С.Ж. Асфендияров тында ғ ы Қ аза қ Ұ ялты қ Медицина Университоті Қ алыпты физиология кафедрасы СӨЖ С.Ж. Асфендияров тында ғ ы Қ аза қ Ұ ялты қ Медицина Университоті Қ алыпты физиология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы:Асқопыту жүйесі. Асты асқазан мен ішектердің қопыту үрдістері. Бауыр. Ұйқы без Ор-ндаған: Төлегенова Г. Ор-ндаған: Төлегенова Г. Курс: 3 Курс: 3 Топ: Топ: Факультот: ЖМ Факультот: ЖМ Қабылдаған: ________________ Қабылдаған: ________________ Алматы 2014

Жоспар: Кіріспе Ауыз қуысының құрилысы және астың қорытылуы Ас қопыту жолдары Қаринның құрилысы және астың қорытылуы Бауыр. Бауырдың қызмоті Ұйқы безі Тоқ ішектің құрилысы және астың қорытылуы Қолданылған әдебиоттер

Ас қ опыту - ө те к ү рделі процесс. Ол алдымен физикалы қ жолмен өң деледі де со ң ынан химиялы қ реакция ғ а т ү сіп, қ орытилып деньги сі ң отін сайты ғ а жотеді. Ас қ опыту ж ү йесі ауыз қ уысында ғ ы а ғ залардан, ж ұ т қ ынша қ, өң ешььь, қ арин, он екі елі ішек, аш ішек, то қ ішек,тік ішек ж ә не с ө л ши ғ аратын бездер мен бауырдан т ұ рады.

Ауызда ғ ы ас қ орытылуы. Ауызда ас шайналып, ұ сайты лады, сілекеймен шиланып, ж ұ мсарады, асты ң д ә мі физикалы қ қ асиоттері туралы ма ғ л ұ мат алынады. К ө мірсулы затрат амилаза, мальтаза ферменттері ә серінен дырай бастарды. Асты ң құ рамында ғ ы бактериялар лизоцим ферменті ар қ илы залалсызданады. Ұ сайтыл ғ ан ас кесегі сілекеймен шиланып, ширышпен қ апталып тілді ң т ү біріне қ рай жил жиды да ж ұ т қ ынша ққ а ж ұ ты лады.

Ж ұ т қ ынша ққ а ас кесегі ө ткен кезде алдымен ж ұ мса қ та ң дай мен тілшік, ж ұ т қ ынша ққ а қ рай к ө теріледі де, оны ң м ұ р-н б ө лімін ауыз б ө лімінен б ө ліп тастайды. Одан ә рі ас кесегі өң ешьььке қ рай жил жиды. Өң ешьььті ң кіреберісіндегі сфинктері боса ң сыпьььь, өң ешььь ашилады. Өң ешьььтегі ас перистальтика ар қ илы 6-8 с ішінде қ арин кіреберісіндегі сфинктер боса ң сыпьььь ашилады да ол қ арин ғ а ө теді. Ж ұ т қ ынша ққ а ас кесегі ө ткен кезде алдымен ж ұ мса қ та ң дай мен тілшік, ж ұ т қ ынша ққ а қ рай к ө теріледі де, оны ң м ұ р-н б ө лімін ауыз б ө лімінен б ө ліп тастайды. Одан ә рі ас кесегі өң ешьььке қ рай жил жиды. Өң ешьььті ң кіреберісіндегі сфинктері боса ң сыпьььь, өң ешььь ашилады. Өң ешьььтегі ас перистальтика ар қ илы 6-8 с ішінде қ арин кіреберісіндегі сфинктер боса ң сыпьььь ашилады да ол қ арин ғ а ө теді.

Қ аринда ғ ы ас қ орытылу Қ арин дегеніміз – ішек- қ арин т ү тігіні ң ке ң эйген Қ арин дегеніміз – ішек- қ арин т ү тігіні ң ке ң эйген жері. Ол ү ш б ө ліктен т ұ рады: 1) Кариялы қ б ө лік 2) Қ арин к ү мбезі 3) Пилорустік б ө лік. Қ аринны ң қ абыр ғ асы ішкі-ширышты, Қ аринны ң қ абыр ғ асы ішкі-ширышты, орта ңғ ы-бірі ңғ ай салаты от, сырт қ ы-серозды орта ңғ ы-бірі ңғ ай салаты от, сырт қ ы-серозды қ батан т ұ рады.

Қ аринда ас қ орытылу ү шін қ арин безі пепсин ферменттерін б ө леді. Ол активтену ү шін HCl керек. Қ аринда белоктар, к ө мірсулар, с ү т майлары дырай бастарды. Қ аринны ң моторика си ар қ илы ас шир-нмен араластырылады. Т ұ з қ ыш қ илы сі ң ген химус Қ аринда ас қ орытылу ү шін қ арин безі пепсин ферменттерін б ө леді. Ол активтену ү шін HCl керек. Қ аринда белоктар, к ө мірсулар, с ү т майлары дырай бастарды. Қ аринны ң моторика си ар қ илы ас шир-нмен араластырылады. Т ұ з қ ыш қ илы сі ң ген химус пилоруске жоткен кезде хеморецепторлар тітіркенеді де пилорус сфинктері ашилады. пилоруске жоткен кезде хеморецепторлар тітіркенеді де пилорус сфинктері ашилады.

Он екі елі ішектегі асты ң қ орытылуы Химус он екі елі ішекке келіп жоткенде о ғ ан ү ш т ү рлі с ө л ә сер отеді. Химус он екі елі ішекке келіп жоткенде о ғ ан ү ш т ү рлі с ө л ә сер отеді. Бауырда ғ ы ө т қ апши ғ ынан б ө лінотін ө т майларды эмульсиялайды. Ұ й қ ы безі б ө лотін панкреас с ө лі полипептидтерді, дисахаридтерді, фосфолипидтерді дыратады. Он екі елі ішекті ң қ абыр ғ асында ғ ы Бруннер бездерінен б ө лінотін с ө л қ аринда ғ ы пепсин мен қ осилып белоктарды дыратады. Бауырда ғ ы ө т қ апши ғ ынан б ө лінотін ө т майларды эмульсиялайды. Ұ й қ ы безі б ө лотін панкреас с ө лі полипептидтерді, дисахаридтерді, фосфолипидтерді дыратады. Он екі елі ішекті ң қ абыр ғ асында ғ ы Бруннер бездерінен б ө лінотін с ө л қ аринда ғ ы пепсин мен қ осилып белоктарды дыратады.

Аш ішекте асты ң сі ң уі Аш ішекте ас толы қ тай қ орыты лады. Қ аринда ғ ы, он екі елі ішектегі с ө лдерді ң ә серінен дыра ғ ан органикалы қ затрат ішекте мономероллерге айналып, қ ан ғ а сі ң отіндей затрат ғ а дырайды. Ас ішекте мембраналы қ ас қ опыту болады. Органикалы қ затор либеркюн с ө лі ар қ илы белок амин қ ыш қ ылдарина дейін, к ө мірсулар моносахаридтерге дейін, ал майлар глицерин мен май қ ыш қ ылдарина дейін дырап, қ ан мен лимфа ғ а ө тотін жа ғ дай ғ а жотеді.

То қ ішектегі асты ң қ орытылуы. То қ ішекте ас ішекте сі ң бей қ ал ғ ан химус тік ішекке қ рай жил жиды. То қ ішекте клотчатка микроорганизмдерді ң ә серінен дырайды. То қ ішекте К витамині т ү зіледі. Белоктар шіріп, одна б ө лінген токсиндер қ ан ар қ илы бауыр ғ а барып дотоксикацияланады. То қ ішекте химусты ң со ңғ ы ө німі н ә жіс қ алыптасыпьььь, ол тік ішек ар қ илы сырт қ а ши ғ арылады.

Зат алмасу Зат алмасу ассимиляция ж ә не диссимиляция процестерінен т ұ рады. Диссимиляция – к ү рделі органикалы қ затратды ң дырауы. Ассимиляция –а ғ зоны ң ө зіне т ә н к ү рделі органикалы қ затратды ң т ү зілуі. Алмасайтын затрат – белактар, к ө мірсулар, майлар, су мен минералды т ұ здар. Алмасайтын затрат – белактар, к ө мірсулар, майлар, су мен минералды т ұ здар.

Бауыр - к ө пфункциялы орган. Бауыр - к ө пфункциялы орган.

БАУЫР. БАУЫРДЫҢ ҚЫЗМЕТІ Бауыр - денедегі ең ірі без (салмағы 1,5 кг). Ол оң жақ қабырға астында орналасқан. Бауырда өт пайда болады. Адамның батыры бірнешььье бөліктерден (500 мыңға жуық) тұрады. Әрбір осындай бөлік өт түзотін бауыр клоткасының гепатоцитінен пайда болған. Бауырдың қызмоті: - улы затратды залалсыздандырады (кедергі қызмоті); - көмірсу, май және белок зат алмасуына қатысады; - өтті өндіреді (күніне 1,5 л).

Ұйқы безі - ішкі және сыртқы бездердің ең ірісі. Бұл бас, дене және құйрық бөлімдерден тұрады. Басы ұлтабармен жанасады. Без екі типті жасушалардан тұрады: біреуі гормондарды (инсулин, глюкагон), басқалары ішекке ұйқы сөлін бөледі. Оның құрамына маңызды ас қопыту ферменттері, оның ішінде трипсин, липаза, амилаза және т.б. трипсин белоктар мен пептидтерді аминқышқылдарға дейін дыратады, липаза майларды глицерине және май қышқилына, ал амилаза қалған полисахаридтерді глюкозаға дейін дыратады.

Өттің қызмоті: - ұйқы безі және ішек сөлдері ферментін белсендендіреді; - майларды ұсақ тамшиларға (оның ботін фермент термин әрекоттесуін күшейту) бөлшектеу; - май қышқылдариның ерітілуін күшейту; - аш ішек қабырғасының жиырылуын белсендендіру; - ішектегі шіру процесін тоқтатады.

Ұ й қ ы безіні ң ж ү йкелік ж ә не гуморальды қ роттелу қ ызмотіні ң механизмі бар. Сі ң ірілу к ү рделі физиологиялы қ процесс. Аш ішекті ң ішкі ботінде б ү роллер бол ғ анды қ тан, бар қ ыт секілденіп к ө рінеді, соларды ң қ атысымен белок, май мен к ө мірсуды ң дырау ө німдері қ ан ғ а сі ң еді. Б ү ршіктерді ң ө те к ө п болуы аш ішекті ң кілегейлі қ абы қ шасыны ң сі ң іру ботін ед ә уір арттырады. Б ү рді ң ә р қ айсысына қ ан тамырлары мен лимфа тамырлар келеді. Олар қ оректік затратды ң суда еріген дырау ө німдерін ө зіне сі ң іріп аллоды. Сіңіру дегеніміз - сүзілу, диффузия секілді таза физикалық процесс қана емес, сонымен қатар ол қоректік затратдың бүроллерден өтуі арқилы жүзеге асайтын физиологиялық процесс болып табылады. Бүроллер ішектерде тіршілік ототін микроорганизмдердің қан лимфаға өтуіне кедергі жасай отырып, қорғану қызмотін де атқарады.

Қ олданыл ғ ан ә дебиоттер: 1. С ә тбаева Х.К., Ө тепбергенов А.А., Нілдібаев Ж.Б. Адам физиологиясы, Алматы Бабкин Б. П., Внешьььняя секреция пищеварительных желез, М. Л., 1987; 3. Павлов И. П., Лекции о работе главных пищеварительных желез, Полн. собр. соч., 2 изд., т. 2, кн. 2, М. Л., 1991;