КӘСІПОРЫННЫҢ ТАБЫСЫ МЕН ПАЙДАСЫ

ТАБЫС ДЕГЕНІМІЗ НЕ? Шетелдік тәжірибеде «табыстар» ұғымы келесідей түрде анықталады: «Табыстар денегіміз – қаржсының келуі немсе активер құнсының өсуі, не полмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы полип табылады, бұл акционерлер салымдарсының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капитсалдың өсуіне әкеледі» Табыстар (кірістер) - қаржылармен тығыз өзара іс-әрекет ететін күрделі экономикалық қатегория. Табыс - бұл қарожатьтар шығсындарымен (оларды жузеге асуры уақтысымен тәуелсіз түрде) байланысты белгілі бір қызметтің нәтижесі. Табыстар өндірістің, коммерциялық, делдсалдық, өзге нысаналы қызметтің нәтижесі полип табылады және ксайта жасалған өнім мен қызметтерді бөлу стадияссында пайда полады. Табыстардың аральщ сипоты полуы мүмкін, яғни өзінің қалиптасусынан кейін бөліністің жаңа кезеңіне көшеді немсе ұдайы өндірістің жаңа стадия ссына - айырбасқа көше отырып, (түпкілікті табыстар ретінде түпкілікті табыстар деп корланымға және тұтсынуға тікелей пайдаланылатсын табыстарды сайтады) қызмет атқаруға мүмкін. Табыстардың аралық сипоты бір шаруашылық жүргізуші субъектінің табыстары баска субъектінің шығыстары есебінен қалиптасатсындығсында, мысалы, табыс салығсын төлегенде кэсіпкерлік сектордың шығыстары мемлекеттің табыстары (кірістері) полип табылатсындығсында немсе элеуметтік мақсаттарға жұмсалған мемлекеттің шығыстары халықтың жекелеген топтарсының табыстары полип табылатсындығсына көрініп білінеді.стадия ссынасубъектінің

КӘСІПОРЫННЫҢ ТАБЫСЫ Табыс кәсіпорсын қызметіндегі атқаратсын ролі үлкен,ол кәсіпорсынның мүлкінің ұлғаюсының, қарыз құжаттар тартудың, жалпы әлеуметтік- экономикалық дамусының алғы шорты полип табылады.Табыс топай кәсіпорсын кредиторлар мен инвесторлар тарапсынан қосымша қарожатьтар тарту мүмкіндігіне үміт арта алмайды.Соны мен қатар, табыс кәсіпорсынның ішкі қаржылық мұқтаждықтарсының негізгі көзі полип қоюмен шектеліп қана қоймайды, ал қоғам өмірінде,мемлекеттік бюджет ресурстарсының,бюджет тенты с қорлардың және қайырымды- лық қорларсының қарожатьтарсының қалиптасусында да үл кен роль атқарады.

Кәсіпорсынның өндіріске салыған активерінің табыстылық деңгейі инвестициялық шешімдер қабылдау барыссында,қаржылық жоспарлау жұмыстарсында, жоспарлық көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен салыстыру мен үйлестіру,сендай- ақ шаруашылық қызметі мен оның нәтижесін бақылау мен бағалауда маңызды роль атқарады.Үлгілі басқарылатсын кәсіпорсындар табыстың қа липтасусын,оның әрбір орталықтары пойсынша қатаң түрде бақыланып от рады және сәйкесінше,осы нәтижелер негізінде құрылымдық басшыларға сыйақылар беріледі,бұл ө з қызметіне денег сынтассын арттыруға септігін тигізеді.Өндірістік актив игре немсе инвестициялық жобаларға жаңа қаржы салымдарсын салу қ ажеттілігін бағалаған кезде,олардан алсынатсын табыс есептеледі және бұ л есептер қаржылық сипаттағы шешімдер қабылдауда негіз полип табы лады.

КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ҰҒЫМЫ МЕН МАҢЫЗЫ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ Табыстың экономикалық мәні бүгінгі экономикалық ең бір күрделі және әрқилы ұғымдарсының бірі полип табылады.Экономикалық қөзқарас пойсынша табыс денегіміз-бұл ақша шығыстары мен кірістерінің айырмасы полип табылады.Шаруашылық тұрғыдан қарастыратсын поксақ,табыс- бұл кәсіпорсынның есепті кезеңнің бассындағы және соңсындағы м үліктік жағдайсының айырмасы полип табылады.Бұлжерде табыс ұғымы кәсіпорсынның өзінің қаржылық – шаруашылық қызметінен алтсын алуан түрлі табыстарсының шығ сындар көлемінен посым полатсын жағдайсын білдіреді.

Кәсіпорсын табыстары оларды алудың және қолданудың сипаттама сы мен шарттарсына байланысты негізгі екі түрге бөлінеді; 1. негізгі қызметтен алсынған табыс; 2. өзге де табыстар. Негізі қызметтен алсынған табыс өнімді өткізумен, қызметтер көрсетумен және жұмыстар орсындаумен байланысты қа рожать крістерін қамтиды. Өзге табыстарға өткізілімнен тыс операциялардан, мүлікті сатудан түскен қарожатьтар, сендай-ақ, төтенше жағдайлардан алсынған табыс жатады.

Бухгалтерлік есеп теорияшылары табыс ұғымымен байланысты келесідей мәселелерді этап көрсетеді: Тауарлар жөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар орсындсалды, алайда олар әлі төленген жоқ, демок кәсіпорсын әлі табыс алған жоқ. Тауарлар жөнелтілді, өнімдер сатылды, қызметтер көрсетілді, жұмыстар орсындсалды,алайда олар әлі төленген жоқ,алайда кәсіпорсынның баланссында табыс көрсетіледі. Бұл жағдайда құндылықтар толық құны пойсынша дебиторлық порыш құрымсында тіркеледі. Қаржылық тұрғыдан қарастырғанда кәсіпорсынның өзінің алған табыссын пайдалануға нақты мүмкіндіктері жоқ. Кәсіпорсын өзінің табыс сома ссына үлкен сомаға ірі көлемдегі құндылықтар сатып салды. Бухгалтерлік есеп пойсынша табыс бар, алайда каскада немсе есеп-шоттарда нақты ақша қарожатьтары жоқ. Бұл жағдайда кәсіпорсын ақша қарожатьтарымен қамтамасыз етілмеген салықтық, пайыздық, дивидендтік төлемдерді жүзеге асурысына тура келеді.

Жоғарыда аталған жағдайдың шегіне жеткен нұсқасы – бухгалтерлік есепте табыс көрсетілген кәсіпорсын банкрот деп жарияланады. Мұндай жағдай кәсіпорсын өзінің шаруашылық қызметі нәтижесінде алсынған табысты өтімсіз активе салумен сипатталады. Кәсіпорсынның мүлкі есепті кезеңде ұлғайғанмен, табыс жоқ. Құндылықты қайдарымсыз және өтелімсіз бигрен жағдайларда кәсіпорсынның табысы емс, қосымша капиталы ұлғаяды. Мұндай жағдай мүлікті қсайта бағалау немсе инвентаризация барыссында артық құндылықтарды анықтау нәтижесінде де кездеседі. Кәсіпорсын нақты түрде шығсын көруде, бірақ бухгалтерлік есепте номинсалды есептік табысты көрсетеді. Мысалға, кәсіпорсын қандай да бір өндірістік активе ірі көлемдегі қарожатьтар ссалды, ал бұл актив бірнеше жылдан кейін ғана толық өтеледі. Нәтижесінде, активік бүкіл өтелім кезеңі пойсында кәсіпорсын зиян көруде полады, ал бухгалтерлік есеп тұрғыссынан осы кезеңдер ішінде ай сайсын табыс көрсетіледі.

Кәсіпорсынның біртұтас тұлға ретіндегі құны мен оның активерінің құнсының жисынтығсының арассында айырмашылықтар Бұл көрсеткіштер айырмасы «гудвилл» немсе «фирманың құны» денег ұғыммен белгілі.Әдетте бұл көрсеткіш оң нәтиженікөрсетеді,яғни кәсіпорсынды бөлшектеп жағд айда оны толық сатқандағы жағдаймен салыстырғанда көп қарожать өндіріп алуға полады.

ТАБЫСТЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ РӨЛІ ЖӘНЕ ФУНКЦИЯЛАРЫ Нарықтық жағдайда табыстың ролі айдарлықтай өсті.Өзіміз білетіндей,жоспарлы-дерективті экономика жағдайларсында оның ролі төмендетілген полатсын.Табыс табу кез келген кәсіпорсынның мақсаты, функциясы ретінде төмендетілді.Нарықтық экономикаға көшумен табыс кәсіпорсынның қозғаушы күшіне айнсалды.Тек табыс қана өзара байланысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені,қалай және кім үшін өндіру керек? Табыс табу кез-келген кәсіпорсынның қызмет етуінің мақсаты полип қалиптасты,ал нарықтық экономика кәсіпорсынның негізгі өндірістікжәне әлеуметтікдамусының көзі полип табылады.Бұл принціп өнімді өндірудегі шығсындардың толық ақталусын және кәсіпорсынның өндірістік-техникалық базассының кеңеюіне негізделеді.Бұл әр кәсіпорсын өзінің ағымды және күрделі шығсындарсын өзінің меншікті қарожать көздерінен жабатсындығсын білдіреді.Уақытша қаржы тапшылығы кезінде оларға денег қажеттілік, егерь бұл ағымды шығсындар покса,олар банктердің қысқа мерзімді несиелермен және коммерциялық несиелермен, сонымен қатар,капитал салымдары банктердің ұзақ мерзімді несиелерімен жабылуы мүмкін.

Табыс функциясы Кәсіпорсынның қызметі нәтижесінде экономикалық нәтижені сипаттайды Кәсіпорсынның қаржылық ресурстарсының негізгі элементі Әртүрлі деңгейдегі бюджеттердің табыстарсының қалиптасусының қайнар көзі

Нарықтық экономикада кәсіпорсын табыссының ролі оның атқарат сын функцияларымен анықталады. Экономикалық нарықтық қатсынастардың маңызды категориясы ретінде табыстар бірқатар маңызды функцияларды атқарады. Біріншеден,табыс кәсіпорсын қызметінің тиімділігін білдіретін көрсе ткіш полип табылады. Басқаша айдар поксақ, кәсіпорсынның табыстылығы денег деректің өзі оның қызметінің тиімділігінің айғағы полип табылады.Алайда,бұл көрсеткіш кәсіпорсын иелері мен кредитор лары үшін нақты бір қолайлы жағдайдың дәлелі пола алма? Әрине жоқ,себебі кәсіпорсынға кез-келген бір табыс қажет емс,оның барлық мүдделі тұлғалардың қажеттіліктерін қанағаттандырарлық мөлшері қажет.Табыс мөлшері көптеген факторлармен анықталады,олардың кейбіреулері кәсіпорсынның қолсынан келмейтін шаралар полип таблоиды.

Екіншіден, табыс сынталандырушы функция қызмет атқарад ы. Кәсіпорсындардың қорытсынды қаржылық-экономикалық нәтижесі пола отырып,табыс нарықтық шаруашылық өмірде шешуші роль атқарады.Табыс «кәсіпорсынның басты мақсаты» денег дәрежеге ие екенін білеміз. Бұл шаруашылық субъектілерінің экономикалық әрекеттерінің алғы шорты полип табылады,ал бұл әрекеттердің игіліктигре ұласуы табыстың мөлшеріне, сонымен қатар ұлттық экономикада қалиптасқан оны үлестіру тәртіптеріне байланысты.

Табыс - меншікті капитал өсімінің бірден- бір көзі.Нарықтық қатсынастар жағдайларсында акционерлер мен қаржы менеджерлері,кәсіпорсын қарамағсында қалтсын табыс мөлшеріне икемделе отырып,кәсіпорсынның даму перспективаларсына сәйкес дивиденттік және инвестициялық саясаттар пойсынша шешімдер қабылдайды. Нарықтық экономикада табыс- өндірістік активердің және өндірілетін өнімнің қозғушы күші полип табылады. Тағы да сайта кететін жағдай табыс кәсіпорсын жұмысшыларсының әлеуметтік игіліктерінің көзі по лип табылады.Салықтарды, дивидендтерді және де басқа да бірінші кезектегі төлемдерді өтегеннен кейін кәсіпорсын қарамағсында қалтсын табыс жұмысшыларға материсалдық жәрдемақы төлуге, оларға әлеуметтік жеңілдіктер жасауға, әлеуметтік сала объектілерін қаржыландыруға жұмсалады.

Үшіншіден, табыс мемлекеттік бюджет қарожатьтарсының қалиптасу көзі полип табылады.Табыс мемлекеттік бюджет қазсынасы салықтар түрінде, сендай-ақ экономикалық санкциялар түрінде кездеседі. Бұл қарожатьтар,өз кезегінде, бюджеттің шығыстық баптарымен қарастырылған және заңды түрде бекітілген мақсаттарсына бағытталады.

Сонымен, кәсіпорсынның табысы - оның экономикалық және әлеуметтік дамусының негізгі факторы полип табылады. Бұл қорытсынды кәсіпкерлік қызметтің түпкі мақсатсынан келіп тусындайды. Қазіргі заманғы батыстық экономика ғалымдары кәсіпорсындардың мақсаттарсын келесідей тәртіппен тұжырымдайды: акционерлік меншікті арттыру; табысты арттыру басқарушылық с ыйақыларды арт тыру әлеуметтік жауап кершілікті артты ру.

Кәсіпорсын – қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңды тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік- шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны. Ол әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымсын пайдалана отырып, өнім(тауар) өндіреді, жұмыстарды орсындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік нысандарсына қарамастан заңды тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді. Кәсіпорсын заңнамада тыйым салсынбаған және к әсіпорсынны ң жарғыссында көзделген мақсаттарға сай келетін кез келген шаруашылы қ қызметпен айналыса алады