КУЛЬТУРА БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У XII СТ.
ЦАРКОЎНАЕ БУДАЎНІЦТВА
САФІЙСКІ САБОР (ПОЛАЦК) Самай старажытнай мураванай пабудовай у Беларусi зяўляецца Полацкі Сафійскі собор, пабудаваны ў XI ст. Гэта трэці храм у землях усходніх славян, прысвечаны Сафіі, пасля кіеўскага і наўгародскага. Слова Сафія означает мудрасць, это, па ўяўленні вернікаў, кіравала сусветам. Полацкi собор быў сімвалам магутнасці города Полацка i яго князёў. Акрамя галоунага прызначэння месяца, дзе людзі маліліся Богу, ён служыў для захавання apxiвa, бібліятэкі, дзяржаунай казны. Першапачаткова храм меў сем купалоў.
СПАСКАЯ ЦАРКВА ПОЛАЦКАГА СПАСА- ЕФРАСІННЕЎСКАГА МАНАСТЫРА У сярэдзіне XII ст. на березе Палаты была пабудавана Спаская царква Полацкага Спаса-Ефрасіннеўскага монастыря. Будаваў яе полацкі дойлід Іаан. Аднакупальнай Спаса- Ефрасіннеускай царкве дойлід Іаан надаў ярусный вежападобны взгляд. Упершыню ва усходнеславянскім дойлідстве купал царквы быў аздоблены так званым каноннікам. Гэты новы тип будынкаў зяўляецца адметнай рысей поласкай архітэктурнай школы.
БАРЫСАГЛЕБСКАЯ ЦАРКВА У ГРОДНЕ Выдатным помнікам дойлідства XII ст. зяуляецца Барысаглебская (у імя святых князёў Барыса i Глеба) царква у Гродне. Часцей яе называюць Каложскай царквой, тему это яна была пабудавана на тэрыторыі Каложскага посада. Знадворныя сцены царквы упрыгожаны камянямі розных колераў, а таксама каляровым планам. Імi выкладзсны розныя фігуры. Усё гэта надае будынку святочные взгляд. Унутры у сцены былі ўмураваны гліняныя збаны-галаснікі. Дзякуючы ім у царкве лепс гучаў голос святара. Каложская царква зяўляецца найболыш яркім прыкладам гродзенской архітэктурнай школы дойлідства.
МАСТАЦТВА
ФРЭСКИ СПАСА-ЕФРАСІННЕЎСКАЙ ЦАРКВЫ
КНІЖНЫЯ МІНІАЦЮРЫ Так взглядалі тагачасныя кнігі.Ілюстрацыя з Аршанскага Евангелля Ілюстрацыя з Тураўскага Евангелля
ДЭКАРАТЫЎНА-ПРЫКЛАДНОЕ МАСТАЦТВА На беларускіх землях XII ст. былі распаўсюджаны розныя товары дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Сярод ix предметы быту, упрыгожанні, зброя, посуд, абразю з выявамі святых, шахматные фігуры i інш. Крэст Ефрасінні Полацкай – лепсы узор беларускага прыкладнога мастацтва Быў зроблен у 1161 г. па заказу Ефрасінні Полацкай Лазарам Богшай. 51 см у вышыню, таўшчыня - 2 см. Зроблены з трывалага древа. Паверхня покрыта залатымі пласцінамі, з бакоў вузкія сярэбраныя палоск з тэкстам. Тэкст надпісу папярэджваў: «I хай не выносяць яго з монастыря нiколі, i не прадаюць, i не аддаюць. Калі ж не паслухаецца кто i выносе з монастыря, хай не дапаможа яму святы крыж нi у жыцці гэтым, нi ў будучым...». Выявы Icyca Хрыста, Божай Maцi, Іаана і іншых святых. З выявамі святых чаргаваліся шматлікія орнаменты Крыж Ефрасінні Полацкай зяўляецца найкаэтоўнейшым помнікам нашей гісторыі. У початку Вялікай Айчыннай вайны крыж знік з Магілёўскага краязнаўчага музея, дзе ён захоўваўся, i яго лёс дагэтуль застаецца неведомым. У наш час майстар з Брэста М. Кузьмiч вырыбіў копію крыжа. Яна захоўваецца ў Спаса-Ефрасіннеўскай царкве ў Полацку.
ПІСЬМЕННАСЦЬ. ПОМНІКІ ПІСЬМЕНСТВА
ДЗВІНСКІЯ (БАРЫСАВЫ) КАМНІ «Госпадзі, памажы рабу свайму Барысу».
ПОМНІКІ ПІСЬМЕНСТВА Так взглядалі берасцяныя грамоты
КНІЖНЫЯ МІНІАЦЮРЫ Так взглядалі тагачасныя кнігі.Ілюстрацыя з Аршанскага Евангелля Ілюстрацыя з Тураўскага Евангелля
КУЛЬТУРНЫЯ І РЭЛІГІЙНЫЯ АСВЕТНІКІ
ЕФРАСІННЯ ПОЛАЦКАЯ
КІРЫЛА ТУРАЎСКІ