Галоўныя члены сказа Дзейнік. Выказнік. Галоўныя члены сказа Члены сказа – гэта словы або спалучэнні слоў, якія ўваходзяць у склад сказа і выконваюць. - презентация

1 Галоўныя члены сказа Дзейнік. Выказнік

2 Галоўныя члены сказа Члены сказа – гэта словы або спалучэнні слоў, якія ўваходзяць у склад сказа і выконваюць у ім пэўную сінктасічную і сэнсавую ролю. У сказе паўназначныя словы зяўляюцца галоўнымі або даданымі членамі сказа. Галоўныя члены сказа (дзейнік і выказнік) выражаюць асноўны сэнс сказа і абядноўваюць вакол сябе ўсе даданыя члены сказа на аснове розных спосабаў сувязі.

3 Дзейнік. Спосабы яго выражэння Дзейнік – гэта галоўны член сказа, які абазначае прадмет думкі, зяўляецца носьбітам прыметы, абазначанай выказнікам, і адказвае на пытанні хто? што? Дзейнік – гэта галоўны член сказа, які абазначае прадмет думкі, зяўляецца носьбітам прыметы, абазначанай выказнікам, і адказвае на пытанні хто? што? Звычайна дзейнік выражаецца назоўнікам або займеннікам з прадметным значэннем у форме назоўнага склону, паколькі абазначэнне прадета ці указанне на прадмет зяўляецца асноўным прызначэннем гэтых часцін мовы: Бацька ў вольныя часіны расказваў дома ўсе навіны. Звычайна дзейнік выражаецца назоўнікам або займеннікам з прадметным значэннем у форме назоўнага склону, паколькі абазначэнне прадета ці указанне на прадмет зяўляецца асноўным прызначэннем гэтых часцін мовы: Бацька ў вольныя часіны расказваў дома ўсе навіны.

4 Дзейнік. Спосабы яго выражэння Дзейнік можа выражацца прыметнікам, дзеепрыметнікам, лічэбнікам і займеннікамі, калі яны ўжываюцца ў ролі назоўніка і маюць прадметнае значэнне: Сямёра аднаго не чакаюць. Дзейнік можа выражацца прыметнікам, дзеепрыметнікам, лічэбнікам і займеннікамі, калі яны ўжываюцца ў ролі назоўніка і маюць прадметнае значэнне: Сямёра аднаго не чакаюць. Часам дзейнік выражаецца прыслоўем, выклічнікам і іншымі службовамі словамі, якія маюць прадметнае значэнне: Настане лепшае заўтра. Часам дзейнік выражаецца прыслоўем, выклічнікам і іншымі службовамі словамі, якія маюць прадметнае значэнне: Настане лепшае заўтра.

5 Дзейнік. Спосабы яго ўжывання Функцыю дзейніка можа выконваць неазначальная форма дзеяслова: Жыць – Радзіме служыць. Функцыю дзейніка можа выконваць неазначальная форма дзеяслова: Жыць – Радзіме служыць. Дзейнік можа быць выражаны ўстойлівым або сінтаксічна непадзеляным словазлучэннем: За акном віднеліся тры разгалістыя хвоі. Дзейнік можа быць выражаны ўстойлівым або сінтаксічна непадзеляным словазлучэннем: За акном віднеліся тры разгалістыя хвоі.

6 Выказнік. Спосабы яго выражэння Выказнік – гэта галоўны член сказа, які абазначае то, што гаворыцца пра дзейнік. Выказнік – гэта галоўны член сказа, які абазначае то, што гаворыцца пра дзейнік. Пры выражэнні выказнік адказвае на пытанні што робіць прадмет? што з ім робіцца?: Ружа расцвітае. Пры выражэнні выказнік адказвае на пытанні што робіць прадмет? што з ім робіцца?: Ружа расцвітае. Пры выражэнні якасці, стану прадмета выказнік адказвае на пытанні хто (што) ён такі (такое)? які ён?: Ноч зорная. Пры выражэнні якасці, стану прадмета выказнік адказвае на пытанні хто (што) ён такі (такое)? які ён?: Ноч зорная.

7 Тыпы выказнікаў. Просты дзеяслоўны выказнік Простым дзеяслоўным выказнікам называецца выказнік, выражаны дзеясловам у форме абвеснага, умоўнага або загаднага ладу: Сонейка ўзыходзіть. Простым дзеяслоўным выказнікам называецца выказнік, выражаны дзеясловам у форме абвеснага, умоўнага або загаднага ладу: Сонейка ўзыходзіть. Просты выкызнік можа ўскладняцца шляхам паўтарэння двух аднолькавых слоў (ускладнены выказнік): Пацяклі-палылі за гадамі гады. Просты выкызнік можа ўскладняцца шляхам паўтарэння двух аднолькавых слоў (ускладнены выказнік): Пацяклі-палылі за гадамі гады.

8 Састаўны дзеяслоўны выказнік Састаўны дзеяслоўны выказнік складаецца з двух дзеясловаў: дапаможнага дзеяслова, які выражае граматычнае значэнне выказніка, і неазначальнай формы дзеяслова, якая выражае лексічнае значэнне выказніка: Яна пачала працаваць. Ён хацеў працаваць.

9 Састаўны іменны выказнік Састаўны іменны выказнік складаецца з дзеяслова-звязкі, які выражае граматычнае значэнне выказніка, і іменнай часткі (назоўніка, прыметніка, лічэбніка, прыслоўя, займенніка, дзеепрыметніка), якая выражае яго асноўны сэнс: Дождж быў цёплы. Састаўны іменны выказнік складаецца з дзеяслова-звязкі, які выражае граматычнае значэнне выказніка, і іменнай часткі (назоўніка, прыметніка, лічэбніка, прыслоўя, займенніка, дзеепрыметніка), якая выражае яго асноўны сэнс: Дождж быў цёплы.

10 Складаныя выказнікі Складаныя выказнікі ўключаюць тры ці больш кампаненты. Імі могуць быць асабовыя формы дзеясловаў, якія выступаюць звязкай, і некалькі інфінытываў: Яны сабраліся з Сашай пайсці пагуляць за вёску, далей ад людскога вока. Складаныя выказнікі ўключаюць тры ці больш кампаненты. Імі могуць быць асабовыя формы дзеясловаў, якія выступаюць звязкай, і некалькі інфінытываў: Яны сабраліся з Сашай пайсці пагуляць за вёску, далей ад людскога вока.

11 Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам Звязка – гэта службовы дзеяслоў або дзеяслоў з аслабленым лексічным значэннем, які ўваходзіць у склад састаўнога выказніка і выражае яго граматычнае значэнне, паказваючы на час, асобу, лік, лад: Дзень быў хмарны і марозны. Звязка – гэта службовы дзеяслоў або дзеяслоў з аслабленым лексічным значэннем, які ўваходзіць у склад састаўнога выказніка і выражае яго граматычнае значэнне, паказваючы на час, асобу, лік, лад: Дзень быў хмарны і марозны. Нулявая звязка не выражаецца графічна ў іменным выказніку, але служыць паказчыкам цяперашнага часу абвеснага ладу. Нулявая звязка не выражаецца графічна ў іменным выказніку, але служыць паказчыкам цяперашнага часу абвеснага ладу.

12 Працяжнік ставіцца паміж дзейнікам і выказнікам Пры нулявой связцы паміж дзейнікам і выказнікам ставіцца працяжнік: Пры нулявой связцы паміж дзейнікам і выказнікам ставіцца працяжнік: 1) калі дзейнік і выказнік выражаны назоўнікамі або лічэбнікамі ў назоўным склоне: Мінск – сталіца Беларусі. 1) калі дзейнік і выказнік выражаны назоўнікамі або лічэбнікамі ў назоўным склоне: Мінск – сталіца Беларусі. 2) калі дзейнік і выказнік выражаны неазначальнай формай дзеяслова: Жыць – Радзіме служыць. 2) калі дзейнік і выказнік выражаны неазначальнай формай дзеяслова: Жыць – Радзіме служыць. 3) калі адзін галоўны член сказа выражаны неазначальнай формай дзеяслова, а другі – назоўнкам: Сцяна – не ўзабрацца. 3) калі адзін галоўны член сказа выражаны неазначальнай формай дзеяслова, а другі – назоўнкам: Сцяна – не ўзабрацца. Калі перад выказнікам стаяць словы гэта, вось, значыць, гэта значыць, то працяжнік ставіцца перад гэтымі словамі: Вучоба – вось што галоўнае для вас. Калі перад выказнікам стаяць словы гэта, вось, значыць, гэта значыць, то працяжнік ставіцца перад гэтымі словамі: Вучоба – вось што галоўнае для вас.

13 Працяжнік не ставіцца 1) калі перад выказнікам ёсць параўнальныя злучнікі: Мурашкі быццам старанныя будаўнікі. 1) калі перад выказнікам ёсць параўнальныя злучнікі: Мурашкі быццам старанныя будаўнікі. 2) калі дзейнік выражаны асабовым займеннікам: Яны надзейныя сябры. 2) калі дзейнік выражаны асабовым займеннікам: Яны надзейныя сябры. 3) калі пры выказніку ёсць адмоўная часціна не: Старасць не радасць. 3) калі пры выказніку ёсць адмоўная часціна не: Старасць не радасць.

14 Пастаўце, дзе трэба, працяжнік 1Пешы коннаму не таварыш. 2. Дзед Астап бацька памочніка Андрэя, а Міколка сын Андрэя. 3. Жыць Радзіме служыць. 4. Мне лес нібы родны брат. 5. Каса дзявочая краса. 6. Кожная матка не вораг свайму дзіцятку. 7. Хату зрабіць не крынку збіць. 8. Найлепшы спосаб вучыцца ад жыцця гэта самому тварыць гэта жыццё. 9. Хлеб усяму галава. 10. Гоман лесу мне як музыка. 11. Глыбіня возера восем метраў. 12. Вока ў яго вострае. 13. Тры ў квадраце дзевяць. 14. Адам Міцкевіч адзін з найгеніяльнейшых славянскіх паэтаў. 15. Знайсці падкову шцасце. 16. Свая зямля вось што аснова. 17. Не малады ўжо чалавек Тамаш. 18. Брахаць не цэпам махаць. 19. Праспект найпрыгажэйшая магістраль беларускай сталіцы. 20. Ласкавае сонца што дзень ясны. 1Пешы коннаму не таварыш. 2. Дзед Астап бацька памочніка Андрэя, а Міколка сын Андрэя. 3. Жыць Радзіме служыць. 4. Мне лес нібы родны брат. 5. Каса дзявочая краса. 6. Кожная матка не вораг свайму дзіцятку. 7. Хату зрабіць не крынку збіць. 8. Найлепшы спосаб вучыцца ад жыцця гэта самому тварыць гэта жыццё. 9. Хлеб усяму галава. 10. Гоман лесу мне як музыка. 11. Глыбіня возера восем метраў. 12. Вока ў яго вострае. 13. Тры ў квадраце дзевяць. 14. Адам Міцкевіч адзін з найгеніяльнейшых славянскіх паэтаў. 15. Знайсці падкову шцасце. 16. Свая зямля вось што аснова. 17. Не малады ўжо чалавек Тамаш. 18. Брахаць не цэпам махаць. 19. Праспект найпрыгажэйшая магістраль беларускай сталіцы. 20. Ласкавае сонца што дзень ясны.

15 Адказы 2. Дзед Астап – бацька памочніка машыніста Андрэя, а Мікола – сын Андрэя.3. Жыць – Радзіме служыць. 5. Каса – дзявочая краса. 7. Хату зрабіць – не скрынку збіць. 8. Найлепшы спосаб вучыцца ад жыцця – гэта самому тварыць гэта жыццё. 9. Хлеб – усяму галава. 11. Глыбеня возера – восем метраў. 13. Тры ў квадраце – дзевяць. 14. А. Міцкевіч – адзін з найгеніальнейшых славянскіх паэтаў. 15. Знайсці падкову – шчасце. 16. Свая земля – вось што аснова. 18. Брахаць – не цэпам махаць. 19. Праспект – найпрыгажэйшая магістраль беларускай сталіцы.