Мұнай және газ өндірудің техникасы мен технологиясы Атқылау әдісі Орындаған:Сайлаубаева Ә.Ә Тексерген:Абежанов Е.Б

Мұнай скважина ларын пайдалану процесі скважина түбінен мұнайды жоғарыға шығарумен негізделеді. Мұнай және газ аралас сұйықты тек қана табиғи энергия арқылы көтеріледі. Егер,қабат энергиясы сұйықты скважинаның түбінен көтеру жеткіліксіз бокса, хонда жоғарыдан энергия қолданылады. Жалпы айтқанда, бұл пайдалану әдісін механикалық деп атайды. Энергия скважиналарға екі әдіспен беріледі: 1. Қысылған газ немесе ауамен; 2. Әртүрлі сораптар арқылы. Егер, қабат энергиясы скважина сұйығын жоғарыға игеру үшін жеткілікті бокса, скважина сұйық табиғи энергия арқылы көтерілсе, бұл – пайдалану тәсілін атқылау әдісі деп аталады. Атқылау скважина ларының сағасы атқылау арматура қондырғысымен жабдықталады.

Атқылау арматурасы дегеніміз – айқыш және үш жақтың және әр түрлі аренды құрылғылардың фланецтік қосылысы. Атқылау арматурныйң қызметі: 1. Құбыр іші және құбыр сырты кеңістігін саңылаусыздандыру; 2. Атқылау лифтісін ілу; 3. Өндірілген өнімді монифольдқа бағыттау; 4. Скважина өнімін реттеу; 5. Скважина жұмысын бақылау; 6. Скважина ішіне әртүрлі зерттеу жұмыстарын жүргізу.

Арматураның қосылыстарының саңылаусыздығын келесідей тексереді: а) төменгі бағаналық және ысырмаларды жабады; б) шыршаны сумин толтырады, ал төмен температура лорда жеңіл мұнаймен; в) буфердегі манометрге арналған тесіктен, шыршаны қысыммен 15 мин тексереді.

Скважинаның пузына қондырар алдында атқылау арматура сын жинақтаған күйінде қысымға тексеріледі. Арматура комплектілігі және нығыздауыштар мен толық монтаж доу керек. Атқылау арматура сына үш жақты кран мен және болатты вентилььдерімен манометрлер орнатылады – скважинадағы жұмысшы және статикалық қысымды өлшеу үшін, ал біреуі құбырлық бастың айқыштық шығысында құбыраралық қысымдарды өлшеу үшін.

Құбыр басы және фонтанды шырша а – төртжақты фонтанды қондырғы; б - үшжақты фонтанды қондырғы 1-төртжақты; 2-үшжақты; 3-катушка

Атқылау арматура қондырғысы негізгі екі бөліктен тұрады: 1. Құбырлық бас, тізбек басы на орнатылады. 2. Атқылау шыршасы, құбырлар басы на орнатылады. Атқылау арматурасы екі түрде ажыратылады: үш жақты және айқастырылған. Арматура тетіктері: үш жақ, айқыш, фланец, планшайба, аренды құрылғылар (задвижка, кран, вентиль, штуцер, манометр, лубрикатор, катушка).

Арматураның классификациясы 1. Жанындағы саңылау саңына байланысты: а) үш жақты (егерьь бір саңылау бокса); б) айқастырылған (егерьь екі саңылау бокса); 2. Арынды құрылғы түріне байланысты: а) задвижкалыққ; б) гранды; 3. Есептелінген жұмыс қысымына байланысты: а) фланецті; б) бұрандалы; 4. Қосылу тәсіліне байланысты: а) фланецті; б) бұрандалы; 5. Арматура параматрлері: а) жұмыс қысымына байланысты 7 – 105 м Па; б) бағаналық бөлігінің диаметрі, 50 – 150 мм.

СКҚ тізбегінің қызметі 1. Қабаттағы сұйық пен газды сағаға дейін көтеру; 2. Скважина ішіне сұйық, газ және әртүрлі ерітінділерді жібереді. СКҚ параметрлері: 1. Ұзындығы 8 – 12,5 м. 2. Диаметрі 48, 60, 73, 89, 102 және 114 мм жилы фонтандық мұнай және газ скважина лары үшін ГОСТ – 74 бекітілген. Бұл стандарт бойынша үш жақты бір бүйірлік шығыспен 7, 14, 21 м Па қысымға арналған және екі бүйірлік шығысымен 14, 21, 35 м Па.

Атқылау скважина ларының жұмысына кедергі келтіретін факторлар Атқылау скважина ларының жұмысындағы қолайсыздықтар парафиннің, тұздың түзілуінен түпте құмның, судың жинақталуынан болуы, сонымен қатар тығындық құрылғылардың бұзылуынан болуы мүмкін. Р 2 және Р құб қысымдарының төмендеуі кезінде құбырда тығынның түзілуі, СКҚ мен түп арасында судың жинақталуы; - қысымның төмендеуі және дебиттің жоғарлауы кезінде штуцердің қажалып қалуы.

Атқылау скважина ларың жұмысын бақылау Атқылау скважина ларын пайдалану кезінде мұнай өндіру операторлары скважиналардың жұмысын бақылауға және орнатылған режимге сәйкес өнімін реттеуге тиісті. Скважиналарда келесі бақылау жұмыстары жүргізіледі: 1. Буферлік, құбыраралық қысымдарда өлшеп тұрады. 2. Скважиналардың мұнай, газ және сұйық дебитін өлшейді. 3. Саға жабдықтарын тексереді. 4. Лақтырма желістерін бақылап, керек кезде оларды тазартып жөндейді. 5. Өлшейтін аспаптарда, автоматы құралдарды тексереді.

Атқылау скважина ларын автоматтандыру Атқылау қондырғыларының түріне қарай қолмен, автоматы және дистанциялық басқарылатын ысырмалармен жинақталады. Атқылау скважина ларын пайдалану кезінде ашық атқылауларды болдырмау үшін КУСА және КУСА – О сияқты жинақты жабдықтар қолданылады. Олар скважина оқпанын саңылаусыздандыру үшін пайдаланылады. Жинақтың негізгі элементтері 200 м тереңдікте НКТ – ның ішінде қондырылға клапан бөлгіштер, пакер және жердегі басқару станциясы жатады. Клапан бөлгіштер пневмо (КУСА тип тес) немесе электрогидравликалық (КУСА – Э тип тес) басқарады.

Скважиналарды атқылу тәсілімен пайдаланған кездегі техника қауіпсіздігі Атқылау скважина ларын қауіпсіз жағдайда пайдалануының негізгі шорты - скважинаның технологиялық режимін сақтау. Ол үшін скважиналардың жұмысын бақылау қажет. Пайдалану режимінің бұзылуы скважинаның ашық фонтандауына әкеліп соғады. Атқылау скважина ларына қысыммен тексерілген атқылау арматура қондырғысын орнатады. Ашық фонтандардың алдын алу мақсатында клапан – бөлгіштерді қолданады. Жабдықтардың саңылаусыздығы бұзылса мұнай мен газ ағып, қоршаған ортаны ластайды, өрт қауіпсіздігі және мұнайлы газ бен улану қаупі туады.

Атқылау скважинасының жұмысы қауіпсіз болсын деп орнатылған технологиялық режимін үнемі бақылау қажет. Ең негізгісі орнатылған буферсіз және құбыраралық қысымдарын сақтау. Пайдалану процесінде манометрлердің дұрыс жұмыс жасайтынын, оның барлығын және де басқа өлшеу аспаптарының дұрыстығын тексереді, сағалық арматурный бақылайды, жұмысшы алаңы мен баспалдақтардың жағдайын тексереді. Көрінген кемшіліктер уақытында жойылуы тиіс. Штуцерді ауыстыру және басқа да жөндеу жұмыстарды (мұнай мен газдың шығып кетуін тоқтату және т.б.) тек қана жүйеде қысымды төмендеткеннен кейін жүргізілуі тиіс. Атқылау арматура сындағы және құбырлардағы ысырмалар жоғары қысымның астында болады, сол себептен ысырмаларды ашуы және жабуы дай тиіс. Ысырмаларды ашып – жабу үшін лом, темір құбыр қолдануға болмайды. Зерттеу жұмыстары лубрикатор арқылы орындалады.

ҚОРЫТЫНДЫ Мұнайдың қабат қысымымен жер бетіне шығуы жоғары жатқан тау жыныстарының ауырлық күшіне,температураға,химиялық үдерістерге байланысты болады. Қабат температурасы мұнай мен газ құрамындағы ұсақ молекулалар мен механикалық қоспалар түзілуіне әсер тигізеді.Бұл процесс сұйықтық пен газдың көлемінің артуына,алып келеді. Мұнай өндірудің ең тиімді әдісі бұрқақтық әдіс болып табылады.

НАЗАР АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!