Тістерді ң аса қ адалуы

Аны қ тема:Тістерді ң қ аты тіндеріні ң патологиялы қ қ адалуы(Т Қ ТП Қ ) деп дентин мен эмальді ң айдарлы қ тай қ ыс қ а мерзімде жейылуын атаймыз. Физиологиялы қ қ адалудан патологиялы қ қ адалуды ң (П Қ ) айырмашилы ғ ы-тістер ө зіні ң онатомиялы қ пішінін жил дам же ғ алтын,тістерді ң женасу беткейлерінде тілді ж ә не ерін мен ұ рты ң ширышты қ работын за қ имдайтын, ө ткір қ ырлары бар ойы қ т ә різді ш ұңқ ырлар немсе ала ң дар т ү заді.

ЭТИОЛОГИЯСЫ Тістерді ң патологиялы қ аса қ адалуы келесі себептермен ша қ ырылуы м ү мкін: Аномальды тістем Кей тістерді же ғ алт қ аннан кейін қ ал ғ ан тістероге шамадан к ө п к ү ш т ү су Тістерді д ұ рысьь емс протез дэу Бруксизм (тістерді ши қ ырлату) Кей к ә сіптерді ң да ғ имсыз ә серлері (мысал ғ а, нау қ ас қ ыш қ ылмен ж ұ мыс істеу немсе ауада абразивті ә сер беретін механикалы қ б ө лшектері бар б ө лмеде ж ұ мыс істеу) Кей аурулар салдаринан тіс эмаліні ң беріктігінін т ө мендеуі (флюороз, гипоплазия ж ә не т.б.) Тіс дамутттында т ұқ им қ уалаушилы қ аурулар Морфологиялы қ толы қ емстігімен т ү сіндірілетін тіс қ аты тіндеріні ң функциональды жетіспеушілігі: -т ұқ им қ уалаушилы қ (Стенсон-Капдепон синдромы); -тула ппанда бол ғ ан (бала ж ә не она аурулары салдаринан амило- ж ә не дентиногенезб ұ зилыстары); -ж ү ре ппанда бол ғ ан (нейродистрофиялы қ ү рдістер, қ ан ж ү йесі ж ә не эндокринді аппарат қ ызметтеріні ң б ұ зылу, т ү рлі этиологиялы зат алмасу б ұ зилыстары салдаринан).

Кіреуке қадалусссының патоморфологиясы. Патоонатомиялық өзгерістер қадалудың деңгейіне байланнысты.Қадалудың бастапқы көрнісі кезінде тіс бұдырлары мен кису қырына сайт жерлерінде орынбасуши дентин көп түзіледі. Сонимен қатар дентин коналдартттында обтурация жүреді. Ұлпада өзгерістер жүреді: одонтобласттар сансссының азаюы, торты атрофиясы. III қадалу деңгейінде дентин толығимен склероздонады. Тіс сауыттттында орынбасуши дентинмен толықтырылады, ұлпа атрофиялонады.

Тістерді ң аса қ адалусссыны ң жіктелуі(А.Л.Грозовский бойынша «Ортопедиялы қ стоматология»,В.Ю.Курляндский,1969 ж.) Тіс сауыттарсссыны ң қ адалуы ү ш т ү роге б ө лінеді: 1) вертикальді 2) горизонтальді 3) аралас. Вертикальді т ү рі - тістемні ң ортогнатияды қ т ү рінде же ғ ар ғ ы да қ ты ң аллоды ңғ ы тістеріні ң та ң дай беткейлеріні ң ж ә не т ө менгі да қ ты ң аллоды ңғ ы тістеріні ң вестибулярный беткейлеріні ң қ адалуимен сипатталады. Горизонтальді т ү рі – б ұ л барлы қ шайнау ж ә не кису беткейлеріні ң желтыр горизонтальді ала ң дары т ү за отырып қ адалуы

Тістерді ң аса қ адалусссыны ң жіктелуі (Г.А.Гаркуша бойынша «Ортопедиялы қ стоматология», В.Ю.Курляндский,1969 ж.) Қ адалу ү ш сайты ғ а б ө лінеді: 1.бірінші сайтыстттында-кису қ ырлары мен т ө мпешіктер қ адалады 2.екінші сайтыстттында – сауыт женасу ала ң дарина дейін 3. ү шінші сайтыстттында – сауыт қ ккызыл мекке дейін.М ұ нда эмаль мен дентин қ адалып қ поймай,сендай-а қ екінші(алматы р ғ ыщ) дентин де қ адалады.

Тістерді ң аса қ адалусссыны ң жіктелуі(Гаврилов бойынша,1978 ж.) Тістерді ң дайылмалы қ адалуын екі т ү роге б ө леді: 1. компенсация лан ғ ан 2. декомпенсация лан ғ ан.

Тістерді ң аса қ адалусссыны ң жіктелуі(М.Г.Бушан бойынша, 1979 ж.) Ә рт ү рлі функциональді ж ә не морфологиялы қ клиникалы қ аспектілермен сипатталады: б ұ зылуды ң даму сайтысы, тире ң дігі, орналасуы,дазы қ ты ғ ы ж ә не функциональді ө згерістер. Даму сайтысына байланнысты: 1. физиологиялы қ қ адалу – эмаль ума ғ тттында 2. ө тпелі –эмаль ж ә не дартылай дентин ума ғ тттында 3. патологиялы қ – дентин ума ғ тттында (окклюзиялы қ биіктікті ң т ө мендуімен немсе т ө мендеуінсіз).

Тере ң дік ж ә не ай қ тынды қ сайтысына байланнысты: І сайтысы – саусыты ң 1/3 ұ зтынды ғ ына дейін; ІІ сайтысы – 1/3-тен 2/3-ке дейін; ІІІ сайтысы –саусыты ң т 2/3 ұ зтынды ғ ынан қ ккызыл мекке дейін. Б ұ зылуды ң орналасуына байланнысты: 1. шектелген 2. дайылмалы патологиялы қ қ адалу. Дентинні ң сезімталлоды ғ сссыны ң ө згеруіне байланнысты: 1. қ алыпты да ғ да-да 2. сезімталлодилы қ пен

А.Т.Зелинскийді ң жіктелуін («Клиникалы қ ортопедилы қ стоматология», А.К.Иорданишвили,2007 ж.) қ азіргі кездегі ж ұ мосты қ жіктелу деп сонау ғ а болады 1. Қ адалуды ң т ү рлері: -шектелген - дайылмалы 2. Қ адалуды ң сайтысы 3. Қ адалуды ң т ү рлері: -горизонтальді - вертикальді -аралас 4. Ас қ ын ғ ан: - тіс қ атарларсссыны ң бірт ұ тесты ғ сссыны ң б ұ зылуимен - Годон феноменімен - альвеолярлы ө сіндіні ң вакаты гипертрофиясимен - тістем биіктігіні ң т ө мендеуімен ж ә не бас қ лары. 5. Шайнау н ә тижелігіні ң т ө мендеуі,пайызбен есептегенде

Ортопедиялы қ емдеу ма қ сатимен біз тістерді ң қ аты тіндеріні ң патологиялы қ қ адалуын негізгі екі т ү роге б ө леміз: шектелген ж ә не дайылмалы.Осы ғ ан байланнысты же ғ арыда атал ғ ан А.Л.Грозовскийді ң,Г.А.Гаркушанны ң,Гавриловт ы ң жіктелулерінде м ұ ндай клиникалы қ к ө ріністерді этап к ө рсетпейді.Сонды қ тан клиникалы қ т ә жірибе ж ү зінде М.Г.Бушан(1979 ж) мен А.Т.Зелинскийді ң қ азіргі заман ғ ы ж ұ мосты қ жіктелуі(«Клиникалы қ ортопедилы қ стоматология», А.К.Иорданишвили,2007 ж.)ы ңғ файлы жіктелулер болып табылады.

Клиникалы қ диагноз қ оюды ң ү лгілері 1. І сайтилы патологиялы қ қ адалуды ң шектелген,вертикальді т ү рі 2. ІІ сайтилы патологиялы қ қ адалуды ң дайыл ғ ан,тіс қ атарларсссыны ң бірт ұ тесты ғ сссыны ң б ұ зылуимен бол ғ ан горизонтальді т ү рі 3. ІІІ сайтилы патологиялы қ қ адалуды ң дайыл ғ ан,тістем биіктігіні ң т ө мендеуімен біроге т ү рі 4. ІІІ сайтилы патологиялы қ қ адалуды ң аралас, Годон феноменімен біроге т ү рі 5. ІІ сайтилы патологиялы қ қ адалуды ң шектелген, альвеолярлы қ ө сіндіні ң вакаты гипертрофиясимен біроге т ү рі

Тістердің патологиялық қадалуы Тістердің қадалуы физиологиялық және патологиялық жейылуимен сипатталады және тіс тіндерін біртіндеп физиологиялық қадалу - 30 дасқа дейін кіреуке 40 дасқа дақын дентин қадала бастарты даста аллодыңғы тістер біраз қадалып,азу тістердің төмпешіктері жейыла бастарты.

Емі : Себебін анны қ тау ж ә не жею; Ортопедиялы қ ә дістер к ө мегімен тісті ң қ адал ғ ан қ аты тіндеріні ң орнын толтыру(алматы ру).

Ортопедиялы қ емні ң ма қ сайты мен міндеті: Тістерді ң аса қ адалусссыны ң форма сын, қ адалу д ә режесін, ас қ ынуларын анны қ тау. Нау қ астарты емдеуде: Тісті ң онатомиялы қ форматы мен к ө лемін қ алпына келтіру; Тіс қ атарларсссыны ң окклюзиялы қ т ү йісуін қ алпына келтіру; Альвеолааралы қ биіктікті ж ә не бетті ң т ө менгі ү штейн бір б ө лігіні ң биіктігін қ алпына келтіру; Т ө менгі да қ ты ң орналасуын қ алып қ а келтіру.

Қ адал ғ ан тістерді ң онатомиялы қ форма сын қ алыптестыру қ адалуды ң т ү ріне, д ә режесіне форма сына байланнысты. Егер тістерді ң қ адалуы І д ә режелі бокса: салма, пломабалар, дасанды сауыттармен емдеуге болады. ІІ д ә режелі қ адалуда: салмалар, дасанды сауыттар, окклюзиялы қ бастырмасы бар до ғ алы протездер к ө мегімен; ІІІ д ә режелі қ адалуда: т ұқ ддылды сауыттар, штамптал ғ ан сауыттар к ө мегімен емдеуге болады.

Патологиялы қ қ адалуды ң ІІ-ІІІ д ә режесінде ә деттегі штамптал ғ ан саусыты қ алдану ғ а болмайды. Себебі, штамптал ғ ан сауыт жиектері маргинальды пародонты дара қ этап, ас қ ынулар ғ а ә келуі м ү мкін. Б ұ л да ғ дай сауты аса қ адал ғ ан тістероге саусыты цемент пен бекіткенде, сонимен қ атар шайнау қ ысимы арты қ т ү стенде қ адал ғ ан тісті ң шайнау беткейі мен саусыты ң окклюзиялы қ беті арастттында цементті ң қ алы ң қ работы ө згеріске ұ ширайды. Ол штамптал ғ ан сауыт жиегіні ң қ ккызылиек қ алтай сына одна ары енуіне ә келеді.

Сонды қ тан, патологиялы қ қ адал ғ ан тістерді емдеуде дасанды сауыт дайтттындоуды ң бірнеше н ұ с қ лары қ арастырыл ғ ан: т ұ тасс құ йыл ғ ан сауыттар; Окклюзиялы қ напайкасы бар штамптал ғ ан сауыттар; Т ұқ ддылды сауыттар.

Тістерді ң аса қ адалуын емдеу А. Терапиялы қ : 1. Медикаментозды ерітінділермен аппликация ж ү ргізу,фторид гельдері,десенситайзарді да ғ у,дентинні ң аса сезімталлоды ғ ын жею ғ а ареал ғ ан пастораль. 2. Реставрациялы қ тістерді ң кису ж ә не шайнау беттерін пломбалы қ материалдармен қ алпына келтіру.

Б. Ортопедиялы қ тісті ң онатомиялы қ форма сын сауыттармен,к ө пір т ә різді протездермен,алмалыкк протездермен қ алпына келтіру.

Окклюзия биіктігіні ң т ө мендеуімен ас қ ын ғ ан тістерді ң қ адалусссыны ң емі: Ем бірнеше этапа ж ү ргізіледі: Окклюзиялы қ биіктікті уа қ ытша емдік-диагностикалы қ аппарат тармен қ алыптестыру; Бейімделу уа қ ты; Т ұ ра қ ты протез дэу.

Окклюзиялы қ биіктікті уа қ ытша емдік- диагностикалы қ аппарат тармен қ алыптестыру ; Тістероге, тіс қ ккызылиектік пластмассы каппа, қ адал ғ ан тістерді ң шайнау бетін дработын дартылай алмалыкк пластины, до ғ алы потездер ар қ илы окклюзиялы қ биіктікті қ алыптестырады. Болаша қ протезді ң биіктігін анны қ тау ма қ сайттттында балауызды немсе пластмассы тістем білігі бар негіз дайтттындалады, биіктігі анны қ талып, бекітіледі. Б ұ л кезде міндетті т ү рде рентгенограмма ж ү ргізіледі.

ІІ сайтысы бейімделу сайтысы Нау қ ас толы ғ имен тістем биіктігіне, шайнау б ұ лши қ еттерні ң, СТЖБ қ сайта құ рылуларына ү йрену ү шін кем легенде 3 аптанны қ ажет етеді. Бейімделу уа қ ты деп СТЖБ, шацнау б ұ лши қ еттеріндегі ауру сезімні ң, да ғ имсыз ә серлерді ң толы қ жейыл ғ ан ғ а дейінгі уа қ сыты сайтады. Б ұ л кеза ң де нау қ ас д ә рігер ортопед - стоматологты ң ба қ ылаутттында болады. Егер алынбайтын емдік-диагностикалы қ аппарат тар қ алдан ғ ан да ғ да-да алынатын құ рыл ғ ылар ғ а қ ара ғ панда тез ж ү реді.

ІІІ этап т ұ ра қ ты протез дэу Құ рилысы бойынша тіс қ атары а қ аутттында қ алданнылатын протездерден айдарлы қ тай ерекшеленбейді. Ма ң ыздысы материаллоды д ұ рысьь та ң доу болып табылады. Мысалы, к ө пірлі протездерді ң шайнау бетіне пластмасса қ алданнылмайды. Т ұ ра қ ты протез дэуді бірнеше этапа ж ү ргізуге болады. 1. Т ө менгі ж ә не же ғ ар ғ а да қ ты ң шайнау тістеріне протез дайтттындап, аллоды ңғ ы топ тістерінде уа қ ытша каппанны са қ тау. Т ұ ра қ ты протезді ша қ туда уа қ ытша каппа окклюзиялы қ биіктікті д ә л анны қ тау ғ а, нау қ ас бейімделген окклюзиялы қ т ү йісулерді анны қ тау ғ а к ө мектеседі Т ұ ра қ ты потездеуді бекітіп, аллоды ңғ ы топ тістеріне т ұ ра қ ты протез дэу дайтттындоу ғ а кіріседі.

Окклюзиялы қ биіктікті ң ө згеруінсіз ж ү ретін тістерді ң патологиялы қ қ адалуын емдеу Емдеу этап бойынша ж ү ргізіледі: І этапа біртіндеп (постепенной) ж ү ргізілетін дезокклюзия ә дісімен тіс қ атартттында ғ ы қ адал ғ ан тістерді ң онатомиялы қ форма сын қ алып қ а келтіру ү шін орын дайтттындайды. Пластмассадан каппа дайтттындалады. Ескеретін да ғ дай: каппа ғ а кіріп т ұ р ғ ан тістерді ң пародонт т ө зімділігіні ң коэфицентіні ң суммасы, қ сайта қ алпына келтірілетін тістерді ң пародонт т ө зімділігіні ң коэффицент суммасынан 1, 2 -1, 5 рет асуы керек. Каппа қ сайта қ алпына келтірілетін тістер айма ғ тттында дазы қ ты қ т ү йісуі тиіс, ал шайнау тістері айма ғ тттында ашил ғ ан ара қ аши қ ты қ 1 мм- ден аспауы керек.

Нау қ асты келесі к ү нге ша қ ырады. Содна кейінгі д ә рігероге шайнау тістерінде ты ғ ыз женасу бай қ ал ғ панда келуін с ұ райды. Шайнау тістерінді қ сайта 1 мм ара қ аши қ ты қ дасап, нау қ астан та ғ ы шайнау тістерінде ты ғ ыз женасу бай қ ал ғ панда ша қ ырады. Осылай, біртіндеп ж ү ргізілетін дезокклюзия ә дісімен гипертрофиялан ғ ан альвеолярлы ө сіндіні ң қ сайта құ рылуына қ ол жеткізаді.

Екінші этап Алдтттында айтыл ғ ан протез т ү рлерімен қ адал ғ ан тістерді ң онатомиялы қ форма сын қ алып қ а келтіру. Емдеу дас ж ә не орта даста ғ ы адамдарда, қ адалуды ң ал ғ аш қ ы сайтылартттында о ң н ә тиже береді. Кейбір адамдарда бруксизм, зиянды ә деттері бар нау қ астарда ауруды ң рецидиві тутттындоуы м ү мкін.

Пластмассадан дасал ғ ан емдік каппа

Қ алданныл ғ ан ә дебиеттер Ортопедиялы қ стоматология саластттында ғ ы ауруларды ң жіктелулері. Жакупбекова С. Н., Аубакиров С. Е., Асакаев Н. С.,и т.д. – о қ у- ә дістемелік құ рал. - Қ ара ғ анды – 59 б.