Урок эпиграф\: Урок эпиграф\: «Ват сын – т=ват сын» «Ват сын – т=ват сын» (Ваттисен с=мах\) (Ваттисен с=мах\) Ěç пурнǎçлаканĕ: Павлова Елена, МОУ «Тузисярмусская ООШ», 9 класс

Урок тĕсĕ: хайлав=н илемне курма в\рентмелли хут=ш урок. Сапăрлăх тĕллевĕ: йыв =рл=хсене с\нтерсе пыма, пурн=с т\ллевне пал=ртма, ыррине в\ренме хистесси. Пĕлÿ тĕллевĕ: 5 класра халапсем синчен в\реннине аса илесси, «Вил\ме улталани» хайлава тишкерсе, халиччен в\ренн\ илемл\х мел\сене аса илсе антитеза =нлава усса парасси. Аталантару тĕллевĕ: ачасен =с – хак=лне сив\члетме, шух=шлавне аталантарма пул=шасси, поэзин =с – хак=ла анл=латакан ен\сене курма пул=шасси Урок тĕсĕ: хайлав=н илемне курма в\рентмелли хут=ш урок. Сапăрлăх тĕллевĕ: йыв =рл=хсене с\нтерсе пыма, пурн=с т\ллевне пал=ртма, ыррине в\ренме хистесси. Пĕлÿ тĕллевĕ: 5 класра халапсем синчен в\реннине аса илесси, «Вил\ме улталани» хайлава тишкерсе, халиччен в\ренн\ илемл\х мел\сене аса илсе антитеза =нлава усса парасси. Аталантару тĕллевĕ: ачасен =с – хак=лне сив\члетме, шух=шлавне аталантарма пул=шасси, поэзин =с – хак=ла анл=латакан ен\сене курма пул=шасси

Хальхи паллă сăвăçă, куçаруçă, Чăваш комсомолĕн Çеçпĕл Мишши ячĕпе хисепленекен преми лауреач ĕ, Чăваш Республикин культурăн тава тивĕçлĕ ĕçченĕ. Юрий Сементер (Семенов Юрий Семенович) 1941 – мĕш çулхи кăрлачăн 2-мĕшĕнче Чăваш Республикин Красноармейски районĕнчи Танăш ялĕнче колхозник çемйинче çуралнă.

Красноармейскинчи вăтам шкултан, ¨ĕрпъри культпросветучилищĕрен, Чăваш патшалăх университетĕнчен (заочно майпа) вĕренсе тухнă. Вун тăххăрти каччăна ¸ара иле¸¸ĕ, Германире службăра тăрать. Унтан таврăнсан комсомолăн ¨ĕрпъ райкомĕн пай пу¸лăхĕнче, «Октябрь ¸улĕ» хаçат редакцийĕнче ĕ¸лет, вырăнти литература пĕрлешĕвĕн ĕ¸не хастар хутшăнать. Совет ¨арĕнче иккĕмĕш хут службăра пулнă хы¸¸ăн Ю.С.Семенов Чăваш кĕнеке издательствинче ĕ¸леме тытăнать ¸ултанпа – «Ялав» журналăн тĕп редакторĕнче ĕ¸лет.

Ачалăха аса илсен… «Шкулта илемлĕ литература пултарулăхĕ çăлкуç пекех тапса тăратчĕ: чăваш литератури вĕрентекен Федор Тихонов вăл вăхăтра самаях палăрнă сăвăçчĕ, хими учителĕ Константин Архипов юрă çыратчĕ. Кунтан тин кăна вăтам пĕлÿ илсе Шупашкарти педагогика институтне кĕнĕ Юрий Вирьялпа Геннадий Юмарт та тăван шкула çине- çинех пырса çÿретчĕç. Çакăнта ăнкарса илтĕм пулас эпĕ сăмах пултарăвĕн чи малтанхи вăрттăнлăхĕсене. Поэзи вăл çĕнĕлле илем, туйăм çиçĕмĕ, çут çанталăк пиллĕхĕ тетчĕç мана алă парса ырă сунакан аслă юлташăмсем». «Шкулта илемлĕ литература пултарулăхĕ çăлкуç пекех тапса тăратчĕ: чăваш литератури вĕрентекен Федор Тихонов вăл вăхăтра самаях палăрнă сăвăçчĕ, хими учителĕ Константин Архипов юрă çыратчĕ. Кунтан тин кăна вăтам пĕлÿ илсе Шупашкарти педагогика институтне кĕнĕ Юрий Вирьялпа Геннадий Юмарт та тăван шкула çине- çинех пырса çÿретчĕç. Çакăнта ăнкарса илтĕм пулас эпĕ сăмах пултарăвĕн чи малтанхи вăрттăнлăхĕсене. Поэзи вăл çĕнĕлле илем, туйăм çиçĕмĕ, çут çанталăк пиллĕхĕ тетчĕç мана алă парса ырă сунакан аслă юлташăмсем».

Малтанхи сăввисенчен пĕри: Чăрăш Йĕплĕ чăрăш шĕвĕр тăррипе Кармашать çÿле, хĕвел енне. Çуркуннен сип-симĕс тумĕпе Вăл çулла, хĕлле е кĕркунне. Улăштармĕ чăрăш çак тĕсе. Ма тесен вăл: «Симĕс тумпалах Ĕмĕр-ĕмĕр ларăп эп», - тесе Панă-мĕн çурхи куна сăмах. Çĕрĕм-шывăм, ман та сан умра Пулаясчĕ паттăр чăрăш пек. Пĕр сăмах парсассăн пурнăçра Тытаясчĕ ĕмĕр тăршшĕпех.

Çĕр тенкĕ пуличчен çĕр тус пултăр… А.Лукин, И.Микулайĕ, Ю.Сементер çул Ф.Лукин композитор, Ю.Сементер тата В.Давыдов-Анатри поэтсем çул В.Кочетковпа Ю.Сементер çул

Çĕнĕ кун, çĕнĕ çитĕнÿсем… Ю.Сементер Шупашкарти трактор тăвакансен заводĕнче çул Çĕнтерÿçĕне – «Ялав» журнал кубокĕ çул Ю.Сементер Людмила хĕрĕпе çул

Кĕнекесем, кĕнекесем…

Юрий Сементер хайлавĕсенче – савăнăçпа телей, туслăхпа юрату, хуйхăпа инкек – синкек … Чун тарăнлăхне, нумай енлĕхне, хальхи çын шухăш – кăмăлне иртнĕ тата пулас вăхăтсемпе çыхăнтарса тĕпчет хăйĕн сăвви – юрринче сăвăç. Чăваш поэзийĕн вĕçĕ – хĕррисĕр хирне сухаласа Ю.Сементер вулакан чун – чĕрине тыткăнлакан хайлавсем сахал мар шăрçаланă. Унăн 300 сăввине юрра хывнă.

Ай, юрлар-и юррине Атьăр юрлар, ачасем Атьăр выляр, ачасем, Шурăмпус хĕлхемĕсем, Шурăмпусĕ йăл култăр, Вылянăсем вăй пултăр. Атьăр юрлар, ачасем, Сар хĕвелĕн шевлисем Сар хĕвелĕ йăл култăр, Юрланăсем юрă тухтăр. Атьăр ташлар, ачасем, Йăлтăр сăлтăр сутисем Йăлтăр сăлтăр йăл култăр Ташланăсем тар тухтăр. С=вви Ю.Сементер\н, к\вви Л.А.Андррев=н

Юмах ятăм, юптартăм… Вилĕме улталани Ĕлĕк-авал пĕр ялта Пĕр ватă сын пурăннă, Çитмĕл урлă каçсан та Çамрăк сăнлă курăннă. Çулне кура ун патне Вилĕм пырса кĕчĕ тет, Хăвăртрах леш тĕнчене Пуçтарăнма хушрĕ тет. - Чим-ха,-терĕ тет ватти Хура сăнлă Вилĕме,- -Пулаймасть капла латти, Ан татсам ĕмĕтĕме: Эп курасшăн кинĕме, Эп курасшăн мăнука, Юлакан еткерĕме Сиктересшĕн утьăкка! -Юрĕ, тăхтăп пĕр кана,- Терĕ тет хура тумли, Чăмрĕ тет сĕм вăрмана Кăлтăр-кăлтăр пан улми…

Словарь ĕçĕ: Еткер – й ăхран юлакан харпăрлăх (наследие); Еткер – й ăхран юлакан харпăрлăх (наследие); Селĕм – хитре, чаплă (хороший, прекрасный, чудесный); Селĕм – хитре, чаплă (хороший, прекрасный, чудесный); Латти – усси ( 1)лад, порядок; 2)прок, толк, польза;). Латти – усси ( 1)лад, порядок; 2)прок, толк, польза;).

Хайлаври персонажсен характеристики Ват= сынВил\м самр=к с=нл=хура с=нл= пурн=са юрататьчун илли, пурн=са татакан мал \м\тл\\м\те татакан с\мс\р =ста, =сл==сс=р тавс=рулл=тавс=рус=р, айван

Тăванăм, тăванăм Тăванăм, тăванăм, Хĕвел анать, Антăр-и хĕвелĕ, Уйăх тухать. Тăванăм, тăванăм, Уйăх шăвать, Йăлтăрти çăлтăра Сăмах хушать. Тăванăм, тăванăм, Çуммăн ларар, Савăнса пĕр çавра Юрă юрлар. Тăванăм, тăванăм, Ăсатса яр, Çут çăлтăр çутипе Киле каяр. Тăванăм, тăванăм, Тавах сана. Нихăçан манас çук Ыр кăмăлна С=вви Ю.Сементер\н

Хаклă хăнасем! Сире иртнĕ Çĕнĕ çул уявĕсемпе чун- чĕререн саламлатпăр. Çав салампа пĕрлех ырлăх-сывлăх, ĕçре çĕнĕ çитĕнÿсем сунатпăр. Саламлаканĕсем 6-мĕш класри вĕренекенсем.