Дәріс 8 Дәрістің тақырыбы: Химералы жануарлар алу әдістері, технологиясы мен оның даму тарихы. Дәрістің мақсаты: Студенттерді химералы жануарлар алу әдістерін, - презентация

1 Дәріс 8 Дәрістің тақырыбы: Химералы жануарлар алу әдістері, технологиясы мен оның даму тарихы. Дәрістің мақсаты: Студенттерді химера ли жануарлар алу әдістерін, ерекшеліктерін, зерттеу обьектілерін және бұл әдістер бойынша алынған жүйелердің, ағзалардың мал шаруашылығындағы маңызын түсіндіру. Қарастырылатын сұрақтар: Жалпы ұғым Химералы және монозиготалы егіздер алу әдістер Химералы және монозиготалы жануарладың мал шаруашылығындағы маңызы

2 Химера дегеніміз – әр түрге жататын малдардың екі немец одна да көп эмбрион дарының бластомерлерін біріктіру (араластыру) процессі арқылы алынған жануар немеце төл. Химералы жануарлар, екі немеце одна көп имплантация алдындағы эмбрион дардың бластомерлерін жеке- жеке бөліп алып оларды құрастыру арқылы қалыптасады. Химералы жануарларды алғанда түр аралық немеце тұқым аралық малдардың эмбрион дары пайдаланылады. Дегенмен де бұл жердь морфологиялық бағаланған және биологиялық толық қанды эмбрион дарды жұмысқа аллоды..

3 Химералы жануарлар алудың екі әдісі бар: 1. Агрегациялық- әртүрлі генотипті малдардың екі немеце однада көп эмбрион дарының бластомерлерін бір эмбрионға жинау арқылы жүзеге асырылады. 2. Инекциялық – Бластоциста сатысындағы эмбрионның бластомерлерін басқа бір эмбрионға енгізу арқылы жүзеге асырылады

4 Агрегациялық әдіс – бұл әдісте 8-32 бластомер сатысындағы әртүрлі генотипті эмбрион дар пайдаланылады. Химералы жануарлар алу кезінде қолданылатын агрегациялық әдіс төмендегідей шаралардан тұрады: 1) Аналық донор дан 8-12 бластомер сатысындағы эмбрион дарды жупы алу. Әртүрлі генотипті екі эмбрионды жупы алғаннан кейін, желім ыдыста 1 мл қоректік отрада жуады, оның температурасы 37 о С, рН 7,4. 2) Пеллюцида аймағынан айыру 3) М16+БСА қоректік ортасының микро тамшысына орналастырып екі эмбрион дарды біріктіреді және In vitro жағдайында культивирлейді Бір тәулік ішінде пипетка көмегімен эмбрион дарды 2-3 лет бір-біріне жақындастырады сағат аралығында бластомерлерден бластоциста қалыптасқанға дейін инкубациялайды. 4) Алынған химера ли эмбрион аналық реципиенте трансплантацияланады.

5

6 Инекциялық әдіс – бұл әдісте пайдалынатын эмбрион дар бластоциста сатысында болуы шарт. Химералы жануарлар алу кезінде қолданылатын инекциялық әдіс төмендегідей шаралардан тұрады: 1) Аналық донор дан бластоциста сатысындағы эмбрион дарды жупы алу. Әртүрлі генотипті екі эмбрионды жупы алғаннан кейін, желім ыдыста 1 мл қоректік отрада жуады, оның температурасы 37 о С, рН 7,4. 2) Донор бластоцистаның ZР жою 3) In vitro жағдайында культивирлейді. ZР жоқ бластоциста сатысындағы донор эмбрионды бір сағат көлемінде 37 о С температура да культивирлейді (Культуралық микро тамшы летінде теңіз шошқасының немеце қоян қан сарысуын пайдалануға болады).

7 4) Донор эмбриона бөлініп алынған бластомерлерді реципиент эмбрионға иньекциялау. Бұл үшін реципиент эмбрионды сыртқы диометрі 125 мкм. болатын микропипетка мен қапсыра ұстап тұрады және эмбрион трофобласт қабығымен именин тесіліп осы тесік арқылы оған донор эмбриона бөлініп алынған бластомерлер ішкі диометрі мкм. болатын микропипетка мен төгіледі. 5) Химералық эмбрион, 12 сағат аралығында In vitro жағдайында культивирленеді. 6) Дайын болған химера лиқ эмбрион аналық реципиенттің жыныс жолына трансплантацияланады. Инекциялық әдіспен жұмыс жасау неғұрлым қиын болғанымен агргациялық әдіске қарағанда оның артықшылығы түраралық ерекшеліктері бар малдера қолданылады.

8

9

10

11

12

13

14 Бақылау сұрақтары: Химералы жануарлар дегеніміз не және оған қандай организмдер жатады Химералы жануарлар алу әдістері және оның ерекшелігі Химералы жануарлар алудың мал шаруашылығындағы маңызы Ұсынылатын әдебиеттер: Сүтқоректілердің көбею биотехнологиясы және эмбриоинженерия негіздері. Өтесінов Ж.Ө., Жамалова Г.Л. Қызылорда 1998 ж. Гентика. Бегімқұл Б. Алматы 2001 Биотехнология животных. Джамалова Г.А. Алматы 2004 г.