Та қ ырыбы: Этил спирті. Алкогализмні ң ә леуметтік м ә селелері Қ абылда ғ ан: Орынбасарова А. Орында ғ ан: Ибрагим А. ЖМ 215. - презентация

1 Та қ ырыбы: Этил спирті. Алкогализмні ң ә леуметтік м ә селелері Қ абылда ғ ан: Орынбасарова А. Орында ғ ан: Ибрагим А. ЖМ 215

2 Жоспары: Кіріспе Салауатты ө мір салты Негізгі б ө лім 1.Этил спирті 2.Фармакологиялы қ қ асиеттері 3.Алкоголизмні ң ә леументтік м ә селелері қ орытынды

3 Кіріспе Ө мір ө лшемі салауатты қ, салауатты қ ө мір за ң ы. Салауатты ө мір с ү рмей т ұ рып, ө мірі ң е қ ажетті н ә рсені ала алмайсы ң. Адам баласыны ң жарасымды т ұ рмыс құ рып, ү йлесімді дамуы ү шін бізді ң елде барлы қ жа ғ дай жасал ғ ан. Ө нерді ң, спортты ң сан- салалы т ү рімен айналысу ғ а болады. Оларды ң қ айсысынан болса да жан д ү ние ң л ә ззат тауып, сезімі ң е ә демі т ү йсік алады емессі ң бе? Одан ө мірі ң м ә нді, мазм ұ нды бола т ү седі емес пе? Олай болса, ара қ сыз, есірткісіз, темекісіз ә рі мазм ұ нды, ә рі с ә нді ө мір с ү руге болады. Алдамшы құ марлы қ тан бас тартып, ө зін- ө зі билей білу адам бойында ғ ы ізгі қ асиет, ү лкен парасаттылы қ. Бір с ә ттік құ л қ ынны ң қ ызы ғ ы ү шін к ө мейге қ ыл ғ ытатын ара қ ты ң басты қ асіреті – адам денсаулы ғ ын к ү йретуі. Зерттеулер к ө рсеткендей, ке ң к ө лемде ж ү ргізілген насихат қ а қ арамастан, ж ұ ртты ң басым б ө лігіні ң алкогольге т ә уелділікті ң қ алыптасу за ң дылы қ тары ж ө нінде на қ ты т ү сінігі болмай шы ққ ан. Ө кінішке орай, ж ұ ртшылы қ та «к ө пшілік орындарда алкогольді аздап, «м ә дениетті» пайдалану маск ү немдік дертіне шалды қ тырмайды, б ұ л ө з м ү мкіндігін ж ә не ара қ іше білмейтін адамдарды ң ү лесіндегі жа ғ дай» деген жал ғ ан т ү сінік қ алыптас қ ан. Алкогольді ң ө сер ұ рпа қ ү шін зор зияны бар екендігі ертеден-а қ белгілі бол ғ ан. Ерте ғ асырда ғ ы Рим за ң дарында алкоголь ішімдіктерін 30 жас қ а толма ғ ан жастар ғ а ішуге р ұқ сат берілмегендігі бекер емес, себебі б ұ л уа қ ытта жастарды ң д ү ниеге ұ рпа қ ә келу құ былысыны ң қ ар қ ынды ж ү ретін уа қ ыты. К ө не Грекияда да 18 жас қ а дейінгілерге «ащы су» ішуге тос қ ауыл қ ой ғ ан. Ресейдегі ертеден келе жат қ ан құ жаттарда жа ң адан отау тіккен жастар ғ а ішімдік ішуге тыйым салын ғ ан. Франция елінде ара қ ішкіш ата-аналардан ту ғ ан ә лсіз балалар ғ а арнал ғ ан «жексенбі к ү нгі балалар» немесе «к өң ілді кешті ң баласы» деген кекесінді атау бар.

4 Этил спирті Этил спирті орталы қ ж ү йке ж ү йесіне к ү йзелту ә серін тигізетін наркотикалы қ типтегі ү йреншікті зат болып саналады, айта кетері ол б ә се ң дейтін ә серде к ү йзелтеді ж ә не ол ү ш негізгі сатыда к ө рінеді: « қ озу» сатысы, кейін наркоз сатысы ж ә не ү лкен м ө лшерде қ абылда ғ анда - агоналды сатысы. « Қ озу» сатысы – бас миында ғ ы тежегіш механизмдерін тежеу н ә тижесіне жатады. Б ұ л кезде эйфория, к өң іл к ү йді ң жо ғ арылауы, адам тым ашылып, к ө п с ө йлейді, адамны ң т ә ртібі бірден ө згереді, ө зін ө зі ба қ ылауы т ө мендейді, к ү діктену, са қ ты қ, сыншылды қ ө зіне сын ба ғ а жасау, барабар ба ғ а беру т ә різді мінез- қ ылы ғ ында ғ ы ерекшеліктері жойылады. К өң іл-к ү йі т ұ ра қ сызданады, эмоциялы қ бейжайлы қ немесе ашуша ң ды қ тар орын алады. Қ анда этил спиртіні ң құ нарлы ғ ы жо ғ арыла ғ анда анальгезия, ұ й қ ышылды, есінен айырылу белгілері туады. Міне наркоз сатысы осылай туады да жылдам арада агоналды саты ғ а ауысады. Ә сер етуні ң қ ыс қ а аралы ғ ы мен қ озу сатысыны ң ай қ ын к ө ріністеріні ң ө туі этил спиртін наркоз заттары ретінде қ олдану ғ а негіз бермейді. Алкогольді жиі пайдалан ғ анда психикалы қ ж ә не физикалы қ т ә уелділік туындалады. Алкогольге жол жабылып тастал ғ анда маск ү немдік психоз дамиды, осы кезде транквилизаторлар, ноотроптар, нейролептиктер емдік ә сер береді. Алкоголге т ә уелділікті емдеуді салауатты ө мір салтын ұ стану ғ а н ұ с қ ама беру ар қ ылы психотерапевтер ж ү ргізеді. Дисульфирам к ө мегімен алкогольге деген кері рефлекс тудыру ғ а болады. Дисульфирам ацетальдегид сатысында этанолды ң тоты ғ уын тежейді, ал этанол жина қ талуы қ ор қ ыныш, ү рейлену, ж ү рек т ұ сында ғ ы ауырсыну, гипотензия, құ су т.б. сезімдерді тудырады. Созылмалы улану кездерінде невриттер мен полиневриттер дамуы м ү мкін.

5 Қ олдану к ө рсеткіштері мен м ө лшерленуі.Антисептик ж ә не уытсыздандырушы зат ретінде, сондай-а қ, т ұ ндырмалар, сы ғ ынды д ә рілік заттар дайындау ү шін қ олданылады; сырттай қ олдану ү шін ыс қ ылау, компресстер. Сырт қ а – теріге ма қ та тампондарымен, с ү рткі қ а ғ аздары т ү рінде, солар ар қ ылы жа ғ ады. Компресс ү шін (к ү йіп қ алуын болдырмау ма қ сатында) этанолды 1:1 қ атынасында сумен араластыру керек. Кері к ө рсеткіштері.Жо ғ ары сезімталды қ. Жанама ә серлері.Орталы қ ж ү йке ж ү йесін тежейді (резорбтивті ы қ пал). Шы ғ арылу т ү рі.95% этил спирті. Құ рамында к ө лемі бойынша % этил спирті бар спирт пен суды ң қ оспасы. 90% этил спирті. Этил спиртіні ң 95% (92,7 б ө лігі) сумен (7,3 б ө лігі) қ оспасы. 70% этил спирті. 95% этил спиртіні ң (67,5 б ө лігі) сумен (32,5 б ө лігі) қ оспасы.40% этил спирті. 95% этил спиртіні ң (36 б ө лігі) сумен (64 б ө лігі) қ оспасы. Рецепт ү лгісі. Rp.: Spiritus aethylici 70% – 100 ml D.S. Операциялы қ орынды тазалау, қ олды жуу ү шін.

6 Фармакологиялы қ қ асиеттері Этанолды ң жергілікті ж ә не рефлекторлы қ ә сері оны ң тітіркендіргіш, т ұ т қ ырла ғ ыш ж ә не антисептикалы қ ә серлері ар қ ылы білінеді. Оны ң тітіркендіргіш ә сері майда тез еритіндіктен тері астына тере ң еніп, онда ғ ы ж ү йке талшы қ тарыны ң сезімтал н ү ктесіне ә сер етеді, сонымен қ атар ашытып дызылдатып, теріні қ ызартады. Тыныс алу ж ү йесіне суы қ тиіп ауыр ғ анда, этил спиртіні ң 40% ерітіндісін қ олдану, оны ң кеуде т ұ сы терісіне тітіркендіргіш ә сер етіп, доминантты оша қ тудырып, ж ө тел рефлексін т ө мендетеді. М ұ нымен бірге сегментарлы қ трофикалы қ рефлекс механизмі (ж ұ лынны ң синаптикалы қ орталы ғ ында т ұ йы қ талатын) ар қ ылы ө кпе тіндері мен бронхтарда қ ан айналуы ө згереді. Осыларды ң салдарынан қ абыну реакциялары басылып, ө кпені ң бронхиальді жолымен желденуі жа қ сарады. Тері жабындысына этил спиртіні ң қ аны ққ ан ерітіндісіні ң (70% ж ә не 90%) ә сер етуіні ң ар қ асында теріні ң т ұ т қ ырла ғ ыш қ асиеті артып, оны ң а қ уыздары денатурация ғ а ұ шырайды. Спиртті ң илегіш ә рекеті теріні ң сезімталды ғ ын кемітіп, тер б ө лінуін азайтады, осы ар қ ылы ауыр ғ анды қ ты ж ә не қ ышынуды басады. Антисептикалы қ ә сер микробты жасушада цитоплазмалы қ ж ә не мембранды қ а қ уыздарды ң денатурация ғ а ұ шырауына байланысты. Этанол ғ а е ң сезімтал флора - бактериялар. Препаратты ң бактериоцидті ә сер ету ү шін е ң қ олайлы қ аны ғ у де ң гейі 70%. Б ұ дан жо ғ ар ғ ы де ң гейдегі концентрацияда спирт тіндерді ң т ұ т қ ырлы ғ ын ұ л ғ айтып, таралуын қ иындатады

7

8 Алкоголизм Алкоголь з ә р б ө лінуін к ү шейтеді, б ұ л АДГ (антидиуретикалы қ гормон) ө ндірілуіні ң к ү йзеліске ұ шырауынан, б ү йрек т ү тікшелеріні ң су реабсорбциясыны ң т ө мендеуіні ң салдарынан бай қ алатын к ө рініс. К ү ші т ө мен алкоголь ішімдіктері (10% дейінгі) т ұ з қ ыш қ ылы секрециясын ынталандырып, т ә бетті арттырады. К ү штірек ішімдіктер (20% асатын) т ұ з қ ыш қ ылы секрециясы мен пепсин белсенділігін к ү йзеліске ұ шыратады. Спиртті ң к ү шті құ нарлы ғ ы (40% ж ә не одан жо ғ ары) кілегейлі қ абаттарды за қ ымдайды, кілегейді ң қ ор ғ аныс гиперсекрециясы мен қ алт қ ы спазмын тудырады. Медицина т ә жірибесінде этил спиртіні ң резорбтивтік ә сері сирек қ олданылады, ә йтсе де оны к ө біне т ү рлі д ә рілік заттарды ң еріткіші ретінде жиі пайдаланады; 70 % құ нарлы ғ ы антисептик ретінде ж ә не уытсыздандыру ү шін қ олданылына алады; кейде оны қ ызба жа ғ дайда қ олданылады, ө йткені ол теріні с ү рткілеп, у қ ала ғ анда суыну ә серін береді; керісінше компресс т ү ріндегі спирттік қ ымтап ораулар қ ыздыру шара- ә рекеті ретінде де қ олданылады; спиртті бронх демікпесіні ң ұ стамаларын шеттету барысында к ө біктенуді басатын зат ретінде; ойылымдарды болдырмау ү шін нау қ асты ң терісін с ү рту т ү рінде қ олданады. Созылмалы маск ү немдікте к ө п м ә н берілуі керек, себебі ә лі к ү нге дейін осы кеселді ң тиімді медикаментозды қ шарасы жо қ деуге болады. Маск ү немдікті емдеу стационарларда ө ткізіледі. Басты ма қ сат этил спиртін т ұ тыну ғ а жол бермеу, кері пікір қ алыптастыру. Егер ем ерте кезе ң дері басталса ж ә не адамны ң ө зі алкоголді ң қ анша зиян, маша қ ат ә келетінін т ү сінген болса алкоголге т ә уелділік қ айтымды деуге болады. М ұ ндай к ү йді ө ткеруді ң жал ғ ыз сенімді жолы – нау қ асты ө зіні ң ауыратынды ғ ына иландыру, одан ә рі т ұ тыну тек зиянын тигізетініне сендіру. Психотерапия емні ң негізі болып саналады, дегенмен оны міндетті т ү рде алкоголге деген жиіркеніш сезімін тудыратын д ә рілік заттармен ны ғ айтып, отыру керек. Алкоголге деген кері шартты рефлексті ойластыру ертеден басталып келеді. Осы кезде медицинада ғ ы жал ғ ыз тиімді құ стыру препараты орталы қ ә сердегі д ә рілік зат апоморфин қ олданыл ғ ан.

9 Қ азіргі кезде маск ү немдікті емдеу ү шін тетурам жиі қ олданылады. Ө зіні ң а ғ зада баяу жина қ талуына байланысты, тетурамды нау қ астар ғ а бірнеше к ү н береді. Ә детте, антабусты 500 мг ә рекет етуші бастамада ғ ы таблетка т ү рінде апта бойы к ү ніне 1 реттен та ғ айындайды. Кейіннен к ү нделікті 250 мг препаратты қ олдану т ү рінде с ү йемелдеу терапиясын ө ткізеді. Сосын бірнеше аптадан со ң нау қ ас қ а азда ғ ан алкоголь беріледі, я ғ ни тетурамды азда ғ ан этил спирті м ө лшерімен қ оса береді. Б ұ л тетурамны ң ә сер ету механизмі ацетальдегид де ң гейінде этил спиртін тоты ғ уын ұ стап, тежейтіндігімен байланыстырылатын ә рекет. Осы ар қ ылы тетурам алькогольдегдидрогеназа ферментін баяулатады. Тетурамды қ абылдау бейнесінде алкогольді т ұ тын ғ анда н ә тижесінде ұ лпаларда ацетальдегид жина қ талатын болады, ол ұ лпалар ғ а ө те жо ғ ары уытты қ ә серін тигізетін зат болып саналады. Ацетальдегид ә сіресе тамырлар ғ а уытты, б ұ л тамырларды ң салдануын тудырады, оны ң ө зіне т ә н клиникалы қ белгілері болады. Нау қ аста минут ө ткен со ң "беті к ү рт қ ызарады", терісі қ ып- қ ызыл т ү ске енеді, барлы қ тамырлары к ү рт ке ң ейеді. Артериалды қ қ ысымы ө те к ү рт т ө мендейді, тіптен коллапс орын алуы ә бден ы қ тимал. Ә лсіздік, терше ң дік, бас айналуы, бас ауыруы, есінен адасу, тахикардия, ж ү рек ма ң ыны ң ауырсынуы, ло қ су, құ сыну белгілері бай қ алады. Осылайынша нау қ аста кері шартты рефлекс бай қ алады. Нау қ ас емнен кейін тіптен аз алкогольді ң ө зін к ө тере алмайтынын сезінеді. Б ұ л алкоголден толы ғ ымен бас тартуына т ү рткі болады.

10

11 Зияны Алкоголь ол биологиялы қ у. Ол барлы қ органдарды за қ ым-дайды. А ғ заны ң ж ұқ палы аурулар ғ а қ арсы т ұ ратын қ абілетін бірден жойып жібереді. М ұ ны ң б ә рі адамны ң мезгілсіз уа қ ытта ө ліп кетуіне ә кеп со ғ ады. Ішкен ара қ ты аш ішек тез арада сі ң іріп, қ ан ғ а бірден ө ткізеді. Қ ан алкогольді барлы қ денеге таратады. Ол е ң алдымен миды ң қ ызметін б ұ зады.

12 Ми Өкпе Асқазан Аш ішек Буындар мен еттер Тамақ Жүрек Бауыр Бүйрек Жыныс мүшелері Қан айналымы

13 Алкоголизм себептері Алкоголизм себептеріні ң ішіндегі ә сіресс айтарлы қ тай т ұ рмыс-т ұ р қ ыны ң с ұ ры қ сызды ғ ы, экономикалы қ жайсызды қ, ә леуметтік т ұ ра қ сызды қ, психологиялы қ, биологиялы қ тепе-те ң дікті ң б ұ зылуы, санитарлы қ -гигиеналы қ топшылы қ адам т ұ рмысыны ң ауырлауы, к ә сіби с ә тсіздік, медициналы қ -физиологиялы қ қ олайсызды қ тар (тендік-тектік) физиологиялы қ -биохимиялы қ ж ә не экологиялы қ факторлар. Алкоголизмні ң дамуыны ң ү рдісін Х. Қ.С ә тбаева ж ә не т.б. ү ш кезе ң ге б ө леді. Невростеникалы қ. А ғ залар мен нерв ж ү йелері қ ызметіне орасан зор басылмайтын физиологиялы қ ө згерістер пайда болады да, олар дами т ү седі. Ұ й қ ы нашарлап кетеді. Ой ж ұ мысына деген қ абілет м ү лдем жойылып кетеді. Бас ауырады, ашуланша қ мендеп алады. Не болса, со ғ ан ашулана береді. Наркоманиялы қ алкогольдік психоз басталып, ол дами т ү седі. Спиртке т ә уелділік пайда болады. Адам ішпесе т ұ ра алмайтын жа ғ дай ғ а келеді. Т ұ ра қ ты маск ү немдік кезге к ө ріне бастайды. Қ орытынды немесе энцефалопатиялы қ. Еш қ андай ү зілісті білмейтін, салынып ішетін адамдар ә бден маск ү немдік фазасын к ө шеді. Б ү кіл а ғ за ә лсірейді. Адам куш- қ уатынан м ү лдем айырылып қ алады;

14 Д ү ниеж ү зілік денсаулы қ са қ тау ұ йымыны ң нормативі бойынша жан басына ша ққ анда алкогольдік ішімдіктерді 8 литрден к ө п пайдаланатын елді ң генофонды деградация ғ а ұ шырайды. Ал Қ аза қ станда жан басына ша ққ анда алкогольдік ішімдікті пайдалану к ө рсеткіші 12 литрді құ рап отыр. Б ұ л к ө рсеткіш орыс ұ лтыны ң та ғ дырына ала ң дап отыр ғ ан Ресей еліндегіден 1,5 литрге арты қ екен. Д ү ниеж ү зілік сауда ұ йымыны ң тізімінде Ресей 22 -орында т ұ рса, Қ аза қ стан б ұ л тізімні ң ал ғ аш қ ы онды ғ ына еніп, 8- орыннан к ө рініп отыр

15 Мамандарды ң пайымдауынша, ш ө л басу ү шін к ү нделікті бір ш ө лмек сыра ішу – маск ү немдікті ң ал ғ аш қ ы белгісі. Ө йткені екі- ү ш рет сыра ішкен со ң адам а ғ засы о ғ ан тез ү йреніп, оны қ ажет ете бастайды. Я ғ ни адамда психологиялы қ т ә уелділік синдромы пайда болады. Соны ң н ә тижесінде адам «ш ө л басу ү шін ішіп отырмын» деп, психологиялы қ т ұ р ғ ыдан со ғ ан ө з- ө зін сендіреді. Ал, шынды ғ ында, адамда алкогольдік ішімдікке деген т ә уелділік пайда бола бастайды. Одан ә рі адам физикалы қ т ә уелділікке бой алдырады. Я ғ ни адам а ғ засы енді сыраны қ ана ғ ат т ұ тпай, ара ққ а к ө шеді. Ал одан ә рі адамны ң сырадан ара ққ а ө тіп, ерте ң -а қ маск ү немге айналмасына ешкім де кепілдік бере алмайды. Я ғ ни алкогольдік ішімдік ішіп бастау мен маск ү немдікті ң арасы бір-а қ қ адам.

16

17