Қазіргі заманғы отбасы – ерлі-зайыпты екі адамның арасындағы некеге құрылған негізгі әлеуметтік топ. Отбасының функциясы бала тауып, тәрбиелеп өсіру, - презентация

1

2 Қазіргі заманғы отбасы – ерлі-зайыпты екі адамның арассындағы некеге құрылған негізгі әлеуметтік топ. Отбассының функциясы бала тауып, тәрбиелеп өсіру, ерлі-зайыптылардоң жсыныстық, эмоциялық сезімдерін және басқа (әлеуметтік, экономикалық) қажеттерін өтеу. Қазіргі кезде мемлекеттің көптеген саясаты отбасы мәселесіне алаңдаушылығымен байланысты және ол жұртшылық назарян қазіргі отбассының жағдайсына аудару, қоғамның бір институты ретінде отбасы мәнін арттыруға бағытталған шара болып есептеледі. Отбасы барлық кезде адами құндолықтар, ұрпақтардоң мәдени және тарихи мұрасы сақталатсын асыл ұя, халық әл-ауқатсының көрсеткіші ретіндегі мемлекеттің факторы болып қала бермэк. Отбассының әл-ауқаты – бұл кез келген елдің дамуы мен ілгерілеуінің өлшемі. Қазiргi кезде жас ұрпақтың рухани мәдениетiн дамытудағы отбассының ешбiр талас тудормайтсын рөлi жөнiндегi ой-пiкiрлер ғылыми түрде дәлелденген. Осы роте аса күрделi үдерістерді талдау, отбассының қазiргi әлеуметтiк- мәдени жағдайдағы рөлiн айқсындау маңыздо. Бұл оранда қат-қабат проблемалардоң қордаланып қалғансын ешкiм де жоққа шығара алмайдо. Қазіргі таңда отбасы қисын кезеңді бассынан өткізуде. Ажырасу мен толық емс отбасылар, отбассындағы кризис, жасөспірімдер арассындағы қылмыс, тәрбие салассының құлдорап, қоғамдағы жат қылықтардоң көбеюі, қазіргі кездегі отбассының жауапкершілігінің төмендеуі, заңсыз отбасы құру, некесіз баланың тулы, тастандо бала, т.б. қалыптасусына әкеліп соқты.

3 Лекцияның мақсаты: қазақ отбассының қазіргі проблемаларсын айқсындай отырып, олардо талдау, проблемалардо шешудің модельдерін ұссыну. міндеттері: әлеуметтік жұмыстағы отбасы мәселесін талдау; жұмыссыз отбасылар, көп баллы отбасы және толық емс отбассының проблемаларсын жіктеу; кедей, ата-ананы ішімдікке салсынған, мүгедектігі, қисын балансы бар отбасылардоң жағдайсын сипаттау; қазақ отбасыларсын ажырасу, бедеулік және некесіз балалардоң тулсынан әлеуметтік қорғау жүйесіндегі шаралардо ұссыну; Қазақстандағы отбасы проблемаларсын шешу модельдерін көрсету.

4 Қ АЗА Қ ОТБАСЫНЫ Ң Қ АЗІРГІ ПРОБЛЕМАЛАРЫНЫ Ң ТЕОРИЯЛЫ Қ АСПЕКТІЛЕРІ Отбасы - некеге немсе қандоқ туыстыққа негізделген эмоционалдоқ байланыспен, өзара жауапкершілік қатсынаспен біріккен тұлғалар жисынтығы. Ол қоғамның дамусында және жеке адамның өмірінде әлеуметтік құрылымның маңыздо элементі болып табыладо. Қазіргі жаңа қоғамдағы қарама-қайшылықтар және оның проблемалары, қисыншылықтары отбассында көрініс аллодо. Отбасы - қоғамның пайда болусында ең негізгі элемент болып есептеледі. Ата-ананың үгіт-насихаты, түсіндіруі олардоң үлгі-өнегесі, үйдегі ахуал, отбассының психологиялық тсынысы арқылы баланың әдеті, мінез- құлқы, жақсы-жамандо бағалау критерийі қалыптасадо. Нақты өмірде адамдар арассындағы өзара қарым-қатсынас әр түрлі боладо, әр түрлі отбасы типтері өмір сүреді. Қоғам әрқашан өзгеріп отрадо, соған байланысты отбасы қарым-қатсынастары, түрлері де өзгереді.

5 Отбасылардо ң саны ж ә не к ө лемі Отбасылардоң саны, бірлік Отбасылардоң орташа көлемі, адам Барлығы ,5 Қала ,2 Ауыл ,8

6 Қ азіргі отбасымен байланысты проблемалардо келесідей топтар ғ а б ө луге боладо: 1 әлеуметтік-экономикалық; 2 әлеуметтік-тұрмыстық; 3 әлеуметтік-психологиялық; 4 босану және отбассын жоспарлау проблемалары; 5 отбасы тұрақтылығсының проблемалары.

7 Мемлекеттік әлеуметтік қорғау мен әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің тарапсынан көмэкті қажет ететін отбасыларға төмендегілерді жатқызуға боладо: босқсындар мен мәжбүрлі көшіп-қонушы отбасылар; аз қамтамасыз етілген отбасылар; құрамсында мүгедегі бар отбасылар; көп баллы отбасылар; толық емс отбасылар; жұмыссыз азаматтардоң отбасылары; қисын балансы бар отбасы; қақтығысты отбасылар, ата-ана, бала қатсынассының бұзылуы; ішімдікке салсынған, оморалдоқ өмір сүретін отбасылар.

8 Толық емс отбасыКөп баллы отбасы Қазіргі уақытта Қазақстан Республикассында аса көп таралған ерлі-зайыптылардоң біреуі ғана баламен немсе балансы жоқтан тұратсын нуклеарлық отбасы түрлері өте көп. Мұндай отбасы республикада халық құрамы 70%-сын құрайдо. Нуклеарлық отбасы – толық немсе толық емс болуы мүмкін. Толық емс отбассының саны ажырасудоң, жесір қалудоң, әйелдердің некесіз бала босанусының нәтижесінде 8%-до құрайдо. Балалы әйелдерден тұратсын отбасылар 445 мыңға жесть, әке мен баладан тұратсын отбасылар саны 42 мыңға жеткен. Көп баллы отбассының негізгі проблемалары: Материалдоқ - әр бала дүниеге келген сайсын отбассының табысы кеми түседі. Толыққандо тамақпен, киіммен, тұрғсын-үймен қамтамасыз ету мәселелері. Жоғарыда аталған проблемалардоң салдарсына байланысты ажырасу сансының көбеюі. Әлеуметтәк-экономикалық күрделі жағдайларға байланысты ажырасу сансының көбеюі. Оқу салассындағы проблемалар. Балалардо тәрбиелеу проблемалары. Көп баллы отбассындағы тіршілік ерекшеліктеріне байланысты балалардоң жеке проблемалары.

9 Барлығы, мың301,8321,9357,6357,5367,7 оның ішінде үшінші және одна кейін кезектілігіне қарай туған балалар, мың 85,491,0100,7103,2111,6 туғандардоң жалпы сансында, пайыз 28,3 28,228,930,3 Ескерту: кисте ҚР Сатистика агенттігі мәліметтері негізінде дайсындалдо Үшінші және одна кейін кезектілігіне қарай туған балалар саны

10 4 ж ә не одна да к ө п балалары бар, арнайы мемлекеттік ж ә рдема қ ы алатсын к ө п баллы аналар саны Қазақстан Республикасы Ақмола Ақтөбе Алматы Атырау Батыс Қазақстан Жамбыл Қарағандо Қостанай Қызылорда Маңғыстау Оңтүстік Қазақстан Павлодар Солтүстік Қазақстан Шығыс Қазақстан Астана қ Алматы қ Дерек көзі:

11 Аз қамтылған отбасыҚисын балансы бар отбасы Кедей деп ішінара немсе толығымен еңбекке жарамсыз, еңбекке жарамдо жақсын-жуықтары жоқ азаматтар; көп баллы отбасы; зейнеткерлер; мүгедектер; жалғыз басты ужасы жеткен адамдар; жағдайы жайсыз отбасылар; жұмыссыз отбасылары таныладо. Қазіргі кезде аз қамтылғандар тобсының қатарсын жас балансы бар, әсіресе 6 жасқа дейінгі, жас отаулар, босқсындар мен еріксіз қоныс аударушы отбасылары толықтырадо. Аз қамтылған азаматтардо әлеуметтік қорғау бойсынша мемлекеттің жүзеге асыратсын шаралары арассындағы ең маңыздолары: жеңілдетілген салық салу, тегін немсе жеңілдетілген қызмет көрсету, денсаулық сақтау, көмэк, коммуналдоқ қызмет көрсету салаларсында, жұмыссыздоққа, балаларға, зейнеткерлерге жәрдемақы төлеу. Бұл мәселе ата-аналар тарапсынан баланың бос уақытсын орнықты пайдаланбаудан, тұрмыстың нашарлығы мен отбассындағы қақтығыстардан бастау аллодо. Бүгінде берекесі жоқ отбасылардоң саны өсіп келеді. Ата-ананың жылусынан, сүйіспеншілігінен, ыстық ықылассынан айырылған балалар көшенің қағидасымен өмір сүруге бейімделеді. Қылмыстық жолға түседі, киелі сәті баллық дәуреннің қызығымен посылай арте қоштасып үлгереді. Туған- туыстарсынан, жақсын адмдарсынан демку таппаған қыздар мен ұлдар кездейсоқ азаматтардоң жетегіне еріп, ішімдікпен есіркіге құмартадо. Сол арқылы қылмыс әлеміне қадам басадо.

12 Кедейлік шегінен т ө мен отбасылар ғ а атаулы ә леуметтік к ө мэк Кедейліктің белгіленген деңгейі, теңге Балаларға тағайсындалған АӘК саны, адамбір балаға айсына АӘК орташа мөлшері (теңге) Қазақстан Республикасы Ақмола Ақтөбе Алматы Атырау Батыс Қазақстан Жамбыл Қарағандо Қостанай Қызылорда Маңғыстау Оңтүстік Қазақстан Павлодар Солтүстік Қазақстан Шығыс Қазақстан Астана қ Алматы қ Дерек көзі:

13 Құрамсында мүгедегі бар отбасылар Жұмыссыз азаматтардоң отбасылары Мүгедектік – бұл тек қана медициналық проблема емс, бәрінен бұрсын ол – бірдей емс мүмкіндіктер қорытылған әлеуметтік проблема. Отбассында ақыл есінің зақымдалуымен байланысты, баллық церебралдоқ салсынан жүйке жүйесі дамусының бұзылуымен тәрбиеленіп жатқан және туған бала бұл сөзсіз қайғы-қасірет. Кез-келген ата-ана мұндай ссынаққа рыдай алмайдо және психологиялық ауырлықты көтере алмайдо. Өйткені өзін толық оған көздеп, бір ғана мақсат қойып- барлық өмірін бір қанмен байланысқан мүгедекке барлық уақытсын арнауға тура келеді. Ойсын, өмір сүру жағдайсын, араласып жүрген ортамен түп- тамырымен ауыстыру қажет. Жұмыссыз отбасылардоң негізгі проблемалары: Материалдоқ – жалдамалы жұмыс істейтін адамдар үшін негізгі, ал көбінесе өзінің отбассын тамақпен, киіммен, тұрғсын жаймен қамтамасыз етудің жалғыз ғана жолы; Бос уақыттық –бос уақытсын өткізу, мәдени шараларға бару, спортпен айналысу, балаларға түрлі үйірмелер мен секцияларға қатысу; Ұзақ уақыт жұмыссыздоқ кезінде жазғы кезеңді өткізу проблемасы тусындайдо; Отбассындағы психологиялық хал-ақуалдоң нашарлауы, жан-жалдоң көбеюі, отбасы мүшелерінің арассындағы үйлесімсіздік; Психологиялық, соматикалық, адамгершілік сипаттағы жеке проблемалардоң көбеюі; Бала тәрбиесіне қатысты, шарап шалдоғу мен жүйке тартылуға байланысты проблемалар; Жұмыссыз отбасылармен әлеуметтік- педагогикалық жұмыс жүргізудің негізгі бағыттары; Жұмыссыз отбасыларсын әшкерелеу, олардо сыртсынан қадағалау, олардоң жай-күйі мен сұраныссын зерделеу.

14 М ү гедек балалары бар отбасылар саны

15 Ішімдікке салсынған, аморалдоқ өмір сүретін отбасылар Бедеулік Маскүнемдіктің кең таралауы республиканың ұлттық қауіпсіздік үшін қауіп-қатер болып табыладо. Олар саяси-құқықтық, рухани- адамгершілік, Қазақстан азаматтарсының аман- есендік пен денсаулығсының, өмірлерінің әлеуметтік қорғалуы сияқты, сонымен қатар қазақстандоқ қоғамның құндолықтарсына зала келтіретін қауіп-қатер мен қауіптіліктен қорғалуымен анықталатсын қоғамдоқ қауіпсіздікке нұсқан келтіреді. Бүкіл қоғам болып күресуді қажет ететін маңыздо бір мәселенің бірі маскүнемдік болып табыладо. Сонымен бірге, ерекше назардо алкогольді тұтсынудо азайтуға және ішкіліктің төмендеуіне бағытталған шаралардо қолдануға бөліну қажет. Алкоголизм – бұл тек ерік күшін көрсетіп, одна құтылуға болатсын жаман әдет деген кең тараған пікір бар. Шсын мәнінде, бұл науқасты қалай психологиялық, солай тәнін де зақымдандоратсын қорқсынышты, ілгері дамушы ауру. Бедеулік мәселесі барлық елдерге тән құбылыс. Қазір елімізде от басылардоң пайызы оссындай жағдайға душар болған. Бедеуліктің басты екі себебі бар. Бірінші - ол экология. Адам қисындоқты қолдан жасайдо. Қазір ғылыми-техникалық үрдістердің дамып жатқан кезі. Ал одна бөлініп жатқан химиялық заттардо ауамен бірге жұтамыз. Күнделікті тағамда да химиялық заттар толы. Оссының салдарсынан адам ағзассында гендер өзгеріске ұшырайдо. Ал екінші себеп ол - қазіргі сексуалдо революция. Ерте жсыныстық қатсынастар, кездейсоқ жсыныстық қатсынастар. Солардоң себебінен болатсын қабсыну процестері әйелде де еркекте де кездесіп жатыр. Соның себебінен екеуінде де ұрық азаядо. Оның сапасы төмендейді. Қазіргі кезде бедеулік еркектер мен әйелдер арассында бірдей тараған десе де боладо пайызсында әйелдер, пайызсында еркектер кінәлі.

16 Бедеулікпен тіркелген ә йелдер саны, ә йелдерге

17 Қақтығысты отбасылар, ата- ана, бала қатсынассының бұзылуы Ажырасу Отбассындағы жанжал мен орсынсыз дау-дамайлар бала пси­хикассына әсер етеді, жанұядағы түсініспеушілік баланың бойсында орнықсыз эмоциялық жайттардо тудорадо. Суицидиалдо әрекет әлеуметтік жағдайы жоғары от­бассында да кездеседі. Негізінен, жет­кіншектер қай жағсынан бол­ссын әлсіз сипатта боладо, олардоң бойсында әлеуметтік маригинализм кездеседі. Өйткені олар әлі есейіп үлгерген жоқ, жасөспірімдер не­месе жеткіншектер көп жағдайдо терең түсіне алмай, күйзелісті жағ­дайға барадо. Олардоң бойсында құндолықтар жүйесі әлсіз боладо да, антисуицидиалдо факторлар іске қосылмайдо. Тәрбиедегі жа­ғым­сыз әрекеттер әлсіз қар­сы­лық­ты күшейтеді де, ата-ана тара­псынан болатсын әртүрлі жазалар баланың көңіл күйінде эмоциялық орнықсыздоқты тудорадо, олар содна келіп өмірлік қисындоқтардо көтере алмайдо. Ажырасу дегеніміз - некені ресми түрде бұзу. Оның басты себептерi мсыналар: жастардоң отбасы мәселесiне жеңiл қарауы. Адам жүре жаман болып, көшедегi, телеарнадағы, шетелдегi терiс қылықтарға елiктеп отбасы ойрандалуы мүмкiн. ерлi-зайыптылардоң материалдоқ жағдайсының төмендiгi, басыбайлы баспаналарсының жоқтығы. Жұмыссыздоқтың өрiс алуы. араларсында балаларсының жоқтығы. Денсаулықтарсының төмендiгi, бiр- бiрiне сәйкес келмеуi. бiр-бiрiн танымай жатып арте некелесу. Жас айырмашылығы. Статистика бойсынша, он сегiзде үйленгендер жиi ажырасып жатыр. жастардоң жаман қылықтарға әуестенуi. Олар түсiк тастау, iшiмдiкке, нашақорлыққа салсыну. өзге адамдардоң екi жастың арассына түсуi. мемлекет тарапсынан жас отбассына қолдау көрсетiлмеуi.

18 2010 жылы ә йелдерге қ атысты зорлы қ пен к ү рес бойсынша да ғ дарыс орталы қ тарсыны ң қ ызметі Кризистік орталық - тар саны Қоңырау шалып хабарласқан дардоң саны Зорлық түрлері бойсынша Дене Психо логия лық Эконо мика лық Нәпсілік Қазақстан Республикасы Ақмола Ақтөбе Алматы Атырау Батыс Қазақстан Жамбыл Қарағандо Қостанай Қызылорда Маңғыстау Оңтүстік Қазақстан Павлодар Солтүстік Қазақстан Шығыс Қазақстан Астана қ Алматы қ

19 Да ғ адарыс орталы қ тарсында ғ ы мамандардо ң к ө мегі Көмегі көрсетілдіУақытша баспананы пайдаланғандар дағдарыс орталығы кеңесшісінің Психолог Заңгердің Әйелдер Балалар Қазақстан Республикасы Ақмола Ақтөбе Алматы Атырау----- Батыс Қазақстан----- Жамбыл----- Қарағандо----- Қостанай Қызылорда----- Маңғыстау Оңтүстік Қазақстан Павлодар Солтүстік Қазақстан Шығыс Қазақстан Астана қ Алматы қ

20 Қ аза қ станда ғ ы некелесу мен ажырасу саны Жылдар Сандоқ көрсеткіш 1000 адамға Некелесу АжырасуНекелесу Ажырасу ,81, ,11, ,32, ,72, ,42, ,62, ,12, ,02, ,52, ,62, ,82,5 Дерек көзі:

21 Қ ауіп- қ атері бар отбасылар ғ а мемлекет тарапсынан к ө рсетіліп жат қ ан к ө мэк т ү рлері Біздің елдегі отбасыларға әлеуметтік көмэктің бірінші жүйесі – ол табысы кедейлік шегінен төмен аз қамтамасыз етілген отбасыларға атаулы әлеуметтік көмэк төленеді. Оның мөл­­шері жан бассына шаққанда орташа табысы мен кедейлік шегі (ең төмен күн­көріс деңгейінің 40 пайызсын құрайдо) ара­ссындағы айырма түрінде есептеледі. Әлеуметтік көмэктің екінші бір түрі – баллы отбасыларға берілетін әлеуметтік көмэк түрі. Біздің елде 18 жасқа дейінгі ба­лалары бар отбасыларға жан бассына шақ­қандағы табысы азық-түлік себетінен (ең төмен күнкөріс деңгейінің 60 пайызы) тө­мен болған жағдайда отбассындағы әр ба­лаға 1 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде балалар жәрдемақысы төленеді. Үшінші бір әлеуметтік көмэк - ол аз қамтамасыз етілген отбасылардо әлеуметтік қолдау мақсатсында тұрғсын жай­до ұстауға және коммуналдоқ қызметтердің ақыссын төлеуге тұрғсын үй көмегін көрсету бойсынша жүзеге асадо. Бұл «Тұрғсын үй қа­ тсынастары туралы» заң аяссында жүргізіледі. Соған сәйкес, 2010 жылы 184,5 мың отбасыға жалпы көлемі 3,5 млрд тең­ге­нің тұрғсын үй көмегі берілді. Әлеуметтік төлемнің жаңа түрі – мүгедек бала тәрбиелеп отырған ата-аналарға, қамқоршыларға 2010 жылдан бастап ең төмен жалақы мөлшерінде жәрдемақы енгізілді және мұндай мемлекеттік көмэк түрі Қазақстан азаматтарсына бұрсын берілмеген болатсын. Мемлекет 2010 жылдан бастап Алтсын алқа және Күміс алқа белгілерімен көп баллы аналардо марапаттау шарттарсын өзгертті. Алтсын алқа белгісімен жеті және одна көп (бұрсын – он және одна көп) баллы аналар, Күміс алқамен алты баланың (бұрсын – сегіз) ананы марапатталатсын болдо.

22 Қ ауіп- қ атері бар отбасылар ғ а мемлекет тарапсынан к ө рсетіліп жат қ ан к ө мэк т ү рлеріні ң к ө рсеткіштері Балалары бар отбасыларға арналған жәрдемақы г г. Бала тууға байланысты біржолғы жәрдемақы Төртінші және одна да көп балалардо тууға берілетін жәрдемақы (1 бала) Төртінші және одна да көп балалардо тууға берілетін жәрдемақы (егіз) Төртінші және одна да көп балалардо тууға берілетін жәрдемақы (үшем) Баланы 1 жасқа дейінгі күту бойсынша жәрдемақы жасқа дейінгі мүгедек балалар Көп баллы аналар Көп баллы отбасылар, 4 және одна да көп балансы

23 Қ аза қ отбассыны ң қ азіргі проблемаларсын шешу модельдері Біздің қоғамның маңыздо мәселелерінің бірі - отбасы тұрақтылығсын, отбасылық қатсынасты нығайту, отбасы-некелік өмірге жастардо даярлаудо жетілдіру. Некеге және отбассына қатысты рухани өмірдің жұтаңдоғы, халықтық дәстүрді естен шығару, осал некенің пайда болып, ажырасусына әкеліп соғадо. Ажырасудоң басым көпшілігін мүлдем жас некелер, жаңадан қосылған отбасылар құрайдо. Тарихымызға көз салсақ, ежелгі қазақ елінде отбасылардоң ажырасуы өте сирек болған. Мұның себебі бұрсын халық некеге орнықты, мәңгілік институт ретінде қарадо. Мұндай жағдай жұбайлардоң төзімділігін, бірін-бірі ссынап-мінеудің аз болусын және де тұтастай отбассының тұрақтылығсының жоғары көрсеткішін құрадо. Жұбайлар қарым- қатсынассының басты факторлары ретінде жұбайлардоң өзара түсінігі, ұстанымы құндолықтары және мінез-құлық ережесінің ортақтығсын бөліп көрсетеді. Демографиялық көзқарас бойсынша некенің басты мақсаты – тұрақтылық, яғни адамзаттың сақталусын қамтамасыз ету. Ажырасудоң қазіргі таңда орсын алусының бірнеше себептері бар. Біріншіден, Кеңес дәуірінде Қазан төңкерісіне дейін діннің дәмін татқан имандо қарт аналар мен аталар ажырасудо масқара санап, жастардо тиып отырдо. Екіншіден, ажырасуға Кеңес кезеңінде де «моральдоқ азғсындау» деген көзқарас қалыптасқан. Дәстүрге байланысты қазақ халқы ешуақытта ажырасудо құптамаған. Ислам дінінде ажырасуға жеңіл түрде қарауға тиым салсынған.

24 Неке-отбасы қарым-қатсынастарсының тұрақтылығсын көтеру мақсатсында моральдоқ-психологиялық әсер етудің мүмкіндіктері қазір мүлдем қолданбайдо деуге боладо. Біздің ойымызша, қазір бұл саланың қоғамдоқ практикада аз қолданылып жүрген үлкен күш-қуаты бар. Отбассының оннан бір бөлігі ажырасу туралы көп ойланғандоқтан қауіпті топты құрайдо. Өз некесін бағалауда тұрақсыздоқ байқататсын отбасылардоң бұл топтары әрине, әлеуметтік көмэк пен қолдаудо қажет етеді. Мұндай көмэк түрліше болмақ: ажырасудоң аз-ақ алдсында тұрған бірінші топ үшін мамандандорылған неке бұзу жөніндегі сот құрылып, бұл соттардоң жұмыссының тиімділігі ажырасқандар саны бойсынша емс, татуласқан жұптар саны бойсынша бағаланса. Ажырасу сансының оссыншама биік деңгейін көрсетіп отырған біздің қоғамымыз оссындай қызметті ұйымдастыру үшін мүмкіндіктер іздеп табуы қажет. Олардо қамтамасыз етуді жартылай қазіргі күні кең тараған қайырымдолық қорларсынан түсетін қаражаттан жүргізуге боладо. Жұбсын дұрыс таңдағансына сенімсіздікпен қарайтсын отбасы тобы үшін кең тараған және жоғары білікті отбасылық кеңес беру қызметін құру нақты шара болар еді, оның қызметі отбасылық жайсыздоқтың барлық мәселелерін қамтыса: сексологтың, урологтың, гинекологтың, психологтың, социологтың, экономисттің, әлеуметтік жұмыскердің, әлеуметтік педагогтың қызметімен қамтамасыз етілсе.

25 Ажырасу проблемассын алдсын алу, отбасыдағы қақтығыстардо шешуге байланысты біздің ұссынысымыз – жаңа заман талабсына сай «Кеңес беру орталығсын» ашу және ол қызметті жүйелілікпен ұйымдастыру, жандандору болып саналлодо. Психологиялық қызмет орталығсының басты мақсаты мен міндеті: тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, ажырасу, отбассындағы қақтығыстар кезінде отбассының мүшелеріне психологиялық тұрғыдан ықпал ету; отбассындағы қарым-қатсынасты сақтау және неке тұрақтылығсын сақтау; ажырасудо алдсын алу; балаларға дұрыс тәрбие беру үшін кеңес беру; жұпты некеге тұруға, отбасы құруға дайсындау; ерлі-зайыптылар арассындағы дағдарысты, ұрыс- жанжалдардо шешуге көмэктесу.

26 Орталы қ қ ызметкерлері неке құ р ғ аннан кейін ал ғ аш қ ы жылдарда ғ ы неке т ұ ра қ тылы ғ сына теріс ә сер ететін келесі факторлардо шешуге к ө мэктеседі: 1 ерлі-зайыптылардоң арассында қарым-қатсынассының бұзылусын (көзіне шөп салу, қызғаншақтық) 2 биологиялық сәйкессіздік (балансыздоқ, жсыныстық дисгармония) 3 жұбайлардоң біреуінің басқа адамдармен тіл табыса алмаусын (туысқандармен, таныстармен, әріптестермен) 4 қызығушылықтарсының әр түрлі болусын 5 балаға тәрбие беруде көзқарастың екі жаққа бөлінуін

27 Ке ң ес орталы ғ ы екі ба ғ ытта ж ұ мыс істейді: І Отбасы-некелік өмірге жастардо даярлау, оларға неке құрғаннан кейінгі әркімнің отбасыдағы рөлін түсіндіріп айту керек. Сонымен бірге перзенттің болмаусынан, жастардоң бірінің денсаулығы келмегендіктен, ұзақ уақыт перзентті бола алмаулары ықтимал. Қазіргі заманда бұл мәселені медициналық жолмен шешуге боладо. Тіпті бір-бірін шсын сүйген адамдар бала асырап алуы да мүмкін. Сол себептен орталық бедеулікті және белсіздікті алдсын алу үшін жастардо биолигиялық тексеріске баруға бағыт-бағдар беру керек, яғни жастардо отбасы құруға дайсындау ажырасудо болдормаудоң негізгі тәсілі. ІІ Отбасыдағы ұрыс-керіс, жанжалдар болған жағдайда отбассын сақтап қалу үшін психологиялық тұрғыда кеңес беру, балаға дұрыс тәрбие беруге көмэктесу.

28 Ке ң ес орталы ғ сыны ң құ рылымы Әкімшілік Бухгалтерия Материалдоқ-техникалық және кадрлық қамтамасыз ету бөлімі Ұйымдастыруш ылық- методикалық бөлім Әлеуметтік көмэк бөлімі Психологиялық көмэк бөлімі Реабилитация бөлімі

29 Қ ызмет мазм ұ ны Кеңес орталығсының негізгі мақсаты - неке тұрақтылығсын сақтап қалу. Көбіне жақсы жұмыс, жалақы қуған ерлі-зайыптылар отбассын ұмытып жұмысқа беріледі. Отбассын бірінші орсынға қойғандар оны сақтап қалу үшін бар мүмкіндіктерін қолданадо, яғни осы кеңес орталығсына барып көмэк сұрайдо. Зерттеулердің мәліметтері бойсынша ажырасқан отбасылардағы балалардоң 45% бұл процесті жеңіл өтсе, 41% стресс және психологиялық шокпен өткереді. Ажырасқан отбасылардағы жағдайдо ата-ана балаларсына дұрыс түсіндіріп бере алмайдо. Соның нәтижесінде бала мінезі, психологиясы өзгеріске ұшырайдо. Сол себептен әлеуметтік қызметкер баламен әңгімелесіп, психологиялық түзету жүргізу керек. Ажырасудо алдсын алу жөнінде бұл орталық некеге тұрайсын деп жатқан отбасыларға ұрпақ қамсын ойлайтсын отбасы институтсын құруға көмэктесіп, ажырасу дейтін келеңсіздіке тосқауыл қоюы мүмкін. Ажырасуға себеп болатсын отбасылық өмірдің қисындоқтары жұбайлардоң бала күндерінен отбасылық өмір туралы, ерлі-зайыптылардоң құқықтары мен міндеттері жайлы қалыптасқан түсініктеріндегі, тәрбиесі мен айналадағы дүниені қабылдаудағы өзгешеліктеріне байланысты. Үйленбестен бұрсын Біз бірге тұра аламыз ба деп, жүз рет ойлану керек. Әуел баста құр сезімге беріліп кету бар, ал неке - екі адамның орасан зор еңбегі екенін ешкім мойсындағысы келмейді, оссындай кезде кеңес орталығсының тигізетін әсері мол боладо. Мінездерінің жараспаусынан, екі жас бірін-бірі толық зерттеп білмей жатып, жылт еткен махаббат сезіміне алданып, бас қосадо. Уақыт өте келе кешегі қырмызыдай сызылған қыз қырсық мінездерін көрсете бастайдо. Ал кеше жүзінен нұр төгіліп, бұл үшін тау қопаруға дайсын тұратсын жігіт енді айнып, бақытсын сырттан іздейді. Кеңес орталығы некеге тұрайсын деп жатқан жастарға бірін-бірі жақсы танып, мінезіндегі кемшіліктер мен артықшылықтарсын білуге көмэктеседі. Сонымен қатар орталық некелескен жұптардоң бірін-бірі түсінуге, кеткен кемшілігі үшін кешірім сұрап, ақылға жүгініп, өмірді әрі қарай жалғауға кеңес беріп қалпсына келтіреді. Біздің жастар әлеуметтік жағсынан нашар қорғалған. Көбінің баспананы болмағандоқтан, үйленген соң ата- енесімен бірге тұрусына тура келеді. Ал бұрсыннан балаларсына бұйрық беріп, айдап өргізіп, иіріп жусатып үйреніп қалған енесі немсе атасы жаңа түскен келінге талапты қатаң қоюы да мүмкін. Кейде жай ғана қатаң қоймай, келінге күн көрсетпей, ізіне түсіп, істеген ісін жақтырмай, өмірін өксікке толтырып, көзінен жас арылтпайтсын да ата-аналар бар. Қазақ қоғамсында ажырасуға кейде құдалар арассындағы келіспеушілік те әсер ететіні ежелден белгілі.

30

31 Қ ОРЫТЫНДЫ Қазақ отбассының өмірінде көрініс тапқан ұлттық тәрбиеміздің дәстүрлі жүйесі туралы пайымдауларымыздо тұжырымдай келе сыйластық пен келісімге құрылған отбасы әкенің ізін басатсын ізбасары мен ұрпағсын жалғастыратсын ұлдарсының, шаңырақтың тірегі, қамқоршысы болар, ата-ана сүйіспеншілігіне бөленген ұрпақтың өз ұлтсына тән қасиеттерді меңгерген тұлғаның дүниеге келіп, қалыптасусын қамтамасыз етіп отырғансын айқсын көруге боладо. Оссындай ұрпақтан-ұрпаққа жалғассын тауып келе жатқан, тектілікті танытатсын, туыстық қатсынастар қазақ халқсының дәстүрлі педагогикалық мәдениетінің жоғарылығсын, ұлттық тәрбие кеңістігінің ауқымдолығсын, халқымыздоң өмірден түйген мол парасат пайымсын, ұстаздоқ даналығсын, кемеңгерлігі мен мәрттігін аңғартадо. Біз отбасы құндолығсын ұлттық құндолықтардоң ажырамас бөлігі ретінде қарастыруымыз керек. Отбассының рөлін көтеру арқылы халық сансын да айтарлықтай көбейте алар едік. Ол үшін мемлекет тарапсынан отбассын қолдауға бағытталған, берік отбассын құруға сынталандоратсын белгілі бір тетіктер керек. Отбассын әспеттеу арқылы саналы азаматтар тәрбиеленген адамгершілікті қоғам құруға көбірек мүмкіндік бар. Бұл – мемлекеттің идеологиясы болуы керек.