Қорықтар

Жоспар: Кіріспе Негізгі бөлім 1.Қорық 2. Қазақстандағы қорықтар Пайдаланылған әдебиеттер

Қорық– аумағындағы барлық табиғи кешен толығымен шаруашылыққа пайдаланылудан алынған және үкіметтің қорғауында болатын жер не су кеңістігі; типтік, сирек кездесетін және бірегей табиғи кешендерді бүкіл компоненттерінің жиынтығымен қоса, сол қалпында сақтауға арналған, арнайы қорғау режимі бекітілген ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

Мемлекеттік табиғи қорық қоры - қоршаған ортаның табиғи эталон дар, реликтілері, ғылыми зерттеулерге, ағарту білім беру ісіне, туризмге және рекреацияға арналған нысандары ретінде экологиялык, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтарының жиынтығы. Қорықтардың басты мақсаты - табиғи ландшафтылар эталоны мұндағы тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесімен коса сақтау, табиғат кешендерінің табиғи даму заңдылықтарын анықтау. Қазақстан қорықтар саны жөнінен ТМД- ға кіретін республикалар арасында 16-шы орын аллоды. Дегенмен, республика жерінің көлеміне шаққанда корықтар үлесі жөнінен 13- ші орында. Бұл Қазақстан секілді ұлан-байтақ республика үшін қорықтар көлемінің әлі де бокса аз екендігін көрсетеді. Қазіргі кезде нақты 10 қорық жұмыс істейді. Қазақстандағы қорықтардың барлық ауданы га. Бұлар, әрине, Қазақстан табиғатының алуан түрлі табиғат жағдайларын толық көрсету үшін жеткіліксіз. Сондықтан болашақта ғалымдардың, табиғатты қорғау коғамы өкілдерінің ұсынуымен тағы 15 қорық ұйымдастырылмақшы.ландшафтыларТМД- ға

# Сурет Атауы Құрылған жилы Көлемі, га Орналасқан жерi 1 Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы Оңтүстік Қазақстан облысы және Жамбыл облысы 2 Алматы мемлекеттiк табиғи қорығы Алматы облысы 3 Наурызым мемлекеттiк табиғи қорығы Қостанай облысы 4 Барсакелмес мемлекеттiк табиғи қорығы Қызылорда облысы 5 Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығы Ақмола облысы және Қарағанды облысы

6 Марқакөл мемлекеттiк табиғи қорығы Шығыс Қазақстан облысы 7 Үстірт мемлекеттiк табиғи қорығы Маңғыстау облысы 8 Батыс Алтай мемлекеттiк табиғи қорығы Шығыс Қазақстан облысы 9 Алакөл мемлекеттiк табиғи қорығы ,9 Алматы облысы және Ш ығыс Қазақстан облысы 10 Қаратау мемлекеттiк табиғи қорығы Оңтүстік Қазақстан облысы

Ақсу-Жабағылы қорығы 1926 жилы ұйымдастырылды. Бұл - Қазақстандағы ертеден кале жатқан қорық. Қорық Оңтүстік Қазақстан облысының Талас Алатауы мен Өгем жотассында 131,9 мың гектар жерді алып жатыр. Қорық төрт биіктік белдеуді қамтиды м биіктікке дейінгі төменгі белдеу өзіне тән өсімдіктері мен жануарлар дүниесі бар ла, метр - даланың шалғынды, бұталы ағаш өсімдіктері өседі. Мұнда ағаш тәрізді орша (биіктігі 20 м аралығында), бадам бұтассы, Жабайы жүзім, жабайы алма және басқа да оңтүстік өсімдіктері өседі. Жануарлардан мұнда елік, қарақұйрық, борсық, бұғы, қабан ақ тырнақты және т.б. жануарлар кездеседі.

Алматы мемлекеттік табиғи қорығы 1931 жилы құрылған. Аумағы 71,7 мың гектарға жуық, әр түрлі ландшафт зоналарында жатыр. Бұған мәңгі қар мен мұз жамылған, беткейлері шөптер мен ағашқа бай Іле Алатауы мен жағасында құмды шөлі бар Іле өзенінің атақты «әнші тауы» Аққұм-Қалқан (биіктігі 100 м-ден асатын құм төбе) жатады. Көктеректі нуден тұратын жапырақты армандар, долана, жабайы алма және өрік ағаштары м биіктікке дейін көтеріледі.

Наурызым қорығы – Қостанай облысы Наурызым және Әулиекөл аудандарында орналасқан мемлекеттік қорық жилы ұйымдастырылған (320 мың га), 1966 жилы ауданы ықшамдалып (87,7 мың га), қайта құрылды. Оған Терсек (көлемі 4,7 мың га), Сыпсың (көлемі 7 мың га) және Наурызым (көлемі 37,2 мың га) арман алқаптары мен Жаркөл, Ақсуат, Сарымойын көлдері енеді. Қорық жан-жануарлар дүниесіне бай: сүтқоректілердің 40-тан астам, құстардың 250-дей, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушылардың 3 және балықтардың 10-ға жуық түрлері тіршілік етеді. Оның негізгі мақсаты: табиғи кешендерді қорғау және зерттеу.

Барсакелмес қорығы Арал теңізінің солтүстік-батыс бөлігіндегі өзі атасс шөлейтті аралда орналасқан. Қорық 1939 жилы ұйымдастырылған. Жалпы көлемі 160, 8 мың гектар. Ондағы мақсат - жалпы табиғат кешенімен қатар саны азайып бара жатқан ақбөкен мен қарақұйрыкты қорғау балды. Бұрын Аралда жоғары сатыдағы өсімдіктердің 257 түрі өссе, соңғы кезде олардың саны тіпті азайып, кейбіреулері жойылып кету қаупінде. Қорыққа шөлді аймаққа тіршілік етуге бейімделген жануарлар тән. Негізгі қорғалатын аңдар: ақбөкен, қарақұйрық және құлан жылдар аралығында 9 құлан Түрікменстанның Бадхыз қорығынан осында әкелініп жіберілген. Соңғы жылдары биологиялық жүргізілген сынақтардың салдары да Аралдың экологиялық жағдайын күрделендіріп, қорыктың біраз жануарларын көшіруге тура келді (мысалы, құланды).

Қорғалжың қорығы 1968 жилы құрылған. Қорык Ақмола облысының 259 мың гектар жерін алып жатыр. Оған тың даланың (38 мың гектар) қол тимеген, түрен түспеген жерлері, сендай-ақ Қорғалжың және Теңіз (199 мың гектар) көлдері кіреді. Бұл жерлер дүниежүзілік маңызы бар су қоймасы мен жайылымдар тізіміне енгізілген. Қорықтың жануарлар дүниесі дала зона сына тән. Сүткоректілердің 41 түрі, құстардың 299 түрі, балықтың 14 түрі, өсімдіктің 343 түрі кездеседі.

Марқакөл қорығы 1976 жилы құрылған. Қорық солтүстігінде Қазақстан Алтайының Күршім Күршім жотассы мен оңтүстігінде теңіз деңгейінен 1447 м биіктіктегі Азутау Азутау жотассы аралығындағы аса әсем Марқакөл шегінде орналасқан. Қорықтың жалпы ауданы 75 мың гектар, оның 44 мыңын көл айдыны құрайды. Өкінішке орай, шығысында 1,5 мың гектар жер көлдің аса маңызды бөлігі бола тұрса да, қорыққа енбеген.

Үстірт қорығы Pеспубликадағы ең жас қорықтың бірі. Ол Маңғыстау облысында 1984 жилы құрылды. Ауданы 223,3 мың гектар республикадағы ең үлкен бұл қорық Үстірт жерінде орналасқан. Қорықта сүтқоректінің 227, құстың 11 түрі, өсімдіктің 261 түрі кездеседі. Климаты солтүстік шөл зона сына тән: базы ыстық, ұзақ, қысы қатаң, жауын- шашын мөлшері тым аз (жилына 120 мм). Қорықты ұйымдастырудағы мақсат Қазақстандағы Қызыл кітапқа тіркалетін шөл зонасындағы 12 түрлі аң мен құстарды корғау мен сақтау. Жануарлар арасынан қорғауға жататыны: жабайы қойдың ерекше түрі - үстірт муфлоны және қарақұйрық, ұзын тікенді кірпі, шұбар күзен, төрт жолақты қарашұбар жылан. Құстардан ұялайтыны: қарабауыр шіл, кекілік, ителгі, шөл кекілігі.

Алакөл қорығы жилы құрылған. Ауданы 197,1 мың гектар. Қорық Алматы облысындағы Алакөл ауданында орналасқан. Атыраулық суллы-батпақты ландшафты лары қорғаллоды. Құстардың 257 түрі (олардың 12-сі «Қызыл кітапқа» енген), өсімдіктердің 270 түрі, сүтқоректілердің 21 түрі, қосмекенділердің 2 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 3 түрі бар. Қорықтың негізгі мақсаты Алакөл жүйесіне енетін көлдерді мекендейтін су құстарын (аққу, реликті шағала, қаз, тырна және т.б.) қорғау.Алакөл ауданындааққуреликті шағалақазтырна

Қаратау қорығы ж. құрылды. Көлемі 34,3 мың гектар. Қорық шөлді ландшафты зонаның қоңыржай белдеуіндегі таулы жердь орналасқан. Қорықты құру себебі - аймақтың эндемикалық өсімдіктерін сақтау үшін және Қаратау жотассы республикада саны бойынша көне жерортатеңіздік өсімдік элементтерінің таралу жағынан бірінші орын алуында. Қорықта 1500 өсімдік түрін, жануарлар дүниесінен омыртқалылардың 227 түрі, соның ішінде сүтқоректілердің 42 түрі, құстардың 114 түрі, балықтың 3 түрі, қосмекенділердің 3 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 16 түрі кездеседі. Қызыл кітапқа қарақұйрық, арқар, қоңыр тянь-шань авы, қар барсы, тасс сусары кірген. 114 құстың 80-і ұшатын оның 11 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енген.34,3 мың гектарҚаратауқарақұйрықарқарқоңыр тянь-шань авықар барсытасс сусары

Қортынды

Пайдаланылған сілтемелер Ғаламтор көздері kk.wikipedia.orgҚорықтар ppt-online.org83706