнына байланысты

Қорытпалар екі немсе одна көп құраушылардан құралған (химиялық дербес затрат) балқымалардың қатаюы нәтижесінде түзілетін денелер. Металдық қорытпалар тек қана метал дан (мыс., латунь – мыс пен мырыштың қорытпасы), не болмаса құрамында аз мөлшерде бейметалдық затрат қоспасы бар метал дан (мыс., шойын мен болат темірдің көміртекпен қорытпасы) тұруы мүмкін. Бейметалл қорытпалар бейметалдық затратдан, мыс., табиғи (гранит, гнейс, базальт) және жасанды силикаттар (шины, қождар), тұздар мен органикалық затрат қорытпаларынан тұрады.

Кристалдану - заттың сұйық күйден қатты күйге өту процесі

Д.К. Чернов тұңғыш рет болаттың кристаллл дануын зертеуді баста ты. Зерттеуінде ол бұл процесті тұздардың кристаллл дануы тәрізді болатынын, кристаллл дану орталықтарының панда болатынын және осы орталықтардан кристаллл дар өсетінін этап көрсетті. Оның болаттың кристаллл дануы және қайта кристаллл дануы туралы жұмыстары бұл бағыттағы басқа зерттеулерге негіз балды. Одан әрі қарай кристаллл дану процессін зерттеумен Г. Тамман айналисты. Ол кристаллл дану орталықтарының саниның сызықты тәуелділігі және салқындау дәрежесінен кристаллл дану жылдамдылығының тәуелділігі денег түсініктерді енгізді. Совет ғалымдары Б. О. Гаген-Торн, В. И. Данилов және т.б. еңбектерінде кристаллдың панда болуына туындылардың өзі түзілуі емс, ұсақ ерімейтін қоспалардың болуы әсер ететіндігі анықталды. Дмитрий Константинович Чернов

Бұл кристаллл мартен болатының 100 тонналық құймасының ш ө гу қаяуында оның қызметкерімен байқалған. Ұзындығы 39 см болатын кристаллла дұрыс орналасқан осьтер жақсы к ө рсетілген. Соңғы кездері салмағы 1 кг жететін кристаллл дарды алудың жасанды ә дістері жасалған. Мысалы, егерь ұзың диаметрі ө те үлкен емс балқытылған жеңіл металлы бар шины құтыны, металдың балқу температура сына н бірнеше градусқа жоғары қыздырылған пештен ө те баяу жылжытатын болсақ, хонда бір жақты салқындату ә серінен бір үлкен ж ә не бірнеше ұсақ кристаллл дардың түзілуімен металдың қатаюы жүреді. Салқындату жылдамдығын с ә тті таңдау арқылы ұсақ кристаллл дардың санин азайтуға ж ә не барлық құйма бір ғана кристалллан құралуына қол жеткізуге болады. Бір кристалллан тұратын к ө лендер монокристаллл дар деп аталлоды. Монокристаллл дарды алу теориялық ж ә не практикалық м ә нге ие. Бірнеше кристаллл дардан тұратын кристалл денелер поликристаллл дар деп аталлоды. Кристалл денелердің ерекшелігіне доллардың анизотроптылығы жатады. Ол дененің қасиеті біз анықтайтын бағыттарға т ә уелді болады: бір бағыт бойынша доллар – к ө п, басқалары бойынша аз болады. Мысалы, мырыш жоғары созымдылықпен ерекшеленбейді, бірақ белгілі бір бағытта 200 ºС температура кезінде 1700 % дейін созуға болады. Д.К. Чернов кристалллы

Балқу қатты кристаллдық заттың сұйық күйге ауысуы (І текті фазалық ауысу). Таза затрат балқуының басты сипаттамалары балқу температурасы және балқу жилуы. Белгілі бір сыртқы қысымда қатты кристаллдық заттың сұйық күйге ауысу температурасы балқу температурасы деп, ал тұрақты қысымда қатты кристаллдық затты толықтай сұйық күйге ауыстыруға қажет жилу мөлшері балқу жилуы деп аталлоды. Балқу температурасы сыртқы қысымға тәуелді.

Фаза – жүйенің басқа бөліктерінен белгілі бір шекарамен шектелген біртекті бөлігін айтады. Фаза өз шекарасынан өткенде, оның қасиеті күрт өзгереді. Фазалар қатты, сұйық және газ түрінде болады. Мысалы, таза металл кристаллланғанда жүйеде екі: сұйық (балқытылған металл) және қатты (қатайған металдың түйірі) фаза болады. Фазалық ауысу - затратдың бір күйден екінші бір күйге өздерінің химиялық құрамын өзгертпей ауысуы.

Фазалық ауысу Бірінші текті фазалық ауысуда заттың тығыздығы, құраушыларының концентрациясы сияқты термодинамикалық сипаттамалары секірмелі түрде өзгереді; масса бірлігінде фазалық ауысу жилуы деп аталатын жилудың толық анықталған мөлшері бөлінеді немсе жұтылады Екінші текті фазалық ауысу кезінде қандай да бір нөлге тең физикалық маша ауысу нүктесінің бір жағынан екінші жағына қарай ығысу нүктесінен алистағанда нөлден бастап біртіндеп өседі. Мұнда тығыздық үздіксіз өзгереді, жилу бөлінбейді және жұтылмайды.

Аморфты денелер Кристалдар Аморф денелердің тұрақты балқу температурасы жоқ. Кристалдардың тұрақты балқу температурасы бар. Аморф денелердің қасиеттері барлық бағыттар бойынша бірдей. Кристалдың қасиеттері ә р түрлі бағыттарда түрліше болады. Аморф денелер - изотропты.Кристалдар анизотропты Аморф денелерде тек жуық т ә ртіп қана орын аллоды. Кристалдарда алис т ә ртіп орын аллоды

Көптеген металл бұйымдар долларды жасау технология сына н тәуелсіз, поликристаллл денелер, яғни, металл балқымадан кристаллл дану кезінде түзілетін кристалллиттер немсе дәнекшелер жиынынан тұратыны белгілі. Металл дәнекшелерінің өлшемдері мен пішіндерінен бұйымдардың механикалық қасиеттеріне тигізетін әсері күшті. Бұйымдардың қызмет температура сына байланысты бұл әсер әр түрлі болады. Бұл дәнекшелер тегі мен шекаралар қасиеттеріне, ең бастысы шекараларда кристаллдық торлар ақауларының және тез балқитын қоспалардың шоғырлануымен байланысты. Дәнекшелер шекаралары металл бұйымдарының басқа да эксплуатациялық қасиеттеріне әсер етеді Дәнекше машасының S түйіршіктер санина V2 тәуелділігі (немсе доллардың түзілу жылдамдығы) және кристаллл дардың өсу жылдамдығы V1 мынадай болады : S=(V1/V2 )3/4. Суыну жылдамдығы төмен (сыну машасы үлкен емс), түйіршіктер саны аз болған кезде, нәтижесінде ірі дәнекше қалыптасады. Суыну жылдамдығы артуымен (сыну дәрежесі өседі) түйіршіктердің түзілу жылдамдығы кристаллл дардың өсу жылдамдығынан артық болады, осының салдарынан қатаятын металл құрылымы неғұрлым, ұсақ дәнекшелі болып шығады.