Иван Яковлевич Яковлев. Чăвашсен ку тарана çити упраннă пуянлахĕ тата тĕлĕнтермĕшĕ вăл – чĕлхе, юрă, тĕрĕ. Чăвашсен çĕр пин сăмах, çĕр пин юрă, çĕр пин. - презентация

1 Иван Яковлевич Яковлев. Чăвашсен ку тарана çити упраннă пуянлахĕ тата тĕлĕнтермĕшĕ вăл – чĕлхе, юрă, тĕрĕ. Чăвашсен çĕр пин сăмах, çĕр пин юрă, çĕр пин тĕрĕ.

2 Чăваш халăхне çутта кăлараканĕ- Иван Яковлевич Яковлев.

3 И. Я. Яковлев. Иван Яковлевич Яковлев 1848 çулта ака уйăхĕн 25-мĕшĕнче Чĕмпĕр кĕпĕрнинчи Пăва уесĕнче, Пăрăнтăк вулăсне кĕрекен Кăнна Кушки ялĕнче, удел хресчен çемйинче çуралнă / халĕ çав ял Тутарстан Республикин Теччĕ районне кĕрет/ çулта, университетран вĕренсе тухнă хыççăн, Яковлев Хусан вĕренÿ округенчи чăваш шкулĕсен тата Чĕмперти чăваш шкулĕн инспекторĕнче ĕçлеме тытăннă.

4 Иван Яковлевич Яковлевăн вĕрене ке нĕсем: К. В. Иванов К. В. Иванов Ф. П. Павлов Ф. П. Павлов Н. В. Шупу ççынни Н. В. Шупу ççынни Ваççа Аниççи Ваççа Аниççи М. Д. Трубина М. Д. Трубина В. Г. Егоров В. Г. Егоров И. Максимов – Кошкинский И. Максимов – Кошкинский

5 Константин Васильев Иванов. Константин Васильевич Иванов Пушкăртстанри Пелепей районĕнче, Слакпуç ялĕнче 1890 çулхи çу уйăхĕн 15/27 – мĕшĕнче çуралнă. Сакăр çулта Кĕçтука ялти пуçламăш шкула янă. Тепĕр виçĕ çултан ăна ашшĕн йăмăкĕ Евгения Николаевна Иванова (вăл Миек районĕнчи Кекен ялĕнче вĕрентнĕ) хăй патне куçар нă, унтан Чĕмпĕрти чăваш шкулне илсе кайнă. Константин Васильевич Иванов Пушкăртстанри Пелепей районĕнче, Слакпуç ялĕнче 1890 çулхи çу уйăхĕн 15/27 – мĕшĕнче çуралнă. Сакăр çулта Кĕçтука ялти пуçламăш шкула янă. Тепĕр виçĕ çултан ăна ашшĕн йăмăкĕ Евгения Николаевна Иванова (вăл Миек районĕнчи Кекен ялĕнче вĕрентнĕ) хăй патне куçар нă, унтан Чĕмпĕрти чăваш шкулне илсе кайнă.

6 Яковлевăн вĕренекенĕ Ф. П. Павлов / / Ф. П. Павлов / /

7 Яковлевăн вĕренекенĕ. Н. В. Шупу ççынни / / Н. В. Шупу ççынни / /

8 Яковлевăн вĕренекенĕ. Ва çç а Ани ççи / / Ва çç а Ани ççи / /

9 Яковлевăн вĕренекенĕ. М. Д. Трубина / / М. Д. Трубина / /

10 Яковлевăн вĕренекенĕ. В. Г. Егоров / / В. Г. Егоров / /

11 И. С. Максимов – Кошкинский. И. С. Максимов – Кошкинский – чăваш театрĕн никĕсне хываканĕсенчен пĕри, паллă актер, режиссер, 20 – мĕш çулсенче «Чăвашкино» йĕркеленĕ. И. С. Максимов – Кошкинский – чăваш театрĕн никĕсне хываканĕсенчен пĕри, паллă актер, режиссер, 20 – мĕш çулсенче «Чăвашкино» йĕркеленĕ.

12 Чăваш Прометейĕ. Тăван çĕршыв – Раççей çĕршывĕ, Асаттесен çĕршывĕ Атăл тăршшĕнче, Эс пултăн чăвашсен чăн Прометейĕ, Тĕттĕм хупланă салхуллă кунсенче. Хура каÿра парасшăн йăлтăр çутă, Ăспуçсенче шевле чĕртес тесе, - Эс шурăмпуçăн çăлтăрĕ пек çунтăн, Шанса тăрса ырри çĕнтерессе… Ăс – тăн вучахĕ пулнă Чĕмпĕр шкулĕ Тавах сана, ăслай – вĕрентекен! Эс парнелерĕн чăваша çырулăх, Пĕрремĕш хут тыттартăн кĕнеке. Хулара сăнатăп таврана мăнаçлăн, Умра ем – ешĕл сарлака прспект. Турат çумне турат хушса хаваслăн, Хунаççĕ йывăçсем, сан шухăш пек.

13 И. Я. Яковлевăн пурнăçĕпе ĕçĕ- хĕлĕ. Иван Яковлевич Яковлев 1848 çулхи апрелĕн 18-мĕшĕнче хальхи Тутар Республикине кĕрекен чăваш ялĕнче çуралнă. Вăл хăр тăлăх пулнă, амăшĕ ăна çуратсан тепĕр ик-виç кунтанах вилнĕ, ашшĕ пулман. Яковлев тур р а çирĕп ĕненекен çын пулнă. Иван Яковлевич Яковлев чăваш халăхĕ паян кун та ырăпа асăнать, пархатарлă ĕçсемшĕн тав тăвать.

14 Яковлев каланă сăмахсем. Эпир начар халăх мар. Британи музейĕнче пĕр-пĕр тутăхса пĕтнĕ историллĕ пăта та хаклă шутланать пулсан – эпир пăта çеç мар! Çĕклес пулать, вĕрентес пулать мĕскĕне юлнă халăха. Тăван халăхă м ă р ăн çуклăхĕнчен, начарлăхĕнчен, вăл тĕттĕмре пурăннинчен ан вăтанăр: эсир вĕсен хушшинчен тухнă, ĕçлессе те вĕсемшĕн ĕçлемелле.

15 Сывă пул, Чĕмпĕр. Ÿснĕ чухне ÿсрĕмĕр– Сĕве хĕрринчи хăмăш пек. Саланнă чух салантăмăр Хăмăш тăрри вĕçнĕ пек.

16 Чăвашсен аслă кĕнеки. И. Я. Яковлев и другие БУКВАРЬ Казань. Лито и типография К. А. Тилли 1872

17 Сармантей

18 Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чĕххи те калать. Сармантей те йĕрет, сарă чĕххи те калать.

19 Хапхи калать: Хапхи калать: - Манăн та уçăлса хупăнас, - тет. - Манăн та уçăлса хупăнас, - тет. Анать вăкăр шыва куллен-кун. Анать вăкăр шыва куллен-кун. - Уçăлса хупăнмасăр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, - тет. - Уçăлса хупăнмасăр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, - тет.

20 Вăкăр калать: Вăкăр калать: - Манăн та мĕкĕрсе анас, - тет. - Мĕкĕрсе анать шыв хĕррине. - Манăн та мĕкĕрсе анас, - тет. - Мĕкĕрсе анать шыв хĕррине. Шыв калать: Шыв калать: - Мĕншĕн, вăкăр, мĕкĕретĕн? - Мĕншĕн, вăкăр, мĕкĕретĕн? - Мĕкĕрмесĕр, - тет, - Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать тет хапхи те уçăлса хупăнать. - Мĕкĕрмесĕр, - тет, - Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать тет хапхи те уçăлса хупăнать. Шыв калать: Шыв калать: - Манăн та хумханас, - тет. - Манăн та хумханас, - тет.

21 Пĕр çĕнĕ çын шыв ăсма анать: Пĕр çĕнĕ çын шыв ăсма анать: - Шыв, мĕншĕн хумханатăн? – тет. - Шыв, мĕншĕн хумханатăн? – тет. - Хумханмасăр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрет. - Хумханмасăр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрет. Çĕнĕ çын калать: Çĕнĕ çын калать: - Манăн та пĕр витрине çапса çĕмĕрес, - тет. Çапса çĕмĕрет витрине. - Манăн та пĕр витрине çапса çĕмĕрес, - тет. Çапса çĕмĕрет витрине. Киле таврăнать. Хунямăшĕ чуста çăрать. Киле таврăнать. Хунямăшĕ чуста çăрать.

22 - Кин, мĕншĕн хăрах витрепе анчах ăсса килтĕн? – тет. - Кин, мĕншĕн хăрах витрепе анчах ăсса килтĕн? – тет. - Ăсса килмесĕр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет тет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăре те мĕкĕрет тет, шыв та хумханать. - Ăсса килмесĕр, - тет. – Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ тет. Сармантей те йĕрет тет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăре те мĕкĕрет тет, шыв та хумханать. Хунямăшĕ калать: Хунямăшĕ калать: - Манăн та чустана кăларса ывăтас, - тет. Кăларса ывăтать. - Манăн та чустана кăларса ывăтас, - тет. Кăларса ывăтать.

23 Ывăлĕ кайнă вăрмана. Таврăнать вăрмантан. Ывăлĕ кайнă вăрмана. Таврăнать вăрмантан. Ывăлĕ калать: Ывăлĕ калать: - Мĕншĕн Яшка пĕçермерĕр? – тет. - Мĕншĕн Яшка пĕçермерĕр? – тет. - Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕртнĕ тет. Сармантей те йĕрет тет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те - Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă тет; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕртнĕ тет. Сармантей те йĕрет тет, сарă чăххи те какалать тет, хапхи те

24 ÿçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрсе анать тет, шыв та хумханать тет, çĕнĕ çын та хăрах витрине çапса çĕмĕрнĕ. ÿçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрсе анать тет, шыв та хумханать тет, çĕнĕ çын та хăрах витрине çапса çĕмĕрнĕ. Ывăлĕ калать: Ывăлĕ калать: - Манăн та хăрах атта кăларса ывăтас, - тет. Кăларса ывăтать. - Манăн та хăрах атта кăларса ывăтас, - тет. Кăларса ывăтать. Пĕтрĕ. Пĕтрĕ.