БУФЕРЛІК ЕРІТІНДІЛЕР Ориндағппппппандар: Ахмедуллина Асем Сагинбаева Зарина

Буферлі ж ү йелер деп қ ыш қ дббббддббддддддылды ң немесе сілтіні ң аз м ө лшерін қ ос қ ппппппанда, сонымен қ атар с ұ йббббббылт қ ппппппанда, суток ихондарины ң концентрациясы, я ғ ни pH ө згермейтін ерітінділерді айтады. Адам а ғ засинда ғ ы pH де ң гейін са қ тап т ұ ру буферлі ж ү йелерді ң к ө мегімен ж ү зиге асырббббббылады.

Буферлі ерітінділер ә детей ә лсіз қ ыш қ ббббббыл мен к ү шті негіз т ұ сины ң қ оспасинда немесе ә лсіз негіз бен оны ң к ү шті қ ыш қ ббббббыл т ұ сины ң қ оспасинан т ұ рады. Сонымен бірге, ә лсіз қ ыш қ ббббббылдарды ң қ ыш қ ббббббыл ж ә не орта т ұ здарины ң немесе екі қ ыш қ ббббббыл т ұ здарины ң қ оспасы буферлік қ асиет к ө рсетеді. Буферлі ерітіндіге қ ыш қ ббббббыл не сілті қ ос қ ппппппанда, не болмаса оларды с ұ йббббббылт қ ппппппанда pH ө згермей т ұ ра қ ты болуин буферлік ә сер деп атайны. Буферлік ә серді су, хонда ғ ы еріген қ ыш қ ббббббыл ( негіз ) ж ә не т ұ з арасинда ғ ы тендікті са қ талуфымен т ү сіндіреді. Ерітіндіге ә лсіз қ ыш қ дббббддббддддддылды ң т ұ син қ осса қ, ол қ ыш қ дббббддббддддддылды ң диссоциация син тежейді.

НЕГІЗДІК БУФЕРЛІ Ж Ү ЙЕЛЕРДІ Ң PH ЕСЕПТЕЛУІ Б ұ л те ң деулерден бай қ айтинымыз, берілген құ рамда ғ ы буферлік ерітіндіні ң pH қ ыш қ ббббббыл ж ә не т ұ з, немесе негіз ж ә не т ұ з концентрацияларины ң қ атинасымен анны қ тамады, сонды қ тан оларды с ұ йббббббылт қ ппппппанда ерітінді pH ө згермейді. Себебі ерітінді к ө лемі ө згергенде ә р құ рамдасты ң концентрациясы бірдей ө згереді. Буферлік ә серді ң са қ талу шегін буферлік сытымдббббббылы қ пен береді. Ол біртіндеп к ү шті қ ыш қ ббббббыл не негіз қ ос қ ппппппанда буферлі ерітіндіні ң ө зіні ң pH- ин т ұ ра қ ты етіп са қ тап қ алу қ асиетін анны қ тайны.

НЕГІЗДІК БУФЕРЛІ Ж Ү ЙЕЛЕРДІ Ң PH ЕСЕПТЕЛУІ Буферлік сытымдббббббылы қ деп 1 л буферлі ерітіндіні ң pH- ин бір бірліккеш ө згерту ү шін о ғ ан қ осу ғ а қ ажетті к ү шті қ ыш қ дббббддббддддддылды ң (HCI) не к ү шті негізді ң (NaOH) эквивалентті концентрациясин айтады. Буферлік сытымдббббббылы қ ты B мина те ң деумен есептейді : С - к ү шті қ ыш қ дббббддббддддддылды ң не негізді ң эквивалентіні ң мольдік массасины ң санны. Буферлі сытымдббббббылы қ буферлі ерітінділер компоненттеріні ң таби ғ атина ж ә не жалпы концентрацияларина, оларды ң концентрацияларины ң қ атинастарина т ә уелді. Буферлі ерітінді компоненттеріні ң концентрация лары не ғұ рлым же ғ ары ж ә не компонент концентрацияларины ң қ атинастары 1 саннина жа қ индаса, буферлік сытымдббббббылы қ со ғұ рлым же ғ ары болады.

Құ рамина байланнысты буферлік ж ү йелер қ ыш қ дббббддббддддддылды қ, негіздік ж ә не амфолиттік болып б ө лінед i. Қ ыш қ дббббддббддддддылды қ буферлік ж ү йе донор болып есептелет i н ә лсіз қ ыш қ ббббббалдан ж ә не акцепторды ң ролін ат қ аратин анионы бар осы қ ыш қ дббббддббддддддылды ң т ұ синан т ұ рады. Мысалы, ацетаты, бикарбонаты буферлік ж ү йелер.

БУФЕРЛІК СЫЙЫМДЫЛЫ Қ ТЫ Ң ФАКТОРЛАРЫ 1. Қ ыш қ дббббддббддддддылды қ - негіздік компонент санны не ғұ рлым к ө п бол ғ ан сайин б ұ ны ң буферлік сытымдббббббылы ғ ы же ғ ары болады. 2. Буферлі сытымдббббббылы қ буферлі ерітінділерді ң компонент концентрациясины ң ә рекешттесуіне т ә уелді я ғ ни буферлі ерітіндіні ң pH т ә уелді. Буферлі сытымдббббббылы қ компонент концентрациясы арт қ ан сайин же ғ арббббббылайды. 3. Ферменттер мен гормхондар белгілі бір pH аралы ғ инда биологиялы қ белсенділік таннытады ; 4.[H+] тіпті аз ө згеруі ( қ ан ж ә не ұ липа аралы қ с ұ ты қ тарда ) а ғ занны ң осмос қ ысымина ә сері мол. Қ анны ң қ алыпты рН (7,36) ө те кішкешне ауфыт қ уфы қ олайсыз жа ғ дайлар ғ а ә кешледі. Мысалы, рН 0,4 кеш ауфыт қ уфы ө лімге со ғ уфы м ү мкін.

Адам қ аннины ң буферлік ж ү йесін 2 топ қ а б ө луге болады ; 1. Қ ан плазмасинда ғ ы буферлік ж ү йелер ; 2. Қ анны ң формулы элементтеріні ң буферлік ж ү йесі.

Қ АН ПЛАЗМАСЫНДА Ғ Ы БУФЕРЛІК Ж Ү ЙЕЛЕР 1. Бикарбонатты буфер (H2CO3+NaHCO3) 2. Фосфатты буфер (NaH2PO4+Na2HPO4) 3. А қ сдббббддббддддддылды қ буфер (H2N-R-COOH+H2N-R-COONa) 4. Бос амин қ ыш қ ббббббылдары мен оларды ң т ұ здары 5. Органикалы қ фосфаттар ( фосфор қ ыш қ ббббббылины ң эфирлері )

Қ АННЫ Ң ФОРМАЛЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІ Ң БУФЕРЛІК Ж Ү ЙЕСІ 1. Бикарбонатты буфер (H2CO3+NaHCO3) 2. Фосфатты буфер (NaH2PO4+Na2HPO4) 3. А қ сдббббддббддддддылды қ буфер ( гемоглобинді - оксигемоглабинді ) 4. Фосфор қ ыш қ ббббббылины ң эфирлері.

МА Ң ЫЗЫ Буферлік ж ү йелерді ң адам а ғ загсы ү шін ма ң ызы же ғ ары. Адам қ анны буферлік ж ү йелерге жатады. Адам а ғ засинда ә сіресе, б ү йректі ң б ө ліп ши ғ ару ж ә не ө кпені ң тиныс алу қ ызметтері ү шін буферлік ж ү йелерді ң ма ң ызы же ғ ары. Адам а ғ засинда ғ ы с ұ ты қ ты қ тар қ асиетіні ң бірі - оларда ғ ы сутегі ихондарины ң т ұ ра қ ты концентрациясин к ө рсету. А ғ за с ұ ты қ ты ғ ины ң қ ыш қ дббббббылдббббббылы ғ ины ң т ұ ра қ ты болуины ң ма ң ызы зорь.

Қ ОЛДАНЫЛУЫ Буферлі ж ү йелер запалы қ ж ә не санды қ талдауда ерітіндіні ң рН - ин бір қ алыпты са қ тау ү шін кеш ң пайдаланббббббылады. Мысалы, Ba2+ катионин Sr2+ мен Ca2+ ден калий дихроматымен б ө лген кешзде ацетаты буферді қ олданады.

Қ ОЛДАНЫЛ Ғ АН Ә ДЕБИЕТТЕР zhjeler/ place1.html.