К Ә СІПОРЫНДАРДЫ Ң Қ ОСЫЛУЫ МЕН Ж Ұ ТЫЛУЫ ( АНГЛ. MERGERS AND ACQUISITIONS, M&A) СИНЕРГИЯ ЕСЕБІНЕН АКТИВТЕРДІ Ң ЖАЛПЫ ҚҰ НЫН К Ө БЕЙТУГЕ БА Ғ ЫТТАЛ Ғ АН Ә РЕКЕТТЕРДІ Ң ЖИЫНТЫ Ғ Ы, С. Қ. БІРЛЕСКЕН Қ ЫЗМЕТ АРТЫ Қ ШЫЛЫ Ғ Ы. Қ осылу мен ж ұ ту (M&A) жа һ андануды ң негізгі құ ралы ретінде қ атысады, ғ аламды қ бренд құ руда, ғ аламды қ корпорацияларды қ алыптастыруда бірлескен құ рылыс де ң гейінде к ө рсетіледі. М&A саласында қ азіргі заман ғ ы ірі ТНК инвестициялы қ стратегиясы жина қ тал ғ ан: алып ө нерк ә сіптік US Steel, General Motors, Eastman Kodak осылай пайда бол ғ ан. ООН статистикасына с ә йкес, тікелей шетел инвестицияларыны ң ү лкен б ө лігі д ә л осындай келісімдермен байланысты..

К ә сіпорынны ң қ осылуы б ұ л жа ң а к ә сіпорынды тудыратын. баламалы к ә сіпорынны ң бірігуі. Б ө ліп к ө рсетеді: Нысанны ң қ осылуы қ осыл ғ ан к ә сіпорындарды ң за ң ды қ т ұ л ғ а ж ә не салы қ т ө леуші ретіндегі дербестігі то қ татылатын бірігу. Жа ң а к ә сіпорын ө зі ба қ ылауды алады ж ә не к ә сіпорынны ң барлы қ активтері мен міндеттемелерін тікелей сатып алушылары алдында – ө зіні ң құ раушы б ө лігі, соны ң негізінде со ңғ ысы ажыратылатын бас қ ару. Активтерді ң қ осылуы қ атысушы к ә сіпорын иелеріне жар ғ ылы қ капитал ғ а салым ретінде, ө з к ә сіпорындарына ба қ ылау құқ ы ғ ы ж ә не қ ызметті ң са қ тандырылуы мен со ңғ ыларды ң ұ йымды қ - құқ ы қ ты қ ү лгілерін табыстау ар қ ылы бірігу. Та ғ ы айта кетейік, б ұ л к ә сіпорын құ ру процесіні ң та ғ ы бір н ұ с қ асы, ескерту, б ұ л жа ғ дайда салым к ә сіпорынды ба қ ылау құқ ы ғ ы болуы м ү мкін.

Қ осылу ж ұ тушы к ә сіпорынмен ж ұ тылатын к ә сіпорынды сатып алу, н ә тижесінде ж ұ тылатын к ә сіпорын қ ызмет етуін то қ татады, ал ж ұ тып алушы ү лкейеді. Қ осылуды ң аггресиялы қ ж ә не досты қ т ү рлері бар: агрессиялы қ қ осылу ірі к ә сіпорын қ осыл ғ ысы келмегенде, біра қ ж ұ тып алушы к ә сіпорын акцияны ң к ө п санын жай ғ ана сатып алады ж ә не та ң дау қ алдырма ғ анда болады. досты қ қ осылу екі жа қ келісім бергенде ж ә не қ осылу ғ а дайын бол ғ анда болады.

«Ж ұ ту» ү лгісі ұ са қ к ә сіпорындарды ң қ осылу н ә тижесінде «бизнес акуласы» терминін тудырды.. Мысал ү шін, Google – ө те агрессиялы қ акула – ж ұ тушы, ол 50 к ө п компанияарды ж ұ тты, оларды ң ішінде YouTube, Begun (ресейлік компания), FeedBurner, AOL ж ә не ә лем бойынша к ө птеген бас қ а к ә сіпорындарды.

Қ осуды ң ж ә не ж ұ туды ң негізгі жіктелуі біріктірілетін қ ызмет т ү рлеріне негізделген. Осы ғ ан с ә йкес қ осу ж ә не ж ұ ту келесідей жіктеледі: 1. к ө лдене ң ; 2. тікелей; 3. конгломератты қ : Ө нім спектрін ке ң ейту ү шін қ осылу Географиялы қ ке ң ейту ү шін қ осылу.

С ИНЕРГИЯ – К Ә СІПОРЫНДАРДЫ Қ ОСУ МЕН Ж Ұ ТУДЫ Ң НЕГІЗГІ М Ә НІ Арты қ шылы қ тары: қ ызметкерді азайту масштаб есебінен ү немдеу нары қ ү лесін ке ң ейту. Қ осылу ж ә не ж ұ ту К ө бінесе жа ң а к ә сіпорында келіспеушіліктер болады. Қ осылу мен ж ұ ту ү немі синергиямен қ атар ж ү рмейтінін т ү сіну керек. Ө кінішке орай, с ә тсіз қ осылу мен ж ұ ту жиі болады.

Синергетикалы қ ә сер алу ғ а деген талпыныс - Трансакциялы қ шы ғ ындар есебінен қ аржылы қ ү немдеу; - монополия себебінен; - НИОКР саласында бірін-бірі толы қ тырушылы қ ; - к ә сіпорын басшысыны ң саяси салма ғ ын к ө теруге ұ мтылу. Менеджерлерді ң жеке себептері; - қ алай болса солай себебі; - к ә сіпорынны ң нары қ ты қ құ ны мен оны ауыстыру құ ны айырмашылы ғ ы; - к ә сіпорынды ә ртараптандыру, арты қ ресурстарды қ олдану м ү мкіндігі; - салы қ ты қ себептер; - бас қ ару сапасын арттыру. Тиімсіздікті жою; - айтулы масштабпен ү немдеу; - бірін-бірі толы қ тырушы ресурстарды құ рамдастыру.

Экономикалы қ қ атынастарды ң б ү кіл ә лемдік ыры қ тандыру, халы қ аралы қ құқ ы қ ж ә не мемлекетті ң ұ лтты қ за ң дарында сипат алады. Реттеу жа ғ дайында айры қ ша болатын ө згерістерге жат қ ызу ғ а болады: сауда т ә ртібін ж ә не тікелей шетел инвестициясын ыры қ тандыру, мемлекет ж ә не аудан де ң гейінде экономикалы қ интеграцияны, ә сіресе, европалы қ, сонымен қ атар бас қ а интеграциялы қ топтарды ң білімі, Б ү кіл ә лемдік сауда ұ йымыны ң болуы ж ә не қ ызметі, дамы ғ ан, ө тпелі ж ә не дамушы мемлекеттердегі жекешелендіру процесі, сонымен қ атар қ айта реттеу процессі.

Трансшекаралы қ капитал қ оз ғ алысын ыры қ тандыру. Шетелдіктермен халы қ аралы қ қ осылу мен ж ұ туды қ аржыландыру ғ а корпоративтік ба ғ алы қ а ғ аздарды сатып алуды ң м ү мкіндігі ашылды, халы қ аралы қ қ осылу мен ж ұ туды қ аржыландыру ғ а м ү мкіндік беретін акцияларды айырбастау негізінде, капитал нары ғ ында ө згерістер болды, нары қ ты қ делдалдар жеделдетілді ж ә не жа ң а қ аржы құ ралдары пайда болды. Негізінде трансшекаралы қ қ арыздар мен несиелерге, шетел валютасында ғ ы депозиттерге ж ә не қ оржынды қ инвестиция ғ а бас қ а да м ү мкіндіктер пайда болды. Қ орларды ң дамуы ж ә не капитал нары ғ ы ө тімділік ө лшемдеріні ң жо ғ арылауы, к ә сіпорындар ғ а банк к ө мегімен ж ә не облигация эмиссиясы ар қ ылы ү лкен қ аржылы қ құ ралдар ж ұ мылдыру ғ а к ө мектеседі. Ғ ылыми-зерттеу қ ызметінде ү лкен шы ғ ынды қ м ә нділігіні ң ө суі, зерттеу ж ә не өң деу саласында т ә уекелді ң ө суі, сапалы қ технологиялы қ ө згерістер. Тасымалдау ж ә не байланыс шы ғ ындарыны ң т ө мендеуі к ә сіпорын ә рекеті нары ғ ын ке ң ейтуге ә келді, соларды ң ішінде е ң бастысы ұ лттар ішінде. Жа ң а а қ паратты қ технологиялар осы к ә сіпорындар ғ а интернационалдандырыл ғ ан ө ндірістік пішінмен ара қ ашы қ ты қ та бас қ ару ғ а м ү мкіндік береді.