Менің жобамның мазмұны: І. Кіріспе 1.1. Нан қасиетті тағам ІІ. Негізгі бөлім 2.1. Нанның ұлылығы 2.2. Нан мен бауырсақтың пайдасы 2.3.Бауырсақ және бауырсақтың түрлері 2.4. Бауырсақты пісіру жолдары ІІІ. Қорытынды

Зерттеудің мақсаты: нанның қасиеті, бауырсақтың түрлері туралы түсінік бере отырып, нан-азық атаулының анусы кеніне көз жеткізу. Қай халық, қай жұрттың болмасын нан қадіріне жетпейтіндері жоқ кендігін, нан бар жердь жан бар кені туралы айтып өту. Нанды қадірлеуге, қастерлеуге тәрбиелеу.

Зерттеудің ғылыми болжамы: Ата-бабамыздан қалған мұраны сақтай отырып, салат-дәстүрімізді одна әрі дамыту, ұлттық мәдениетіне тәрбиелеу. Зерттеудің негізгі кезеңдері: 1.Бірінші кезең: киелі нан туралы, бауырсақ, оның түрлері, пісіру жолдары туралы материал жинақтау, қосымша материалдар көзін іздеу. 2.Екінші кезең: Жинақталған материалдарды қорыту, жүйелеу. 3.Үшінші кезең: Зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы нақты нәтижелер алу, жинақталған материалдарды дайындап ұсыну

Бауырсақ- қасиетті тағам Бауырсақтың адам ағзасына пайдасын білдік Бауырсақтың тағамдық құндылығын білдік Бауырсақты пісіру жолдарымен таныстық Бауырсақтың құрамына тәжірибе жүргіздік Бауырсақ пен нанның атласы- бидай

Нан – біздің Отанымыздың байлығы, халықтың негізгі тамақтану өнімі болып табылады. Нан запасы егін шаруашылығымен өте тығыз байланысты. Ал егістіктен біз астық аламыз. Алған астығымыздың запасы неғұрлым жоғары бокса, одна алған өнім запасы да соғұрлым жоғары болады. Астықтан ұн, нан, макарон, жарма, бауырсақ, тәтті тағамдар сияқты адам баласына ең керекті өнімдер алынады Астықтан алынатын ең маңызды өнімдердің бірі нан және нан өнімдері.Бұл өнімдерді күнделікті қолданылып отрады, сондықтан да тағамдық құндылығы жоғары болып сана лады. Қазақта «Ас атласы нан» денег сөз бар, яғни астың, дәмнің үлкені нан және бауырсақ.

Нанның ұлылығы Дастарханыңыздың үстінде күнде нан тұрмаса, көңіліңіз де, дастарқаныңыз да – орта, берекеңіз кетіп, дүние ойсырап тұрған секілді басқа тамақ көзіңізге көрінбейді. Нанның қасиеттілігінің өзі осыдан-ақ көрінеді. Ұнның құрамындағы адамның бой на нәр беретін, куат беретін ағзаға қажеттінің бәрі бар. Өзге халықты қайдам, қазақтың нансыз күні жоқ дуге болады. Қазақта « қатықсыз қара су ішіп, қара нан же секте, амандық болсын » денег де сөз бар ғой. Тіпті адам ашыққан кезде қолы жетпейтін биікте тұрған нанди Құранның үстіне шығып алуға болады кен, бірақ нанның өзін ешқашан бастаған. Нанның қасиетті Құраннан да жоғары бағаланатынын осыдан-ақ білуге болады. « Адам атамыз бен Хауа анамыз пейіштен қуылған кезде ит бірге ілесіп кетіп, сонда бидай иттің ұртында келген дейді. Итті « жеті қазынаның бірі » дейтін себебіміз адамзат сол иттің ырыздығын жеп жүр » денег бұрыннан кале жатқан аңыз бар.

Нан, бауырсақ – ұннан жасалады. Ал ұнның құрамында адамның бой на нәр беретін, қуат беретін қажеттінің бәрі бар. Әдетте ұн қара және ақ болып екіге бөлінеді. Түрлі дәрумендер мен минералды затрат екеуінде де бар. Нанды емдік мақсаттарға пайдаланған. Бұл роте, әсіресе, жаңа піскен ыстық нансен тұмауды емденег, асқазан және ішек қату ауруларына қарсы пайдаланған.

Бауырсақ және оның түрлері Қазір заман талабына сайт ұннан наше түрлі тағамдар әзірленеді. Дәстүрлі қазақ қоғамында нан пісірілуіне, қоспасына қарай әр түрлі аталған. Әдетте пешке пісірілгендерін нан, отқа көміп пісірілгендерін күлше, табаға, тандырға пісірілгендерін бәтер, қазанға пісірілгендерін қарыма, майға пісірілгендерін бауырсақ деп атаған. Бұларды қамир түрлеріне қарай ашыған, ашымаған деп те ажыратып атаған. Ашыған қамир Ашымаған қамирдан дайындалған бауырсақ Ашыған қамирдан пісірілген бауырсақ

Ашыған қамирдан пісірілген бауырсақ ыстық майға түскен кезде күмпиіп, домалақ пішінге енеді. Бауырсақтың бұл түрін жер-жердь « тілме », « жалпақ бауырсақ », « қиық бауырсақ » деп әр түрлі атайды. Ал мен өзім бұл бауырсақты –« томпақ бауырсақ » деп атаймын. Сондай-ақ, запалы, жоғары сұрыпты ақ ұннан сүт пен май қосып, ашытпай иленген ақ бауырсақ, иленген қамир жіңішкалей ширатылып, жіп сияқты есіледі де, қалаш сияқты дөңгелетіліп немесе 10 см -дей ұзынша күйінде пісіріп, үстіне бал жағып, аздап құмшекер сеуіп пісіретін ширатпақ немесе бұрма бауырсақ дейтін де түрлері болады.

Ал ашытпай пісірген бауырсаққа көбіне май (сорпаның майи, шыжғырылған іш май, сары май), кейбіреулері ас сода сын немесе қаймақ қосады. Бауырсақтың бұл түрі кеуіп қалса да, көгеріп бүлінбейді. Ол кепкенмен қасиет, дәмін жоғалтпай, легенде үгітіліп тұрады. Анам көбіне бұл бауырсақты алысқа жүретін жолаушыға және сәлемдеме үшін пісіреді. Бұл бауырсаққа менің қойған атым- « санамақ бауырсақ »

Біз ауылды жердь тұрғандықтан бауырсақты қолмен илеп, қазандағы майға сапырып пісіреміз. Ал әлемде осы бауырсақты өндіруге арналған технология да бар кен. Бауырсақты жалпы жұрттың тұтынуы үшін, базарға көптеп шығару үшін жасалған техника. Бұл техника бір жолда 800 килограмм бауырсақ өндіреді. Бұл өндіріс 10 жылдан бері Ұланбатырда жұмыс істеп тұр. Ал осындай бауырсақ өндіретін Ресейдің техникасы бір сағатта 36 килограмм бауырсақ дайындай алтын бокса, Қазақстанда қолданып жүрген өндіріс тіптен шағын.

Бауырсақты зерттей отырып, оны пісіру жолдарымен де таныстық. Апамның көмекшісі бола жүріп бауырсақты дайындау әдістерін жинақтап, бейнебаян алып келдім. Бауырсақтың дастарханға оңай келмейтіндігін көкейге түйе жүріп, осы бейнебаян бір кәдеге жарайды деп ойлаймын. Бұл бейнебаянда ашыған бауырсақ пен ашымаған бауырсақтың пісірілу әдістері көрсетілген.

Біздің асханада 1 күнде 2-3 тілім нан қалдығы қалады кен, бұл қалдық бір айда 2 бөлке нанға жетеді. Бір жылдағы нан қалдығы (9 айы оқу күні ) 30 бөлке нанға жетеді. Осыдан шығар қорытынды нанди құрметтеп, аяқ асты етпеу. Тыйым сөздер мен тәрбиелі сөздер: «нанди баста», «нанди төңкерме», «нанның үстіне зат қойма», «Нан бар жердь жан бар» «нанди бір қолыңмен үзбе» «ас атласы- нан», «нан жеп отырған адамды орнынан қозғауға болмайды», «дастарханның наны жоқтың- тамағының сәні жоқ»

Құлаққа сіңіп, санаға жатталып қалған тыйымның тәрбиелік мәні, әрине, тереңде. Осы сырым-тыйымдарды оқушыға әр сабақта өтілген материалдарға байланысты үйрете отырып, 5-6 жастағы баланың тіліне жеңіл, түсінігіне жатық өлең жолдарын да үйретуге болады. Нан қоқымын шашпаңдар, Жерде жатса бастаңдар. Теріп алып қастерлеп Торғайларға тастаңдар!

Нан ғ а байланысты қ аза қ ы к ө лем ө лшемдері де бар. Мысалы: Бір ү зім нан ( нан, қ амир т.б) гр. Бір т ү йір – 4-5 гр. шамасында Бір тілім нан – гр шамасында. Бір та банан – гр.

Менің елімнің Елтаңбасында масақ суреті бейнеленген. Ол біздің Отанымыздың байлығын көрсетеді. Біз оны мақтанышпен сайта аламыз! Дән-ән, дән-сән, дән- өмір, дән- тіршілік.

Қазақтың бауырсағы – дастарқанның сәні де мәні де! Астарыңыз дәмді болсын, ағайын!