Та қ ырыбы « Қ ол қ а ңқ асыны ң с ү йектері» Маманды ғ ы: «Емдеу ісі», Курс, жарты жылды қ : II курс, III ж ә не IV жарты жылды қ. Дайында ғ ан о қ ытушы: каримова Н.К о қ у жылы

Дәріс жоспары 1.Иық белдеуінің сүйектері (бұғана және жауырын), құрылысы 2.Иық белдеуі мен қол сүйектерінің бірігуі. 3.Қар сүйегі, оның құрылысы. 4.Білек сүйектері (шынтақ және шыбық ), олардың құрылысы. 5.Қол басының сүйектері. Бөлімдері, құрылысы. 6.Иық буыны, құрылысы мен қызыметі. 7.Білек буыны, құрылысы мен қызыметі. 8.Білек сүйектерінің бірігуі. 9.Білек саусақ сүйектерінің бірігуі. 10.Саусақ сүйектерінің бірігуі.

Саусақтар – DIGITI(1-ші саусақ – 2-ші саусақтың проксимальды және дистальды; 2-5 саусақтар – 3-ші саусақ: проксимальды, ортаңғы, дистальды) Алақан METACARPUS – (5 қысқа сүйек – OSSA METACARPALIA) Білезік сүйектер – CARPUS 1 қатар Бұршақ тәрізді, үш қырлы, жарты айшалау, қайықша 2 Қатар Қармақ тәрізді, көп басты, трапеция сияқты, трапеция

1 б ұғ ана; 2 жауырын; 3 қ ар с ү йегі; 4 шынта қ с ү йегі; 5 шыбы қ с ү йегі; 6 білезік с ү йектері; 7 ала қ ан с ү йектері; 8 сауса қ с ү йектері Қ ол қ а ңқ асыны ң с ү йектері Қ ол қ а ңқ асыны ң с ү йектері екі топ қ а б ө лінеді иы қ белдеуіні ң с ү йектері (б ұғ ана, жауырын) ж ә не еркін қ ол с ү йектері ( қ ар с ү йегі, шынта қ ж ә не шыбы қ с ү йектері, қ олды ң басыны ң с ү йектері).

А жо ғ арыдан к ө рініс; Б т ө менгі к ө рініс: 1 акромион ұ шы; 2 денесі; 3 т ө с ұ шы Б ұғ ана (clavicula) S-латынны ң ә ріпіне ұқ сас иілген с ү йек. Оны ң денесі мен екі ұ шы бар. Т ө стік ұ шы т ө спен, акромион ұ шы жауырынны ң акромион ө сіндісімен жал ғ асады. Т ө стік ұ шы жуандау, ал акромион ұ шы ты ғ ыздау. Латираль беті д өң ес ж ә не ар қ а ғ а қ арай, медиал шеті алдына қ арай ба ғ ыттал ғ ан.

А алды ңғ ы к ө рініс; Б арт қ ы к ө рініс; В қ ырынан: 1 құ с т ұ мсы қ ө сіндісі; 2 жо ғ ар ғ ы ұ шы; 3 жо ғ ар ғ ы б ұ рышы; 4 акромион; 5 буын ойдымы; 6 жауырын асты ойдымы; 7 жауырын мойыны; 8 медиаль шеті; 9 латераль шеті; 10 т ө менгі б ұ рыш; 11 жауырын ойдымы; 12 қ ыр ү сті; 13 жауырын қ ыры; 14 қ ыр асты Жауырын (scapula) Жауырын жалпа қ ү ш б ұ рышты с ү йек. Ол к ө кірек қ уысыны ң арт қ ы жа ғ ында II- VII қ абыр ғ а аралы қ та орналас қ ан. Екі беті бар: қ абыр ғ а ғ а қ ара ғ ан – вентраль ж ә не сырт қ а – дорсаль беті бар. Жо ғ ар ғ ы т ө менгі ж ә не латираль б ұ рышы бар. Қ абыр ғ а ғ а қ ара ғ ан беті д өң ес, жауырын ш ұңқ ыры бар. Латераль жиегі қ алы ң дап бас пайда болады. Басында буын ш ұңқ ыры бар. Дорсаль бетінде қ ыры бар. Қ ырды ң асты ж ә не ү сті ш ұңқ ыры бар. Латираль шеті жо ғ ары қ арай ба ғ ытталып акромион ө сіндісін құ райды. Жо ғ ар ғ ы шетінде құ ст ұ мсы қ ө сіндісі бар.

Т Ө С Б ҰҒ АНА БУЫНЫ (алдынан к ө рінісі): 1 б ұғ ана аралы қ буын; 2 т ө с б ұғ ана буыны; 3 б ұғ ананы ң т ө стік ұ шы; 4 б ұғ ана қ абыр ғ а буыны; 5 I қ абыр ғ а; 6 алды ңғ ы т ө с б ұғ ана буыны; 7 т ө с сабы; АКРОМИОНЬ – Б ҰҒ АНА БУЫНЫ: 1 б ұғ ананы ң акромион ұ шы; 2 акромион б ұғ ана буыны; 3 құ с-т ұ мсы қ б ұғ ана буыны; 4 жауырынны ң акромион ө сіндісі; 5 құ с-т ұ мсы қ ө сінді; 6 құ с-т ұ мсы қ акромион буыны; Иы қ белдеуіні ң қ осылысы 1.Т ө с б ұғ ана буыны б ұғ ананы ң т ө стік шетімен т ө сті ң б ұғ ана ойдымынан т ү зіледі. Оны ң қ уысында буын дискісі орналас қ ан. Буын қ апшы ғ ы алдымен арт қ ы жа ғ ынан, асты ңғ ы жа ғ ынан ж ә не ү сті ң гі жа ғ ынан байламдармен бекіген. Буын шар т ә різді. 2.Акромион буана б ұғ ыны ө зара эллипс т ә різді беттермен жанасатын жауырын акромионмен б ұғ ананы ң акромионды қ шетімен байланысады. 3. Жауырын байламдары. Б ұғ ана мен жауырынды байланыстыратын ү ш меншікті байламы бар.

А алды ңғ ы к ө рініс; Б арт қ ы к ө рініс: 1 қ ар с ү йегіні ң басы; 2 ү лкен томпа қ ; 3 томпа қ аралы қ сай; 4 кіші томпа қ ; 5 анатомиялы қ мойыны; 6 дельта б ұ дыры; 7 хирургиялы қ мойыны; 8 қ ар с ү йегіні ң денесі 9 шыбы қ ж ү йкесіні ң сайы;; 10 вена сайы; 11 шыбы қ с ү йегі; 12 медиальды айдаршы қ томпа ғ ы; 13 айдаршы қ басы; 14 шынта қ буыныны ң ойдымы; 15 қ ар с ү йегіні ң томпа ғ ы Қ ар с ү йегі (humerus) Қ ар с ү йегі ұ зын құ бырлы с ү йек. Оны ң екі ұ шы (эпифиз), денесі (диафиз) бар, аралы ғ ы метафиз деп аталады. Басы шар т ә різді домала қ, жауырынны ң буын ойы ғ ына бекиді. Екі томпа ғ ы бар. Томпа қ аралы қ сай ө теді. Анатомиялы қ ж ә не хирургиялы қ мойыны бар. Жілікті ң т ө менгі ұ шы ү ш қ ырлы болып келген. Білек с ү йектері бекитін ш ұңқ ыр бар, екі б ү йірінде медиал ж ә не латираль айдаршы қ тар, айдаршы қ ү сті ш ұңқ ыры бар.

А алды ңғ ы к ө рініс; Б алды ңғ ы к ө рініс; В шыбы қ с ү йегіне қ ара ғ ан к ө рініс: 1 шыбы қ ө сінді; 2 жарты ай ойы ғ ы; 3 шыбы қ ойы ғ ы; 4 шынта қ б ұ дыры; 5 с ү йек аралы қ б ұ дыр; 6 алды ңғ ы беті; 7 шынта қ с ү йегіні ң дистальды эпифизі; 8 буын ө сіндісі ; 9 шынта қ с ү йегіні ң біз т ә різді ө сіндісі; 10 арт қ ы шеті; 11 медиальды жиегі; 12 арт қ ы жиегі; 13 гребень мышцы супинатора Шынта қ с ү йегі (ulna) Шынта қ с ү ек білекті ң ішкі жа ғ ында, қ олды ң 5- сауса қ ты ң т ұ сында ұ зын т ү тікше с ү йек. Оны ң денесі диафизі, ү ш қ ыры, екі ұ шы (эпифиз) бар. Денесі ү ш қ ырлы. Жілікті ң жо ғ ар ғ ы, проксимальды ұ шында екі ө сінді бар. Алды ңғ ы т ә ждік, арт қ ы шыбы қ ө сіндісі.Екі ө сіндісіні ң арасында жарты айшалау ойы қ бар. Т ө менгі ұ шыны ң ішкі медиаль шетінде біздей ө сіндісі бар.

А алды ңғ ы к ө рініс; Б арт қ ы к ө рініс; В шынта қ с ү йегіне қ ара ғ ан беті: 1 шыбы қ с ү йегіні ң буын ойдымы; 2 шыбы қ с ү йегіні ң басы; 3 шыбы қ с ү йегіні ң мойыны; 4 шыбы қ с ү йегіні ң томпа ғ ы; 5 шыбы қ тесігі; 6 алды ңғ ы беті; 7 алды ңғ ы жа ғ ы; 8 с ү йек аралы қ жа ғ ы; 9 шыбы қ с ү йегіні ң дистальды эпифизі; 10 шынта қ ойдымы; 11 шыбы қ с ү йегіні ң біз ө сінді; 12 қ ыры; 13 арт қ ы беті; 14 арт қ ы жа ғ ы Шыбы қ с ү йегі (radius) Шыбы қ с ү йегі т ү тікше ұ зын с ү йек. Оны ң алды ңғ ы, арт қ ы латираль беттері бар. Жо ғ ар ғ ы ұ шы д өң геленіп, жілікті ң басы пайда бол ғ ан. Шынта қ с ү йегіні ң басында шыбы қ ты қ ойы қ буын айналмасы бар. Басыны ң денеге ө тетін жерінде мойыны орналас қ ан. Т ө менгі ұ шы қ алы ң дау оны ң медиал бетінде шынта қ ойы ғ ы латираль бетінде біздей с ү йірші жатыр.

1 шынта қ ө сіндісі; 2 блок т ә різді ойдым; 3 шынта қ с ү йекті ң буын беті; 4 т ә жді ө сінді; 5 шыбы қ с ү йекті ң мойны; 6 шыбы қ с ү йек томпа ғ ы; 7 шынта қ с ү йек томпа ғ ы 1 алды ңғ ы б ө лім; 2 шыбы қ с ү йегіні ң біз ө сіндісі; 3 шынта қ с ү йек басы; 4 білезік с ү йектеріні ң буын беті; 5 шыбы қ с ү йегіні ң біз ө сіндісі; 6 арт қ ы б ө лім ШЫБЫ Қ, ШЫНТА Қ С Ү ЙЕКТЕРІНІ Ң ПРОКСИМАЛЬДЫ ДИАФИЗІНДЕГІ БІРІГУ

1 дистальды ұ шы; 2 орта ңғ ы б һө лігі; 3 проксимальды ұ шы; 4 ала қ ан с ү йек басы; 5 ала қ ан с ү йектері; 6 ала қ ан с ү йек денесі; 7 ала қ ан с ү йек негізі; 8 бас с ү йек; 9 б ұ рша қ т ә різді; 10 с ү йек -трапеция; 11 трапеция т ә різді; 12 қ айы қ ша с ү йек; 13 ү ш қ ырлы; 14 жарты ай т ә різді Қ ол басы с ү йектері Қ ол басыны ң с ү йектері ү ш б ө лімнен т ұ рады. Олар екі қ атар орналас қ ан білезікті ң ұ са қ с ү йектері, бес қ ыс қ а т ү тікше ала қ ан с ү йектері ж ә не сауса қ с ү йектері. Білезікті ң ұ са қ с ү йектері екі қ атар майда жуан с ү йектерден құ рал ғ ан.

ФРОНТАЛЬДЫ ЖАЗЫ Қ ТЫ Қ ТА Ғ Ы КЕСІНДІСІ. 1 буын қ апшы ғ ы; 2 жауырынны ң буын асты; 3 қ ар с ү йегіні ң басы; 4 буын ш ұңқ ыры; 5 екі басты иы қ б ұ лшы қ етіні ң сі ң ірі; 6 буын ерні; 7 т ө менгі буын асты; ИЫ Қ БУЫНЫ, АЛДЫНАН Қ АРА Ғ АНДА Ғ Ы К Ө РІНІСІ. 1 жауырынны ң акромион ө сіндісі; 2 жауырынны ң құ ст ұ мсы қ ө сіндісі; 3 құ ст ұ мсы қ иы қ байламы; 4 __ қ ар с ү йегіні ң ү лкен томпа ғ ы; 5 екі басты иы қ б ұ лшы қ етіні ң ұ зын сі ң ірі; 6 буын қ апшы ғ ы; ИЫ Қ ТЫ Ң БУЫНЫ () - шар сия қ ты, к ө п шы ғ ыршы қ ты буын. Буын қ ар жілікті ң домала қ басымен жауырыны ң буын ш ұңқ ырынан пайда бол ғ ан. Оны ң қ апшы ғ ы то қ пан жілікті ң басын анатомиялы қ мойынына дейін жауып жауырыны ң буын ш ұңқ ырыны ң шетіне жабысады, құ ст ұ мсы қ иы қ байламымен ж ә не б ұ лшы қ етпен бекиді.

БУЫННЫ Ң ВЕРТИКАЛЬ КЕСІНДІСІ 1 қ ар с ү йек беті; 2 буын қ апшы ғ ы; 3 шынта қ ө сіндісі; 4 шынта қ ө сіндісіні ң беті; 5 шынта қ с ү йегіні ң т ә жді ө сіндісі; ШЫНТА Қ БУЫННЫ Ң АЛДЫ ҢҒ Ы К Ө РІНІСІ 1 буын қ апшы ғ ы; 2 шынта қ с ү йекті ң коллатеральды буыны; 3 қ ар с ү йек басыны ң жал ғ амасы; 4 қ ар с ү йек беті; 5 шынта қ с ү йегіні ң т ә жді ө сіндісі; 6 шыбы қ с ү йегіні ң басы; 7 білек с ү йектеріні ң с ү йек аралы қ жал ғ амасы ШЫНТА Қ БУЫНЫ () – шынта қ ж ә не оны ң шыбы ғ ымен қ ар с ү йекті ң дисталь ұ шынан пайда бол ғ ан. Онда ү ш буын бар: 1. иы қ шынта қ буыны. 2. Иы қ шыбы қ буыны. 3.Проксималь шынта қ – шыбы қ ты ң буыны. Барлы қ ү ш буын бір қ уыс қ а ты ғ ылып буын қ апшы ғ ымен орал ғ ан. Иы қ шынта қ буыны білікке, шынта қ буыны шар іспетті болып келеді.

Қ ОЛ Ұ ШЫ С Ү ЙЕКТЕРІНІ Ң Қ ОСЫЛЫСТАРЫ 1 шынта қ с ү йек; 2 шыбы қ с ү йек; 3 шынта қ шыбы қ буынны ң дистальды ұ шы; 4 буын до ғ асы; 5 шыбы қ білезік буыны; 6 орта ңғ ы білезік буыны; 7 білезік аралы қ буын; 8 білезік-ала қ ан буыны; 9 ала қ ан-аралы қ буын; 10 ала қ ан с ү йектері; 1 шынта қ с ү йегімен білезікті ң с ү йегіні ң коллатеральды буыны; 2 шыбы қ с ү йегімен білезікті ң коллатеральды буыны; 3 шыбы қ білезік буыныны ң сырт қ ы к ө рінісі; 4 шыбы қ білезік буыныны ң сырт қ ы к ө рінісі; 5 ала қ ан буын сырты; 6 ала қ ан с ү йектері; 7 коллатеральды буын; 8 ала қ ан-сауса қ буындары; 9 сауса қ -аралы қ буынны ң беті; Қ ОЛ Ұ ШЫНЫ Ң БУЫНДАРЫ МЕН БАЙЛАМДАРЫ

БІЛІМДІ ТЕКСЕРЕТІН С Ұ РА Қ ТАР 1. Қ ол қ а ңқ а с ү йектері неше б ө лімнен т ұ рады? 2.Иы қ белдеуіні ң с ү йектерін ата ң ыз? 3.Еркін қ ол с ү йектерін ата ң ыз? 4. Қ ар с ү йегіні ң басында қ андай екі мойын бар? 5.Білек с ү йектері қ алай орналас қ ан? 6. Қ ол ұ шыны ң с ү йектері неше б ө лімнен т ұ рады? 7.Білезік с ү йектерін ата ң ыз? 8.Сауса қ с ү йектері неше б ө лімнен т ұ рады? 9.Иы қ буыны қ алай пайда бол ғ ан? 10.Шынта қ буынын қ андай с ү йектер құ райды? 11.Білек с ү йектері ө зара қ алай байланысады? 12.Шыбы қ білезік буындары қ алай пайда болады?

Ә ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Негізгі ә дебиеттер: 1. А. Ра қ ышев, «Адам анатомиясы», беттер Ә. К ү зембаева, «Адам анатомиясы», беттер Атлас анатомия ж ә не физиология Қ осымша ә дебиеттер: 1. М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 1