Ашық сабақтар Жыраулар поэзиясы Жыраулар поэзиясы. - презентация

1 Ашық сабақтар Жыраулар поэзиясы Жыраулар поэзиясы

2 Білуі керек : Шешендік өнер туралы мағлұматты білу; сөздің лексикалық мағына- сын; Мәтіннің мазмұнын талдай отырып, негізгі тақырыбы мен идеясын ашу.

3 Игеру керек : Мәтінді оқи отырып,сөйлеу тілін дамыту,сұрақ қоя білуге,жауап бере білу; Өз ойын жеткізе білу ; Мәтіннің мазмұнын ашып, талдау білу;

4 Ашық сабақтар Зымыран сұрақтар Шешендік сөз дегеніміз не ? Шешендік сөздерге не жатады? Қазақтың шешендерін атаңдар. Төле би кім ? Төле би қай кезде өмір сүрген ? «Не тәтті ?» әңгімесін кім мазмұндайды ?

5 Ашық сабақтар Атақты қазақ билерін атаңдаршы ?

6 Ашық сабақтар Ой қозғау : Олар қай ғасырда өмір сүрген? Балалар, биыл қай жыл? Біз қай ғасырда өмір сүрудеміз? Біз қай ғасыр әдебиетін оқып жатырмыз?

7 Ашық сабақтар Түсініктеме : Толғау дегеніміз – қазақ әдебиетінде ақындар шығармашылығында, әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын алған жанр. Толғауда ақын өмір, қоғам, адам тіршілігі, жақсылық, жамандық т.б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой қозғайды. Толғау дегеніміз – қазақ әдебиетінде ақындар шығармашылығында, әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын алған жанр. Толғауда ақын өмір, қоғам, адам тіршілігі, жақсылық, жамандық т.б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой қозғайды.

8 Ашық сабақтар Сөз –мерген (сөздік жұмысы): ақылғой даналар- мудрые советчикиақылғой даналар- мудрые советчики елеулі уақиғалар- важные событияелеулі уақиғалар- важные события ел басына күн туған кез- в трудные дни для народа ел басына күн туған кез- в трудные дни для народа абыржымауға шақырып-зовет не суетиться абыржымауға шақырып-зовет не суетиться насихаттау-агитировать, воспевать насихаттау-агитировать, воспевать жырға қосқан- воспевалижырға қосқан- воспевали орда –ханская ставкаорда –ханская ставка бүліншік шыққанда – когда смута, неурядица, столкновениебүліншік шыққанда – когда смута, неурядица, столкновение ақыл-нақыл-назиданиеақыл-нақыл-назидание адамгершілік қасиет- человеческие качестваадамгершілік қасиет- человеческие качества

9 Ашық сабақтар өз жанынан жыр шығарып айтатын, суырып салма ақындық қасиет пен шешендік қасиеті қатар сақталып жататын дарынды ақын, дуалы ауыз шешен, ақылғой дана, ойшыл адам. Жыршы жыр айтушы, таратушы, көптеген эпостық жырларды жатқа білетін, дайын репертуары бар айтқыштар.Жыршылар домбыраның не қобыздың сүйемелдеуімен мақаммен, әнмен айтады. Жырау

10 Ашық сабақтар «Жыр»-(көне түркі тілінде «иыр») деген сөзінен шыққан Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.

11 Ашық сабақтар Толғауларының тақырыптары Туған жерді,елді сүю Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру Адамгершілік қасиеттерді насихаттау Ел мен жерге еңбегі өткен батырлар, хандар т.б. жайлы

12 Ашық сабақтар Жырау әдебиетінің негізгі өкілдері : Асан Қайғы,Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек, Ақтамберді, Бұқар және т.б

13 Ашық сабақтар. Шалкиіз жырау - қазақ әдебиеті тарихындағы жыраулық поэзияның атасы болып саналадыШалкиіз жырау - қазақ әдебиеті тарихындағы жыраулық поэзияның атасы болып саналады

14 Ашық сабақтар Жыраулар XV-XVIII ғасыр Шалкиіз жырау -жыраулық -поэзияның атасы. Кемел ойлы ақындар ақындар Халық поэзиясын жасаған ақылғой даналар Шешендік, даналық сөздер авторы Ел билеушілердің кеңесшісі, уәзірі, кеңесшісі, уәзірі, биі биі шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан Бұқар жырау, Асан Қайғы, Ақтамберді жырау,

15 Ашық сабақтар САУАЛ: Осы жыраулардың Абай, Жамбыл, сияқты ақындардан қандай ерекшелігі бар ?

16 Ашық сабақтар Поэзия стартегиясы Жабағылы жас тайлақ, Жардай атан болған жер. Жатып қалған бір тоқты, Жайылып мың қой болған жер. (Қазтуған жырау)

17 Ашық сабақтар Поэзиякезеңі: Еңсегей бойлы ер Есім, Есім сені есірткен, Есіл менің кеңесім, Ес білгеннен, Есім хан, Қолыңа болдым сүйесін. (Жиембет жырау)

18 Ашық сабақтар Егер сендер XXI ғасыр жыраулары болғандарыңда не жайлы жырлар едіңдер ?

19

20 Ашық сабақтар Қосымша материалмен жұмыс: ЖырауларӨмірдерекЕңбектеріТақырыптары 1.Асан қайғының шын аты – Хасан Сәбитұлы, ірі жырау, би, «Желмая түйесі болған жылы Еділ бойында туған. Әкесі Сәбит – саятшы. Керей және Жәнібек хандарды жақтаған жылы Сарыарқа Ұлытауда қайтыс болған. «Құйрығы жоқ жалы жоқ», «Еділ бол да, Жайық бол», «Ай, хан», «Таза мінсіз асыл тас», «Бұл заманда не ғаріп». Адамгершілік қасиеттері, елдің бірлігі, татулығы. Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері. 2.Қазтуған Сүйіншіұлы. Қол бастаған батыр, ел басқарған би жылдары Еділ бойында, Астрахань облысында дүниеге келген жылы Қазақ Ордасы құрамына енеді. Жыраудың бұдан соңғы өмірі туралы дерек сақталмаған. «Мадақ жыры», «Алаң да,алаң, алаң жұрт», «Қайран менің Еділім». Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері. 3.Бұқар жырау1668 жылы Павлодар облысының Баянауыл ауданында туған. Әкесі Қалқаман батыр 1781 жыл Баянауылда Долба тауында дүние салған. «Тілек», «Жиырма деген», «Ай, Абылай,Абылай», «Кәрілік туралы», «Жар басына қонбаңыз». Елін, жерін қорғаған батырлар, ел басқарған хандар туралы.

21 Ашық сабақтар Тест сұрақтарына жауап беру: Бағалау ұпай = ұпай = 4 6 – 5 ұпай = ұпай = 2

22 Ханға кім ақылшы болған? Жырау деген атау қандай сөзден шыққан? Қандай жырауларды білесің? Жыраулар поэзиясының тақырыптарын атаңдар. Жыраулар поэзиясының атасы кім? Жыраулар поэзиясы туралы түсінгеніңді әңгімеле.

23 Ашық сабақтар Ұлы адамдардың сөздерінен: Асан қайғы Желмаясын мініп, кең байтақ қазақ жерін түгел аралаған. «Жерұйық» жерді іздеген, ну орман мен шалғынды жерге халықты қоныстырсам деп армандаған. Сондықтан Шоқан Уәлиханов оны «Көшпенділер философы» деп атаған.

24 Ашық сабақтар Қазтуған өз жырларында халықты ерлікке, бірлікке, адамгершілікке шақырып, ақыл айтқан, батыр, ел басқарған би болған. Адамгершілігі күшті үлкендердің айтқанын тыңдасақ, бізден батыр да, би де шығады деп сенемін.

25 Ашық сабақтар «Ұрпақтарым, атаң мен әжеңді сыйла! Өзіңе дейінгіне құрметтесең, өзіңнен кейінгілер сені құрметтейді» деп Бұқар жырау айтқандай ата-ананы, әже-атаны сыйлаңдар,үлкендерді құрметтеп, кішіге қамқор болайық.

26 Ү й ж ұ мысы: Жыраулар туралы м ә лімет дайындау 23-бет,4- тапсырма (жазбаша) бет, о қ у

27 Сабақ аяқталды. Сау болыңдар!