М А Қ САТЫ : Электрлік шамаларды ң аны қ таларын бірліктерін ө лшейтін құ ралдарды білу. Ал ғ ан білімді қ орытындылау, есеп шы ғ ару. Білімділік : т. - презентация

1

2 М А Қ САТЫ : Электрлік шамаларды ң аны қ таларын бірліктерін ө лшейтін құ ралдарды білу. Ал ғ ан білімді қ орытындылау, есеп шы ғ ару. Білімділік : т ұ ра қ ты то қ за ң дарын білу, білімдерін т ұ рмыста, техникада, к ү нделікті қ ажеттілікке қ олдана білуге ү йрету. Т ә рбиелік : іскерлікке, ұқ ыптылы ққ а, ынтыма қ тасты ққ а т ә рбиелеу. Дамытушылы қ : Студенттерді ң ой- ө рісін дамыту ғ а, пікір таластыру ғ а, ө з бетімен ізденуге, шы ғ армашылы қ ты дамыту ғ а, ө зіндік қ ор жинау ғ а да ғ дыландыру. Саба қ ты ң т ү рі: Жа ң а саба қ.

3 С АБА Қ БАРЫСЫ : 1. Жа ң а материалды ме ң герту 2. Кім ж ү йірік? (де ң гейлік тапсырма) 3. Кім жылдам? 4. С ұ ра қ - жауап 5. Ойлан-тап 6. Топтастыру стратегиясы 7. Тест 8. Физикалы қ формулалар 9. Электр то ғ ыны ң пайдасы мен зияны 10. Қ орытынды

4 Ж А Ң А МАТЕРАИАЛДЫ МЕ Ң ГЕРТУ Электр тогын өлшеу және салыстыру үшін ток күші деген арнайы шама енгізіледі. Өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қандай да бір уақыт аралығында тасымалданатын электр мөлшерінің сол уақыт аралығына қатынасын ток күші деп атаймыз: I = q/t Халықаралық бірліктер жүйесінде ток күші ампермен (А) өрнектеледі. 1 ампер – вакуумде бір – бірінен 1 м қашықтықта орналасқан, көлденең қимасының ауданы өте аз, шексіз ұзын түзу екі өткізгіштің бойымен өтетін тұрақты ток күші. Мұндай ток ұзындығы өткізгіштердің әрбір кесіндісінде 2*10 -7 Н-ға тең өзара әрекеттесу күшін тудырады. 1 мА = А 1 мкА = А 1кА = 10 3 А

5

6 Н ЕГІЗГІ ҰҒЫМДАР Электр тогы дегеніміз зарядтал ғ ан б ө лшектерді ң реттелген қ оз ғ алысы. Электр ток көздері: 1. Гальваний элементі 2. Электрофор машинасы 3. Термоэлемент 4. Фотоэлемент 5. Аккумулятор

7 Г АЛЬВАНИЙ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

8 Т ОК КӨЗДЕРІ Жылулық ток көздерінде – ішкі энергия электр энергиясына түрленеді Механикалық ток көздерінде – мех. энергия электр энергиясына түрленеді

9 Н ЕГІЗГІ ФОРМУЛАЛАР Ж Ә НЕ ШАМАЛАРДЫ Ң Ө ЛШЕМ БІРЛІКТЕРІ I = g/t I(А) – ток к ү ші 1А=1Кл/с U= A/g U (1В) – кернеу 1В=1Дж/Кл R=ρ /S R ( 1Ом) - кедергі ρ = RS/ (1 Ом ּ м) - меншікті кедергі

10 О М ЗА Ң Ы Ток к ү ші кернеуге тура пропорцианаль ж ә не тізбек б ө лігіні ң кедергігісіне кері пропорцианаль болады. А. Ампер Г. Ом А. Вольта

11 Ө ТКІЗГІШ КЕДЕРГІСІ Меншікті кедергі– – меншікті кедергі, - өткізгіш ұзындығы, S – көлденең қимасының ауданы = ( 1 + Т ) - t = 20 0 С меншікті кедергі; - кедергінің темпер1атуралық коэффициент = 1/ К -1 Т –температура өзгерісі Т,К0 металл Асқынөткізгіштік Т кр 293

12 Т ІЗБЕК Б Ө ЛІГІ Ү ШІН О М ЗА Ң Ы R А V К 1А = 1 В / 1 Ом I, А U, В R1R1 R2R2 R3R3 R 1 < R 2 < R 3 Вольт-амперная характеристика проводников I - өткізгіштегі ток күші U - өткізгіш ұштарындағы кернеу R - өткізгіш кедергісі

13 Т Ұ ЙЫ Қ ТІЗБЕК Ү ШІН О М ЗА Ң Ы Толы қ тізбек ар қ ылы ө тетін ток к ү ші тізбекті ң Э Қ К-не тура пропорционал,толы қ кедергіге кері пропорционал. I –ток күші R –сыртқы кедергі, r – ішкі кедергі, R r ab cd r2r2 r3r3 r1r1 R R п = r 1 + r 2 + r 3 + R -толық кедергі

14 Ө ТКІЗГІШТЕРДІ Қ ОСУ Тізбектей қ осу Параллель қосу R1R1 R2R2 abc I1I1 I2I2 I U1U1 U2U2 I 1 = I 2 = I U = U 1 + U 2 R = R 1 + R 2 R1R1 R2R2 ab I I1I1 I2I2 I U I = I 1 + I 2 U = U 1 =U 2

15 У НИВЕРСАЛ ДАТЧИК

16 К ІМ Ж Ү ЙІРІК ? 1 топ 1. Өткізгіш ұштарындағы кернеу 6 В, ал оның кедергісі 2 Ом, тоқ күші неге тең? 2. Тоқ күшінің формуласының өлшем бірлігін жаз. 2 топ 1. Тоқ 32мКа болса, 1сек ішінде өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қанша электрон өтеді? 2. Тоқ күшін қандай құралмен өлшейді? 3 топ 1. Егер 10 сек ішінде 6 Ом кедергі арқылы 3 кл заряд өтетін болса кедергідегі кернеуді тап. 2. Ом заңының формуласын жаз.

17 С Ұ РА Қ - ЖАУАП То қ к ү ші 1. Электр тогы деген не? 2. Ток к ү ші деген не? 3. Ток к ү шіні ң ө лшем бірлігі? 4. Ток к ү шін ө лшейтін құ рал? 5. Тізбекті ң б ө лігі ү шін Ом за ң ы

18 С Ұ РА Қ - ЖАУАП Кернеу 1. Кернеу деген не? 2. Кернеуді ң ө лшем бірлігі? 3. Ом за ң ын пайдаланып кернеуді тап? 4. Кернеуді ө лшейтін құ рал? 5. Э. К. Қ. Неге те ң ? 6. Джоуль- Ленц за ң ы?

19 С Ұ РА Қ - ЖАУАП Кедергі 1. Ө ткізгішті ң кедергісі неге байланысты болады? 2. Кедергіні ң ө лшем бірлігі? 3. Ом за ң ын пайдаланып кедергіні тап? 4. Тізбектеп қ ос қ анда жалпы кедергі неге те ң ? 5. Параллель қ ос қ анда жалпы кедергі неге те ң ? 6. Толы қ тізбек ү шін Ом за ң ы.

20 К ІМ ЖЫЛДАМ 1 топ 2 топ 3 топ

21 О ЙЛАН, ТАП. 1 ТОП Электр тогына сипаттама жазы ң дар Электр тогы

22 Т ЕСТ. 1. Электр тогы ұғ ымын физика ғ а енгізген ғ алым? а. Ампер б. Вольта с. Кулон 2. Тізбек б ө лігіндегі кернеуді қ андай құ ралмен ө лшейді ж ә не ол тізбекке қ алай жал ғ анады? а. Амперметр, тізбектей б. Вольтметр, тізбектей с. Вольтметр, параллель 3. Ө ткізгіштерді қ алай жал ғ а ғ анда тізбектегі кернеу т ұ ра қ ты болады а. Тізбектей б. Аралас с. Параллель 4. Кедергісі 30 Ом электр қ айнат қ ыштан 5 ампер то қ к ү ші ө тетін болса ол қ андай кернеуге есептелген? а. 15В б. 150В с. 6В 5. Т ұ рмысты қ қ ажеттер ү шін қ андай кернеулер пайдаланыды? а. 220В б. 120В с.360В

23 Т ЕСТ. 1. Ү тік то қ ты ң қ андай ә серіне негізделіп жасалын ғ ан? а. Магниттік б. Механикалы қ с. Жылулы қ 2. Ө ткізгіштегі то қ к ү шін қ андай құ ралмен ө лшейді ж ә не ол тізбекке қ алай жал ғ анады? а. Амперметр, тізбектей б. Амперметр, параллель с. Вольтметр, тізбектей 3. 6 кА болатын то қ к ү шін ампермен ө рнекте? а. 0,6 а б. 600 А с А 4. Шамнан 5 сек ішінде 45 Кл заряд ө ткенде то қ к ү ші неге те ң ? а. 225 А б. 9 А с. 15 А 5. Металл ө ткізгіштерді ң температурасын арттыр ғ анда то қ к ү ші қ алай ө згереді? а. Кемиді б. Артады с. Ө згермейді

24 Т ЕСТ. 1. Металдарда ғ ы электр то ғ ын қ андай тасымалдаушылар тудырады? а. О ң иондар б. Протондар с. Электрондар 2. Ом за ң ы бойынша кедергі қ алай ө рнектеледі? а. R=U/I б. R=UI C. R=I/U 3. КЕДЕРГІЛЕРІ 3 Ом ж ә не 2 Ом резисторлар тізбектей жал ғ ан ғ анда жалпы кедергі неге те ң болады? а. 6 Ом б. 5 Ом с. 1,5 Ом 4. Егер изоляциясы жо қ ө ткізгіштерді ортасынан б ү ктеп ширатып қ ойса, оны ң кедергісі қ алай ө згереді? а. Артады б. Кемиді с. Ө згермейді 5. Ө ткізгішті ң меншікті кедергісіні ң ө лшем бірлігі? а. Ом/ метр б. Ом*метр с. Ом

25 Ф ИЗИКАЛЫ Қ ФОРМУЛАЛАР Вольт, Ампер, Омдарым ұлы физиктер.

26 Э ЛЕКТР ТОГЫНЫ Ң ПАЙДАСЫ МЕН ЗИЯНЫ 1. Электр то ғ ын р ұқ сатсыз қ оспа ң ыздар 2. Электр то ғ ы к ө зінде, сондай-а қ қ ондыр ғ ыны ң бас қ а б ө лігінде кернеуді ң бар-жо ғ ын ба қ ылау немесе лампамен, кернеу к ө рсеткіш құ ралмен тексеру керек 3. Жала ң аштал ғ ан б ө ліктерге кернеу т ү сіп т ұ р ғ анда абайламай тиіп кетуден са қ болы ң ыз 4. Су қ олмен то қ ты ұ стама

27 Е СЕПТЕР ШЫ Ғ АРУ Ө ткізгіш бойымен 10 А ток ж ү рген кезде оны ң к ө лдене ң қ масы ар қ ылы 1 с ішінде қ анша электрон ө теді? Егер кедергісі 8 Ом ө ткізгіштен 4 мин ішінде 120 Кл заряд ө тетін болса, о ғ ан т ү скен кернеу қ анша ғ а те ң ? 6 Ом кедергіге арнал ғ ан мектепті ң сыр ғ ымалы тиекті лабораториялы қ реостаты ұ зынды ғ ы 6,7 м к ө лдене ң қ имасыны ң ауданы 0,5 мм 2 сымнан орал ғ ан. Сымны ң меншікті кедергісін аны қ та ң ыз?

28 Қ ОРЫТЫНДЫ Электр то ғ ыны ң аны қ тамасы, ба ғ ыты ә сері, пайда болуыны ң шарттары 1. Толы қ тізбек ү шін Ом за ң ы? 2. Ө ткізгішті қ алай жал ғ ау ғ а болады? 3. Электр энергиясын біз қ айдан аламыз?

29 Үйреніңіздер, оқыңыздар, ақылға салыңыздар, оның ішінен ең қажеттісін таңдап алыңыздар. Н.И.Пирогов

30 Назар қойып тыңдағандарыңызға Рахмет!