Ch­¬ng II Kh¸i l­îc vÒ lÞch sö triÕt häc ph­¬ng ®«ng

A. TriÕt häc Ên ®é vµ trung hoa cæ, trung ®¹i I. TriÕt häc Ên ®é cæ, trung ®¹i II. TriÕt häc Trung Quèc cæ, trung ®¹i

I. TriÕt häc Ên ®é cæ - trung ®¹i 1. §iÒu kiÖn ra ®êi vµ nÐt ®Æc thï cña triÕt häc Ên ®é cæ, trung ®¹i a. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi Kinh tÕ, chÝnh trÞ Sù tån t¹i tõ rÊt sím vµ kÐo dµi cña kÕt cÊu kinh tÕ - x· héi theo m« h×nh "c«ng x· n«ng th«n". Trong kÕt cÊu nµy, chÕ ®é quèc h÷u vÒ ruéng ®Êt ®­îc c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c coi lµ "chiÕc ch×a kho¸" ®Ó t×m hiÓu toµn bé lÞch sö Ên §é cæ ®¹i.

Trong x· héi Ên §é cæ, trung ®¹i ®· ph©n ho¸ vµ tån t¹i rÊt dai d¼ng bèn ®¼ng cÊp lín: t¨ng l÷ (Brahman), quý téc (Ksatriya), b×nh d©n tù do (Vai'sya) vµ tiÖn n« (K'sudra). Ngoµi sù ph©n biÖt ®¼ng cÊp, x· héi Ên §é cæ ®¹i cßn cã sù ph©n biÖt vÒ chñng téc, dßng dâi, nghÒ nghiÖp, t«n gi¸o.

Khoa häc, v¨n hãa - Thiªn v¨n häc: s¸ng t¹o ra lÞch ph¸p, gi¶i thÝch ®­îc hiÖn t­îng nhËt thùc, nguyÖt thùc, ®· biÕt qu¶ ®Êt xoay trßn vµ tù xoay xung quanh trôc cña nã. - To¸n häc: ph¸t minh ra sè thËp ph©n, tÝnh ®­îc trÞ sè, biÕt ®¹i sè, biÕt l­îng gi¸c, biÕt phÐp khai c¨n, gi¶i ph­¬ng tr×nh bËc 2, 3. - y häc: xuÊt hiÖn nh÷ng danh y næi tiÕng, ch÷a bÖnh b»ng c©y thuèc, b»ng thuËt ch©m cøu, chñng ®Ëu, ngo¹i khoa, v.v.. - V¨n ho¸ Ên §é cæ, trung ®¹i mang dÊu Ên s©u ®Ëm vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, t©m linh.

C¸c giai ®o¹n chñ yÕu cña v¨n ho¸ Ên §é cæ ®¹i (§¹i häc – Gi¸o tr×nh chuÈn) Giai ®oan thø nhÊt: Kho¶ng tõ thÕ kû XXV - XV tr. CN. Giai ®o¹n nµy ®­îc gäi lµ "nÒn v¨n ho¸ Harapa" (hay nÒn v¨n minh s«ng Ên). Giai ®o¹n thø hai: Tõ thÕ kû XV - VII tr. CN. Trong giai ®o¹n nµy cã sù th©m nhËp cña ng­êi Arya (gèc Ên - ¢u) vµo khu vùc cña ng­êi §ravida (ng­êi b¶n ®Þa), t¹o nªn sù hoµ trén gi÷a hai nÒn v¨n ho¸ - tÝn ng­ìng cña hai chñng téc kh¸c nhau, tõ ®ã xuÊt hiÖn nÒn v¨n ho¸ Veda. Giai ®o¹n thø ba: Tõ thÕ kû VI - I tr.CN. §©y lµ thêi kú h×nh thµnh c¸c tr­êng ph¸i triÕt häc - t«n gi¸o lín cña Ên §é cæ ®¹i.

Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña triÕt häc Ên §é cæ, trung ®¹i thµnh ba thêi kú chÝnh: –Thêi kú thø nhÊt lµ thêi kú Vª®a (kho¶ng thÕ kû XV tr.CN ®Õn thÕ kû VIII tr.CN) t­ t­ëng thÇn tho¹i mang tÝnh chÊt ®a thÇn tù nhiªn ph¸t triÓn thµnh tÝnh chÊt nhÊt nguyªn, xuÊt hiÖn mét sè t­ t­ëng duy vËt th« s¬ t¶n m¹n – Thêi kú thø hai lµ thêi kú cæ ®iÓn hay cßn gäi lµ thêi kú Bµlam«n- PhËt gi¸o (kho¶ng thÕ kû VI tr.CN ®Õn thÕ kû VI) t­ t­ëng triÕt lý chia lµm hai hÖ thèng: chÝnh thèng vµ kh«ng chÝnh thèng

Thêi kú thø ba lµ thêi kú sau cæ ®iÓn hay cßn gäi lµ thêi kú x©m nhËp cña håi gi¸o (kho¶ng thÕ kû VII ®Õn thÕ kû XVIII) lµ cuéc c¹nh tranh uy thÕ gi÷a ®¹o PhËt, ®¹o Bµlam«n, ®¹o håi. §¹o PhËt suy yÕu, ®Õn thÕ kû XII vµ ®Çu kû nguyªn míi ®¹o Bµlam«n ph¸t triÓn thµnh ®¹o Hin®u

Hai hÖ thèng triÕt häc Ph¸i chÝnh thèng Sµmkhya Mimµnsa Vedµnta Yoga Núaya Vai'sesika Ph¸i kh«ng chÝnh thèng Jaina Lokµyata Buddha (PhËt gi¸o)

b. NÐt ®Æc thï cña triÕt häc Ên §é cæ- trung ®¹i (§H) - TriÕt häc Ên §é cæ ®¹i chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp bëi nh÷ng t­ t­ëng t«n gi¸o. TriÕt häc vµ t«n gi¸o ®an xen lÉn nhau, gi÷a chóng rÊt khã ph©n biÖt. Jainavµ PhËt gi¸o, tuy tuyªn bè ®o¹n tuyÖt víi truyÒn thèng v¨n hãa Vªda (truyÒn thèng t«n gi¸o) nh­ng trªn thùc tÕ nã vÉn kh«ng thÓ v­îc qua truyÒn thèng Êy. - C¸c hÖ thèng triÕt häc th­êng kÕ tôc mµ kh«ng g¹t bá hÖ thèng triÕt häc cã tr­íc (Thèng nhÊt t­ t­ëng gi¶i tho¸t trõ ph¸i Lokayta.

NÐt ®Æc thï cña nÒn triÕt häc Ên §é lµ nÒn triÕt häc chÞu ¶nh h­ëng cña nh÷ng t­ t­ëng t«n gi¸o cã tÝnh chÊt h­íng néi. V× vËy, viÖc lý gi¶i vµ thùc hµnh nh÷ng vÊn ®Ò nh©n sinh quan d­íi gãc ®é t©m linh t«n gi¸o nh»m ®¹t tíi sù gi¶i tho¸t lµ xu h­íng tréi cña nhiÒu thuyÕt triÕt häc-t«n gi¸o Ên §é cæ ®¹i

2. Nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc c¬ b¶n cña c¸c tr­êng ph¸i a. Tr­êng ph¸i Sµmkhya (tù häc) Cã tÝnh duy vËt vµ biÖn chøng vÒ b¶n nguyªn thÕ giíi: KÕt qu¶ ®· tiÒm Èn trong nguyªn nh©n. NÕu thÕ giíi lµ vËt chÊt th× nguyªn nh©n cña nã còng lµ vËt chÊt. VËt chÊt ®Çu tiªn (Prakriti) ë d¹ng tiÒm Èn, kh«ng thÓ c¶m gi¸c trùc tiÕp. Ba yÕu tè ®Çu tiªn cña thÕ giíi: Sattva (nhÑ, s¸ng, t­¬i vui); Rajas (kÝch thÝch, ®éng); Tamas (nÆng, ú). Ba yÕu tè nµy ë tr¹ng th¸i c©n b»ng: Prakriti ë tr¹ng th¸i ch­a biÓu hiÖn (tr¹ng th¸i kh«ng thÓ trùc quan ®­îc). Sù c©n b»ng bÞ ph¸ vì: ®iÓm khëi ®Çu cña sù sinh thµnh v¹n vËt trong vò trô. Ph¸i Sµmkhya hËu kú cã khuynh h­íng nhÞ nguyªn khi thõa nhËn sù tån t¹i song song cña hai yÕu tè ®Çu tiªn lµ vËt chÊt (Prakriti) vµ tinh thÇn (Purusa).

b. Tr­êng ph¶i Mimµnsa C¸c nhµ triÕt häc Mimµnsµ dùa vµo t­ t­ëng triÕt häc - t«n gi¸o cña Ve®a nh­ng coi Ve®a nh­ c¸c tËp c«ng thøc hay thÇn chó vÒ nghi lÔ. Mimµnsµ s¬ kú kh«ng thõa nhËn sù tån t¹i cña thÇn. Hä cho r»ng, kh«ng t×m ®­îc b»ng chøng nµo vÒ sù tån t¹i cña thÇn. C¶m gi¸c kh«ng thÓ nhËn ra thÇn mµ c¸c nguån kh¸c cña tri thøc th× suy cho cïng còng dùa trªn c¶m gi¸c. Tinh thÇn duy vËt cña triÕt häc Mimµnsµ ®· kh«ng ®­îc tiÕp tôc ph¸t triÓn. Nh÷ng nhµ triÕt häc Mimµnsµ hËu kú ®· l¹i thõa nhËn sù tån t¹i cña thÇn.

c. Tr­êng ph¸i Vedµnta C¸c nhµ t­ t­ëng Vedµnta hÖ thèng c¸c t­ t­ëng cña Upanisad, t¸c phÈm ®­îc xem lµ kÕt thóc cña Veda (Vedµnta cã nghÜa lµ kÕt thóc Veda). Quan niÖmvÒ thÕ giíi: Brahman (ý thøc thuÇn tuý) lµ c¸i tån t¹i duy nhÊt. Brahman l¹i ®­îc ®ång nhÊt víi "C¸i t«i" (Atman). - Quan niÖm cña c¸c ph¸i Vedµnta sau nµy: Brahman lµ linh hån vò trô, vÜnh h»ng; cßn Atman lµ linh hån c¸ thÓ, mét bé phËn cña linh hån tèi cao, tøc Th­îng ®Õ Brahman.

d. Tr­êng ph¸i Yoga T­ t­ëng triÕt häc cèt lâi cña ph¸i nµy lµ sù hîp nhÊt vò trô n¬i mçi c¸ thÓ. Theo hä, Th­ îng ®Õ hay thÇn chØ lµ mét lo¹i linh hån kh«ng kh¸c linh hån c¸ thÓ lµ mÊy. V× vËy, b»ng ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp vµ tu luyÖn nhÊt ®Þnh, cã thÓ lµm chñ vµ tù ®iÒu khiÓn ®­îc b¶n th©n m×nh, tiÕn ®Õn lµm chñ vµ ®iÒu khiÓn ®­îc m«i tr­êng, v¹n vËt, vµ cao h¬n n÷a lµ ®¹t tíi sù "gi¶i tho¸t", "tù do tuyÖt ®èi".

®. Tr­êng ph¸i Nyµya - Vai'sesika Nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc c¨n b¶n cña hai ph¸i nµy lµ: häc thuyÕt nguyªn tö, lý luËn nhËn thøc vµ l«gÝc häc. - ThuyÕt nguyªn tö + Anu (nguyªn tö) ®Êt - n­íc - löa - giã (hay kh«ng khÝ) v¹n vËt. + Ya (linh hån víi c¸c ®Æc tÝnh nh­ ­íc väng, ý chÝ, vui, buån, giËn hên, v.v…) + Isvara ( lµ n¨ng lùc v« h×nh) ®iÒu khiÓn sù kÕt hîp gi÷a c¸c nguyªn tö víi nhau vµ gi÷a c¸c nguyªn tö víi linh hån, gi¶i tho¸t linh hån khái nguyªn tö.

- NhËn thøc luËn vµ l«gÝc häc Thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña ®èi t­îng nhËn thøc. §Ò cao vai trß cña kinh nghiÖm trong nhËn thøc. CÇn ph¶i kiÓm tra tÝnh ®óng sai cña nhËn thøc mét c¸ch thùc tÕ. ThÝ dô: n­íc do ¶o ¶nh lµ gi¶ v× kh«ng gi¶i kh¸t ®­îc, cßn n­íc trong hå lµ thËt v× cã thÓ gi¶i kh¸t ®­îc.

ThuyÕt biÖn luËn ("ngò ®o¹n luËn) cña ph¸i Nyµya cã ®ãng gãp quan träng vÒ l«gÝc h×nh thøc. 1. LuËn ®Ò: §åi cã löa ch¸y 2. Nguyªn nh©n: V× ®åi bèc khãi 3. ThÝ dô: BÕp lß 4. Suy ®o¸n: §åi bèc khãi th× kh«ng thÓ kh«ng cã löa ch¸y 5. KÕt luËn: Do ®ã ®åi cã löa ch¸y. VÒ sau, ph¸i Nyµya vµ Vai'sesika l¹i thõa nhËn cã thÇn vµ cho r»ng thÇn ®· dïng nguyªn tö ®Ó x©y dùng nªn thÕ giíi.

e. Tr­êng ph¸i Jaina T­ t­ëng triÕt häc c¬ b¶n cña Jaina thÓ hiÖn qua häc thuyÕt vÒ "c¸i t­¬ng ®èi". - Tån t¹i ®Çu tiªn lµ bÊt biÕn, v« thuû, v« chung, sù chuyÓn biÕn cña v¹n vËt lµ kh«ng cïng. - ThÕ giíi v¹n vËt lµ sù thèng nhÊt cña c¸i bÊt biÕn vµ c¸i biÕn ®æi. C¸i vÜnh h»ng lµ vËt chÊt; c¸i kh«ng vÜnh h»ng lµ c¸c d¹ng cña vËt chÊt. ThÝ dô ®Êt sÐt th× kh«ng thay ®æi, nh­ng c¸i b×nh ®Êt sÐt th× thay ®æi. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c kh¸i niÖm: 1. Tån t¹i; 2. Kh«ng tån t¹i; 3. Võa tån t¹i võa kh«ng tån t¹i v.v...

g. Tr­êng ph¸i Lokµyata* Lokµyata lµ tr­êng ph¸i duy vËt t­¬ng ®èi triÖt ®Ó vµ v« thÇn, kh¸ xa l¹ víi tinh thÇn truyÒn thèng t«n gi¸o cña Ên §é. TÊt c¶ ®Òu t¹o ra bëi bèn yÕu tè vËt chÊt: ®Êt - n­íc - löa - kh«ng khÝ. Con ng­êi còng lµ kÕt qu¶ cña sù kÕt hîp hµi hßa cña c¸c yÕu tè ®ã. Linh hån chØ lµ mét thuéc tÝnh cña c¬ thÓ, ý thøc do vËt chÊt sinh ra, kh«ng c«ng nhËn linh hån b¸t tö. Phñ nhËn thuyÕt "Lu©n håi" vµ "nghiÖp", chÕ giÔu "sù gi¶i tho¸t, chÊp nhËn cuéc sèng hiÖn thùc cã khæ, ®au, h¹nh phóc. Lý luËn nhËn thøc: c¶m gi¸c lµ nguån duy nhÊt cña nhËn thøc, nh­ng lý tÝnh kh«ng cã tÝnh ch©n x¸c.

h. TriÕt häc PhËt gi¸o (Buddha) TriÕt häc PhËt gi¸o lµ mét tr­êng ph¸i triÕt häc - t«n gi¸o ®iÓn h×nh thuéc ph¸i kh«ng chÝnh thèng vµ cã ¶nh h­ëng réng r·i, l©u dµi trªn ph¹m vi thÕ giíi. PhËt gi¸o ®­îc h×nh thµnh vµo thÕ kû VI tr.CN. Ng­êi s¸ng lËp lµ Siddharta (TÊt §¹t §a). Sau nµy «ng ®­îc t«n x­ng víi nhiÒu danh hiÖu kh¸c nhau, nh­ng phæ biÕn nhÊt lµ Sakyamuni (ThÝch Ca M©u Ni) cßn cã hiÖu lµ Buddha (PhËt ).

Nh÷ng yÕu tè duy vËt vµ biÖn chøng chÊt ph¸c cña PhËt gi¸o nguyªn thñy Quan niÖm vÒ tÝnh tù th©n sinh thµnh, biÕn ®æi cña v¹n vËt, tu©n theo tÝnh tÊt ®Þnh vµ phæ biÕn cña luËt nh©n - qu¶. Phñ nhËn sù s¸ng t¹o thÕ giíi bëi Brahman, còng nh­ phñ nhËn "C¸i t«i" (Atman) vµ ®­a ra quan niÖm "v« ng·" (Anatman) vµ "v« th­êng. Nh­ng mÆt kh¸c, PhËt gi¸o l¹i thõa nhËn quan ®iÓm "lu©n håi" (Samsara) vµ "nghiÖp" (Karma) trong Upanisad.

V« ng·: V¹n vËt trong vò trô chØ lµ sù "gi¶ hîp" do héi ®ñ nh©n duyªn nªn thµnh ra "cã" (tån t¹i). Ngay b¶n th©n sù tån t¹i cña thùc thÓ con ng­êi ch¼ng qua còng lµ do "ngò uÈn" (s¾c - vËt chÊt, thô - c¶m gi¸c, t­ëng - Ên t­îng, hµnh - suy lý vµ thøc - ý thøc). " V« th­êng: V¹n vËt biÕn ®æi v« cïng theo chu tr×nh bÊt tËn: sinh - trô - dÞ - diÖt.

Nh©n sinh quan PhËt gi¸o: triÕt lý vÒ gi¶i tho¸t (Moksa) khái vßng lu©n håi, nghiÖp b¸o ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i tån t¹i NiÕtbµn (Nirvana). Néi dung triÕt lý nh©n sinh cña PhËt gi¸o tËp trung ë thuyÕt tø diÖu ®Õ Khæ ®Õ: sinh, l·o, bÖnh, tö, thô biÖt ly (yªu th­¬ng chia l×a), o¸n t¨ng héi (o¸n ghÐt nhau mµ ph¶i sèng víi nhau), së cÇu bÊt ®¾c (c¸i mong muèn mµ kh«ng ®¹t ®­îc), vµ ngò thô uÈn (5 yÕu tè v« th­êng nung nÊu lµm nªn sù ®au khæ).

Nh©n ®Õ: nguyªn nh©n g©y ®au khæ (thËp nhÞ nh©n duyªn): 1. V« minh; 2. Hµnh; 3. Thøc; 4. Danh s¾c; 5. Lôc nhËp; 6. Xóc; 7. Thô; 8. ¸i; 9. Thñ; 10. H÷u; 11. Sinh vµ 12. L·o, Tö. Trong 12 nh©n duyªn Êy th× "V« minh" (avidya) - ngu tèi, kh«ng s¸ng suèt - lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn. DiÖt ®Õ: cã thÓ tiªu diÖt ®­îc nçi khæ, ®¹t tíi tr¹ng th¸i NiÕtbµn.

§¹o ®Õ: Con ®­êng diÖt khæ ®¹t tíi gi¶i tho¸t (con ®­êng "tu ®¹o", hoµn thiÖn ®¹o ®øc c¸ nh©n) 1. ChÝnh kiÕn (hiÓu biÕt ®óng sù thËt nh©n sinh). 2. ChÝnh t­ duy (suy nghÜ ®óng ®¾n). 3. ChÝnh ng÷ (gi÷ lêi nãi ph¶i). 4. ChÝnh nghiÖp (gi÷ ®óng trung nghiÖp). 5. ChÝnh mÖnh (gi÷ ng¨n dôc väng). 6. ChÝnh tinh tiÕn (rÌn luyÖn kh«ng mÖt mái). 7. ChÝnh niÖm (cã niÒm tin v÷ng ch¾c vµo sù gi¶i tho¸t). 8. ChÝnh ®Þnh (an ®Þnh). T¸m nguyªn t¾c nµy cã thÓ th©u tãm vµo ba ®iÒu häc tËp, rÌn luyÖn lµ: Giíi - §Þnh - TuÖ (tøc lµ: gi÷ giíi luËt, thùc hµnh thiÒn ®Þnh vµ khai th«ng trÝ tuÖ ).

§¹o phËt ra ®êi lµ ®Ó ®¸p lêi kªu gäi cña x· héi ®­¬ng thêi, ®ßi hái mét vÞ thuèc cho sù ®au khæ cña nh©n sinh, v× bÊt c«ng cña x· héi, v× sù ®éc ¸c cña loµi ng­êi do lßng tham s©n si ®· g©y nªn. PhËt gi¸o ®· v­ît lªn trªn tÊt c¶ c¸c c«ng thøc triÕt häc vµ c¸c m¸nh líi thÇn bÝ cña thêi ®¹i m×nh. Gi¶i tho¸t con ng­êi khái nh÷ng trãi buéc cña c¸c häc thuyÕt vµ c¸c kü thuËt, më ra cho con ng­êi ®¹o ph¸p cña tuyÖt ®èi

c. T­ t­ëng triÕt häc thêi kú Håi gi¸o §¹o Håi ( mét tõ theo nghÜa ®en lµ "Ng­êi tu©n phôc ý chÝ th­îng ®Õ" cã nguån gèc tõ A rËp, ra ®êi vµo gi­· thÕ kû thø VI ®Çu thÕ kû thø VII sau c«ng nguyªn, g¾n liÒn víi tªn tuæi cña nhµ tiªn tri M«hamet ( ). Gi¸o lý cña §¹o Håi thÓ hiÖn trong kinh Coran. Th­îng §Õ trong mäi mÆt cña ®êi sèng. §¹o Håi ®­îc chia thµnh 2 dßng chÝnh, Sunni vµ Shiite.

VÒ thÕ giíi quan gi¸o lý Håi gi¸o cho r»ng Th¸nh Ala lµ vÞ th¸nh cã søc m¹nh toµn n¨ng, v« biªn, lµ "®Êng cøu thÕ" chi phèi tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng. Trong thÕ giíi nµy chØ cã nhµ tiªn tri M«hamÐt lµ ng­êi kÕ tôc ®­îc th¸nh Ala vµ «ng ®· ®­îc c¸c tÝn ®å Håi gi¸o rÊt sïng kÝnh vµ t«n theo. NhiÒu tÝn ®å Håi gi¸o cho r»ng, mét chÝnh phñ tèt lµ chÝnh phñ ®­îc dÉn d¾t bëi nh÷ng nguyªn t¾c ®¹o ®øc phï hîp víi ®øc tin cña hä.

Khi bÞ nh÷ng tÝn ®å Håi gi¸o tÊn c«ng, ng­êi Mü ®· ®­a ra 2 c©u hái "Sao hä l¹i ghÐt chóng ta ®Õn thÕ" vµ "Chóng ta ph¶i lµm g× ®Ó chÊm døt nh÷ng cuéc tÊn c«ng nµy". Bin Laden vµ Al- Qaeda tr¶ lêi c©u1, v× ng­êi Mü ®· tÊn c«ng chóng ta, c©u 2 Mü ph¶i tõ bá Trung §«ng. Bin Laden lu«n kªu gäi mäi tÝn ®å cña «ng ta ®i theo lý t­ëng tö v× ®¹o, bëi v× "kh«ng thÓ xãa bá nh÷ng thµnh qu¸ch cña ¸p bøc vµ nhôc h×nh trõ phi trong m­a ®¹n" ¤ng tuyªn bè "muèn ®­îc chÕt cßn h¬n c¸c ngµi mong muèn ®­îc sèng", hä coi nh÷ng thµnh tùu ph­¬ng T©y chØ lµ nh÷ng thø hoµn toµn vËt chÊt.

VÒ con ng­êi : Quan niÖm cña Håi gi¸o cho r»ng con ng­êi còng do th¸nh Ala s¸ng t¹o ra. Bæn phËn duy nhÊt cña con ng­êi lµ ph¶i tu©n theo th¸nh Ala Mçi ng­êi cã mét sè phËn ®­îc s¾p ®¹t tõ tr­íc. Nhê cã th¸nh Ala chØ b¶o nªn con ng­êi míi x©y dùng ®­îc cuéc sèng cña m×nh trªn tr¸i ®Êt. NÕu khi sèng trªn trÇn gian kh«ng nghe lêi d¹y b¶o cña th¸nh Ala ®Õn khi chÕt sÏ bÞ ®µy xuèng ®Þa ngôc. Cßn nh÷ng ai tin theo lêi d¹y cña th¸nh Ala khi chÕt sÏ ®­îc lªn thiªn ®µng. §¹o Håi coi "sù phôc tïng lµ phÈm chÊt quan träng nhÊt cña con ng­êi" hä tuyªn bè "mçi tÝn ®å ph¶i phôc tïng th¸nh Ala, phôc tïng M«hamÐt" theo 5 lêi r¨n:

1- Tin t­ëng kh«ng ®iÒu kiÖn vµo th¸nh Ala vµ M«hamÐt. 2- Hµng ngµy ph¶i thùc hiÖn mét sè nghi lÔ vµ cÇu nguyÖn 5 lÇn. 3- Ph¶i tù nguyÖn n¹p thuÕ. 4- Ph¶i thùc hiÖn tuÇn chay vµo th¸ng 9 ©m lÞch. 5- Ph¶i hµnh h­¬ng ®Õn Mªca míi ®­îc ®¸nh gi¸ cao vµ kÝnh träng.

Vµo thÕ kû thø VII, Ên ®é bÞ chia c¾t thµnh nhiÒu quèc gia. N­íc nµo còng muèn x­ng hïng x­ ng b¸. TiÕn hµnh chiÕn tranh x©m l­îc c¸c tiÓu v­¬ng ®­îc coi lµ tµi n¨ng cña c¸c vâ sÜ. ChiÕn tranh th­êng xuyªn xÈy ra vµ kÐo dµi lµm cho c¸c n­íc suy yÕu dÇn, ®ã lµ c¬ héi ®Ó ¶ RËp tiÕn ®¸nh x©m l­îc cai trÞ Ên §é h¬n m­êi thÕ kû. §¹o Håi ®­îc truyÒn b¸ vµo Ên §é c¹nh tranh uy thÕ víi ®¹o PhËt, §¹o Bµlam«n. §­îc sù ñng hé cña c¸c tÝn ®å Håi gi¸o cÇm quyÒn, ®Õn thÕ kû XII §¹o PhËt suy tµn vµ §¹o Bµlamon biÕn t­íng thµnh §¹o Hin®u.

3. NhËn ®Þnh vÒ triÕt häc Ên §é cæ, trung ®¹i (§H) - §· ®Æt ra vµ b­íc ®Çu gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cña triÕt häc. - ThÓ hiÖn tÝnh biÖn chøng vµ tÇm kh¸i qu¸t kh¸ s©u s¾c khi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc b¶n thÓ luËn, nhËn thøc luËn vµ nh©n sinh quan. - Quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nh©n sinh d­íi gãc ®é t©m linh t«n gi¸o víi xu h­íng "h­íng néi", ®i t×m c¸i §¹i ng· trong c¸i TiÓu ng· cña mét thùc thÓ c¸ nh©n. - HÇu hÕt c¸c häc thuyÕt triÕt häc nµy ®Òu biÕn ®æi theo xu h­íng tõ v« thÇn ®Õn h÷u thÇn, tõ Ýt nhiÒu duy vËt ®Õn duy t©m hay nhÞ nguyªn.

Mét sè néi dung kh¸i qu¸t triÕt häc ¸n ®é cæ-trung ®¹i (Cao Häc) §Æt ra vµ gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò triÕt häc nh­ b¶n thÓ luËn, nhËn thøc luËn - chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng t«n gi¸o T­ t­ëng b¶n thÓ luËn: b¶n thÓ luËn thÇn tho¹i t«n gi¸o, hä s¸ng t¹o nªn mét thÕ giíi c¸c vÞ thÇn cã tÝnh chÊt tù nhiªn, t­îng tr­ng cho søc m¹nh cña trêi, ®Êt, mÆt trêi, mÆt tr¨ng, löa, giã, m­a, thÇn ¸c, thÇn thiÖn,…vò trô cã 3 thÕ lùc thiªn giíi, trÇn giíi, ®Þa ngôc VÒ sau, nh÷ng nguyªn lý trõu t­îng duy nhÊt tèi cao ®­îc coi lµ nguån gèc cña vò trô vµ ®êi sèng con ng­êi lµ thÇn s¸ng t¹o, Brahman tinh thÇn tèi cao Bahman

T­ duy triÕt häc vÒ b¶n thÓ luËn Néi dung c¨n b¶n cña kinh Upanisad lµ v¹ch ra nguyªn lý tèi cao bÊt diÖt lµ b¶n thÓ cña vò trô v¹n vËt, gi¶i thÝch b¶n tÝnh con ng­êi vµ mèi quan hÖ gi÷a ®êi sèng tinh thÇn cña con ng­êi víi nguån sèng bÊt diÖt cña vò trô, tõ ®ã t×m ra con ®­êng gi¶i tho¸t cho con ng­êi ra khái sù rµng buéc cña thÕ giíi sù vËt, hiÖn t­îng h÷u h×nh, h÷u h¹n nh­ phï du nµy

NhËn thøc luËn Upanisad chia nhËn thøc thµnh hai tr×nh ®é kh¸c nhau: h¹ trÝ nhËn thóc sù vËt h÷u h×nh tri thøc khoa häc thùc nghiÖm; th­îng trÝ nhËn thøc tinh thÇn vò trô tèi cao Brahman Linh hån bÊt tö, ®Çu thai hÕt th©n x¸c nµy ®Õn th©n x¸c kh¸c víi h×nh thøc kh¸c nhau tõ kiÕp nµy sang kiÕp kh¸c gäi lµ lu©n håi

T­ t­ëng gi¶i tho¸t cña triÕt häc t«n gi¸o Ên §é §Ó gi¶i thÝch nguån gèc nçi khæ vµ c¸ch thøc, con ®­êng gi¶i tho¸t cho con ng­êi khái bÓ khæ trÇm lu©n. Môc ®Ých cña triÕt häc cæ ®¹i lµ t×m ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc, con ®­êng gi¶i tho¸t. Gi¶i tho¸t lµ ph¹m trï triÕt häc t«n gi¸o Ên §é dïng ®Ó chØ tr¹ng th¸i tinh thÇn, t©m lý, ®¹o ®øc cña con ng­êi tho¸t khái sù rµng buéc cña thÕ giíi trÇn tôc vµ nçi khæ cña cuéc ®êi

§Ó gi¶i tho¸t th× ph¶i dµy c«ng tu luyÖn theo ®¹o ®øc giíi luËt, tu luyÖn trÝ tuÖ, trùc gi¸c thùc nghiÖm t©m linh, chiªm nghiÖm néi t©m l©u dµi. §¹t tíi gi¶i tho¸t lµ ®¹t tíi siªu tho¸t, v­ît ra khái sù rµng buéc cña thÕ tôc, hoµn toµn tù do, tù t¹i

Nguån gèc cña t­ t­ëng gi¶i tho¸t do ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi Ên §é cæ ®¹i quy ®Þnh ®ång thêi do c¸c nhµ triÕt häc Ên §é Ýt chó träng ngo¹i giíi, coi träng t­ duy h­íng néi, ®i s©u vµo thÕ giíi t©m linh con ng­êi. Nã biÕn ®æi cïng víi sù biÕn ®æi cña x· héi.

T­ t­ëng gi¶i tho¸t thÓ hiÖn tÝnh nh©n b¶n, nh©n v¨n s©u s¾c, ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm, yªu cÇu cña x· héi Ên §é ®­¬ng thêi. Nã ch­a gi¶i thÝch ®­îc nçi khæ, míi dõng l¹i ë mÆt tinh thÇn, t©m lý, ®¹o ®øc. Kh«ng ph¶i lµ biÕn ®æi c¸ch m¹ng hiÖn thùc

Tãm l¹i: NÒn triÕt häc Ên §é ®­ îc x¸c lËp vµ h×nh thµnh tõ nh÷ng t«n gi¸o kh¸c nhau, tõ Ên gi¸o cæ truyÒn, tõ PhËt gi¸o cho ®Õn Håi gi¸o, Ki t« gi¸o ®Òu ®­îc d©n téc Ên giang tay ®ãn nhËn ph¸t triÓn theo tÝnh tù nhiªn, theo quan ®iÓm H·y sèng vµ ®Ó cho ng­êi kh¸c sèng víi

TÝnh truyÒn thèng ( Líp CH Sö, V¨n) Ên §é lµ mét n­íc bÞ ®« hé nhiÒu nhÊt, tõ n¨m 2000 tr.CN ®· bÞ ng­êi Aryan ®ång hãa, n¨m 327 Tr.CN Alexandre §¹i ®Õ cai trÞ, sau ®ã M«ng Cæ, Bå §µo Nha vµ Anh ®« hé tõ n¨m 1805, giµnh ®éc lËp n¨m Tuy nhiªn, ng­êi Ên vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÒn nÕp suy t­ëng cè h÷u cña d©n téc. C¸c t«ng ph¸i dï chèng ®èi nhau nh­ng bao giê còng cã mét sè nguyªn lý c¨n b¶n chung, nh­ ý thøc vÒ NghiÖp vµ Lu©n håi. Mçi khi ®ông ch¹m víi yÕu tè v¨n ho¸ míi d©n téc Ên lu«n lu«n ®øng ë quan ®iÓm truyÒn thèng ®Ó phª ph¸n vµ thu nhËn.

II. TriÕt häc Trung Quèc cæ, trung ®¹i 1. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ nÐt ®Æc thï cña triÕt häc Trung Quèc cæ- trung ®¹i Thêi kú thø nhÊt (tõ thÕ kû thø IX trë vÒ tr­íc): Nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc Ýt nhiÒu ®· xuÊt hiÖn, nh­ng ch­a thµnh mét hÖ thèng. Thêi kú thø hai (Thêi kú Xu©n Thu - ChiÕn Quèc): X· héi Trung Hoa lóc nµy r¬i vµo t×nh tr¹ng hçn lo¹n, "V­¬ng ®¹o" suy vi, "B¸ ®¹o" næi lªn lÊn ¸t "V­¬ng ®¹o", t×nh tr¹ng nh­ Khæng Tö than phiÒn: "qu©n bÊt qu©n, thÇn bÊt thÇn, phô bÊt phô, tö bÊt tö".

NÐt ®Æc thï cña triÕt häc Trung quèc cæ trung ®¹i C¸c häc thuyÕt ®ã ®Òu cã xu h­íng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn chÝnh trÞ, ®¹o ®øc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c häc thuyÕt còng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¬ b¶n cña triÕt häc, vÊn ®Ò con ng­êi, vÊn ®Ò biÕn dÞch cña v¹n vËt, vÊn ®Ò nhËn thøc v.v..

a. ThuyÕt ¢m - D­¬ng, Ngò hµnh TriÕt lÝ vÒ ¢m - D­¬ng TriÕt lÝ vÒ ¢m - D­¬ng lµ sù suy t­ vÒ nguyªn lÝ vËn hµnh ®Çu tiªn vµ phæ biÕn cña v¹n vËt, ®ã lµ sù t­ ¬ng t¸c cña hai yÕu tè ®èi lËp: ¢m vµ D­¬ng. "¢m" lµ ph¹m trï rÊt réng, ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t tÝnh chÊt phæ biÕn cña v¹n vËt nh­: nhu, thuËn, tèi, Èm, phÝa d­íi, phÝa tr¸i, sè lÎ ( 1,2,3...), v.v.. D­¬ng lµ ph¹m trï ®èi lËp víi "¢m", ph¶n ¸nh nh÷ng tÝnh chÊt nh­: c­¬ng, c­êng, s¸ng, kh«, phÝa trªn, phÝa ph¶i, sè ch½n ( 2, 4, 6... ), v.v..

Sù thèng nhÊt gi÷ ¢m vµ D­¬ng: + ¢m - D­¬ng thèng nhÊt trong Th¸i cùc. + Trong ¢m cã D­¬ng vµ trong D­¬ng cã ¢m. + D­¬ng tiÕn ®Õn ®©u th× th× ¢m lïi ®Õn ®ã vµ ng­îc l¹i, ®ång thêi "D­¬ng cùc th× ¢m sinh", ¢m thÞnh th× D­¬ng khëi".

Sù biÕn dÞch cña thÕ gíi Th¸i cùc sinh L­ìng nghi (¢m - D­¬ng); L­ìng nghi sinh Tø t­îng (Th¸i D­¬ng - ThiÕu ¢m - ThiÕu D­ ¬ng - Th¸i ¢m) vµ Tø t­îng sinh B¸t qu¸i ( Cµn - Kh¶m - CÊn - ChÊn - Tèn - Li - Kh«n - §oµi ); B¸t qu¸i sinh v¹n vËt (v« cïng v« tËn).

ThuyÕt Ngò hµnh - Ngò hµnh lµ n¨m yÕu tè khëi nguyªn cña thÕ giíi: Kim - Thñy - Méc - Háa - Thæ. Ngò hµnh:Thæ Kim Thñy Méc Háa Ngò s¾c: Vµng Tr¾ng §en Xanh §á Ngò vÞ: Ngät Cay Mæn Chua §¾ng Ph­¬ng: ë gi÷a T©y B¾c §«ng Nam Mïa: §iÒu hßa Thu §«ng Xu©n H¹ 4 mïa

N¨m yÕu tè trªn tån t¹i trong mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau theo hai chiÒu: t­¬ng sinh (sinh hãa cho nhau) vµ t­¬ng kh¾c (chÕ ­íc lÉn nhau). Méc Thñy Háa Kim Thæ

b. Nho gia Nho gia xuÊt hiÖn vµo kho¶ng thÕ kû thø VI tr. CN d­íi thêi Xu©n Thu. Ng­êi lËp ra ph¸i Nho gia lµ Khæng Tö (551 tr. CN tr. CN). Sang thêi ChiÕn Quèc, Nho gia ®­îc M¹nh Tö vµ Tu©n Tö theo hai h­íng kh¸c nhau: duy vËt vµ duy t©m. Dßng Nho gia Khæng - M¹nh ¶nh h­ëng s©u réng vµ l©u dµi trong lÞch sö Trung Hoa vµ sè n­íc l©n cËn.

Quan ®iÓm vÒ x· héi, vÒ chÝnh trÞ - ®¹o ®øc cña Nho gia Thø nhÊt, Nho gia coi nh÷ng quan hÖ chÝnh trÞ - ®¹o ®øc lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng x· héi, tronh ®ã quan träng nhÊt lµ quan hÖ vua - t«i, cha - con, chång - vî (gäi lµ Tam c­¬ng). NÕu xÕp theo "t«n ty trªn - d­íi" th× vua ë vÞ trÝ cao nhÊt, cßn nÕu xÕp theo chiÒu ngang cña quan hÖ th× vua - cha - chång xÕp ë hµng lµm chñ. §iÒu nµy ph¶n ¸nh t­ t­ëng chÝnh trÞ qu©n quyÒn vµ phô quyÒn cña Nho gia.

Thø hai, ra ®êi trong bèi c¶nh lÞch sö qu¸ ®é sang x· héi phong kiÕn víi t×nh tr¹ng x· héi hÕt søc hçn lo¹n, chiÕn tranh tµn khèc liªn miªn, lý t­ ëng cña Nho gia lµ x©y dùng mét "x· héi ®¹i ®ång". §ã lµ mét x· héi cã trËt tù trªn - d­íi, cã vua s¸ng - t«i hiÒn, cha tõ - con th¶o, trong Êm - ngoµi ªm; mçi thµnh viªn tõ vua chóa, quan l¹i ®Õn thø d©n ph¶i gi÷ ®óng ®Þa vÞ, danh phËn cña m×nh.

Thø ba, Nho gia lÊy gi¸o dôc lµm ph­¬ng thøc chñ yÕu ®Ó ®¹t tíi lý t­ëng "®¹i ®ång". Do kh«ng coi träng c¬ së kinh tÕ vµ kü thuËt cña x· héi nªn Nho gia chñ yÕu h­íng vµo viÖc rÌn luyÖn ®¹o ®øc con ng­êi. Trong b¶ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña Nho gia th× chuÈn mùc gèc lµ "Nh©n". Nh÷ng chuÈn mùc kh¸c nh­: LÔ, NghÜa, TrÝ, TÝn, Trung, HiÕu, v.v. ®Òu lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña Nh©n.

Thø t­, viÖc g¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi ®ßi hái Nho gia còng nh­ nhiÒu häc thuyÕt kh¸c ph¶i ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng­êi C¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng­êi: B¶n tÝnh ng­êi vèn lµ thiÖn (M¹nh Tö). B¶n tÝnh ng­êi vèn lµ ¸c (Tu©n Tö).

- Nho gia ®· ®­îc bæ sung vµ hoµn thiÖn qua nhiÒu giai ®o¹n lÞch sö: H¸n, §­ êng, Tèng, Minh, Thanh, tiªu biÓu h¬n c¶ lµ d­íi triÒu ®¹i nhµ H¸n vµ nhµ Tèng. - C¸c bËc danh Nho næi tiÕng: §æng Träng Th­ (thêi H¸n), Chu §«n Di, Tr×nh H¹o, Tr×nh Di, Chu Hy (thêi Tèng). - Nho gi¸o trë thµnh hÖ t­ t­ëng chÝnh thèng cña giai cÊp thèng trÞ Trung Hoa suèt hai ngh×n n¨m cña x· héi phong kiÕn.

c. §¹o gia (hay häc thuyÕt vÒ §¹o) Ng­êi s¸ng lËp ra §¹o gia lµ L·o Tö (tªn NhÜ, hä LÝ, ng­êi n­íc Së, sèng cïng thêi víi Khæng Tö). Trang Tö (kho¶ng tr. CN) lµ ng­êi hoµn thiÖn, ph¸t triÓn häc thuyÕt nµy. Néi dung cèt lâi cña §¹o gia: - Häc thuyÕt vÒ "§¹o - Nh÷ng t­ t­ëng biÖn chøng - Häc thuyÕt "V« vi" vÒ chÝnh trÞ - x· héi

Häc thuyÕt vÒ "§¹o" - "§¹o" nh­ lµ trËt tù, quy luËt biÕn hãa cña tù nhiªn. - "§¹o" lµ b¶n nguyªn cña vò trô, cã tr­íc trêi ®Êt vµ sinh ra v¹n vËt. "§¹o"(v«) KhÝ thèng nhÊt (mét hay h÷u) Hai thø ©m, d­¬ng ®èi lËp (hai) Ba lùc l­îng trêi, ®Êt, ng­êi (ba) v¹n vËt. - "§¹o" kh«ng ph¶i lµ vËt hiÖn h÷u nªn gäi lµ "v«". - "§¹o" kh«ng cã h×nh d¸ng, kh«ng ®Æt tªn ®­îc nªn gäi lµ "v« danh". - "§¹o" lµ c¸i tù nhiªn ban ®Çu nªn gäi lµ "ph¸c".

* Nh­ vËy, quan niÖm vÒ '§¹o" cña L·o Tö phÇn nµo thÓ hiÖn lËp tr­ êng duy t©m kh¸ch quan, nh­ng ®· kh¸c xa h¬n so víi ph¹m trï "Thiªn mÖnh" cña Khæng Tö, ®ång thêi còng cã yÕu tè duy vËt vµ biÖn chøng.

T­ t­ëng biÖn chøng - Mäi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu n»m trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi kh«ng ngõng. - C¸c mÆt ®èi lËp trong thÓ thèng nhÊt, quy ®Þnh lÉn nhau, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña nhau, trong c¸i nµy ®· cã c¸i c¸i kia. - Sù vËt biÕn ®æi theo nguyªn t¾c "b×nh qu©n" vµ "ph¶n phôc.

Häc thuyÕt V« vi (Cèt lâi cña quan ®iÓm chÝnh trÞ - x· héi) - V« vi kh«ng ph¶i lµ bÊt ®éng, kh«ng hµnh ®éng mµ lµ hµnh ®éng theo b¶n tÝnh tù nhiªn cña "§¹o". §¹o trêi: theo quy luËt cña tù nhiªn, kh«ng cã sù can thiÖp cña con ng­êi (v« vi), v× thÕ mµ bÒn bØ. §¹o ng­êi: cã sù can thiÖp vµo guång m¸y tù nhiªn cña x· héi (h÷u vi), v× thÕ nªn hçn lo¹n. Con ng­êi kh«ng cÇn bµy ®Æt g× thªm, cø ®Ó cho x· héi ph¸t triÓn gièng nh­ tù nhiªn vËy.

* NÕu v« vi lµ sèng biÕt t«n träng, b¶o vÖ b¶n tÝnh cña m×nh, ®õng c¸ nh©n, vô lîi, lµm h¹i ng­êi kh¸c th× cã ý nghÜa tÝch cùc. Nh­ng nÕu tuyÖt ®èi hãa b¶n tÝnh tù nhiªn cña con ng­êi, kh«ng cè t×m hiÓu nã, sèng thô ®éng, an phËn, phã mÆc lµ mét quan niÖm sai lÇm, tiªu cùc, ®i ng­îc l¹i sù tiÕn bé lÞch sö.

d. MÆc gia Ph¸i MÆc gia do MÆc Tö tøc MÆc §Þnh (kho¶ng tr.CN) s¸ng lËp thêi Xu©n Thu. Sang thêi ChiÕn Quèc ®· ph¸t triÓn thµnh ph¸i HËu MÆc. ThÕ giíi quan T­ t­ëng "Phi Thiªn mÖnh" lµ t­ t­ëng trung t©m, thÓ hiÖn vò trô quan cña ph¸i MÆc gia. Sù giµu nghÌo, sèng chÕt, phóc häa, thµnh b¹i v.v.. kh«ng ph¶i lµ do ®Þnh mÖnh cña Trêi mµ lµ do hµnh vi con ng­êi g©y nªn. NÕu con ng­êi nç lùc lµm viÖc, tiÕt kiÖm tiÒn cña th× sÏ giµu cã; tù c­êng sÏ giµu sang, kh«ng tù c­êng sÏ hÌn; tù c­êng sÏ no, kh«ng tù c­êng sÏ ®ãi; tù c­êng sÏ Êm, kh«ng tù c­êng sÏ l¹nh.

Nh­ vËy, MÆc Tö ®· phª ph¸n t­ t­ëng Thiªn mÖnh cña Khæng Tö vµ ®­a ra t­ t­ëng "nh©n lùc", ®Ò cao søc m¹nh con ng­êi tr­íc uy lùc cña tù nhiªn. MÆt kh¸c MÆc Tö nhiÒu lóc l¹i ®­a ra quan niÖm t«n gi¸o nh­: träng trêi, ®Êt, quû thÇn, phôc tïng søc m¹nh tù nhiªn thÇn bÝ.

NhËn thøc luËn - LÊy thùc ®Æt tªn, c¸ch chän ®óng sai lµ dùa vµo thùc tÕ kh¸ch quan. ThuyÕt "Tam biÓu" cña MÆc Tö - häc thuyÕt vÒ nhËn thøc, cã xu h­íng duy vËt thÓ hiÖn râ quan ®iÓm ®ã: LËp luËn ph¶i cã "gèc" (b¶n), lËp luËn ph¶i cã "nguån" (nguyªn), lËp luËn cÇn ®­îc dông"(lîi). - Gèc tøc lµ xem xÐt viÖc lµm cña Th¸nh V­¬ng ®êi x­a thÕ nµo, nÕu thÊy ®óng th× lµm theo cßn thÊy sai th× bá. - Nguån lµ xÐt ®Õn c¸i thùc cña tai m¾t tr¨m hä, lµ xem cã phï hîp víi thùc tÕ hay kh«ng. - Dông lµ xem cã lîi cho d©n, cho n­íc hay kh«ng.

Quan niÖm chÝnh trÞ x· héi ThuyÕt "Kiªm ¸i" lµ häc thuyÕt vÒ chÝnh trÞ - x· héi, thÓ hiÖn t­ t­ëng nh©n nghÜa cña ph¸i MÆc gia. Nh©n lµ kiªm ¸i, tøc lµ yªu th­¬ng mäi ng­êi, kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp, th©n s¬, trªn d­íi… Yªu ng­êi nh­ yªu m×nh, yªu ng­êi ngoµi còng nh­ yªu ng­êi th©n. NghÜa lµ lîi: lµm lîi cho mäi ng­êi, trõ h¹i cho mäi ng­êi. MÆc gia ph¶n ®èi quan ®iÓm cña Khæng Tö vÒ sù ph©n biÖt thø bËc, th©n s¬, phª ph¸n chñ tr­¬ng x· héi lÔ trÞ cña Nho gia.

®. Ph¸p gia §¹i biÓu tiªu biÓu cña Ph¸p gia lµ Hµn Phi ( TCN). Hµn Phi cho r»ng ThÕ, Ph¸p, ThuËt lµ nh÷ng yÕu tè träng yÕu ®èi víi chÝnh trÞ vµ chÝnh quyÒn. Ph¸p lµ luËt hay sù quy ®Þnh cña lÖ, ®­îc viÕt thµnh v¨n b¶n cña quèc gia. Ph¸p chñ tr­¬ng khèng chÕ d­ luËn, dïng ph¸p trÞ thay lÔ trÞ, yªu cÇu h×nh ph¹t nÆng, kh«ng a dua quyÒn quý. ThÕ lµ thÕ lùc hay quyÒn thÕ, ph¶i cã quyÒn thÕ v¹n n¨ng th× ph¸p sÏ ®­îc t«n träng, thuËt míi ®­îc thùc thi. ThuËt lµ ph­¬ng ph¸p hay nghÖ thuËt gi¶i quyÕt c«ng viÖc vµ ®iÒu khiÓn con ng­êi, tøc lµ "thuËt cai trÞ".

Ph¸p gia lµ häc thuyÕt cã tÝnh thùc dông. "Ph¸p" ®­îc dïng nh­ mét thñ ®o¹n chÝnh trÞ ®Ó c­íp quyÒn vµ cñng cè chÝnh quyÒn. "¢m Ph¸p, d­¬ng Nho, lÊy §¹o hç trî" lµ ®­êng lèi chÝnh trÞ chñ yÕu cña Trung Hoa bao ®êi nay.

Mét sè nhËn ®Þnh vÒ triÕt häc Trung Hoa cæ, trung ®¹i + VÊn ®Ò chÝnh trÞ - ®¹o ®øc x· héi lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c nhµ t­ t­ëng Trung Hoa cæ ®¹i. Tuy c¸c nhµ t­ t­ëng ®øng trªn lËp tr­êng duy t©m ®Ó lÝ gi¶i c¸c vÊn ®Ò x· héi, nh­ng nh÷ng t­ t­ ëng cña hä cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc x¸c lËp mét trËt tù x· héi theo m« h×nh chÕ ®é qu©n chñ phong kiÕn trung ­¬ng tËp quyÒn kiÓu ph­¬ng §«ng. + Bªn c¹nh nh÷ng suy t­ s©u s¾c vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi, nÒn triÕt häc Trung Hoa cæ ®¹i cßn cèng hiÕn to lín cho lÞch sö triÕt häc thÕ giíi nh÷ng t­ t­ ëng s©u s¾c vÒ nguån gèc, vÒ sù biÕn dÞch cña vò trô.

C©u hái tr¾c nghiÖm

Trong sè c¸c tr­êng ph¸i sau ®©y cña triÕt häc Ên §é cæ ®¹i, tr­êng ph¸i nµo ®· ®­a ra t­ t­ëng Tø diÖu ®Õ"? (Nh©n ®Õ, khæ ®Õ, diÖt ®Õ, ®¹o ®Õ). a. Tr­êng ph¸i Mimansa. b. Tr­êng ph¸i Vedanta. c. Tr­êng ph¸i Lokayata. d. Tr­êng ph¸i Buddha (PhËt gi¸o).

T­ t­ëng "nh©n, lÔ, chÝnh danh" thuéc vÒ tr­ êng ph¸i nµo trong sè c¸c tr­êng ph¸i sau ®©y cña triÕt häc Trung Quèc cæ ®¹i? a. Tr­êng ph¸i Nho gia. b. Tr­êng ph¸i §¹o gia. c. Tr­êng ph¸i MÆc gia. d. Tr­êng ph¸i ¢m d­¬ng - Ngò hµnh.

T­ t­ëng "kiªm ¸i" thuéc vÒ tr­êng ph¸i nµo trong sè c¸c tr­êng ph¸i sau ®©y cña triÕt häc Trung Quèc cæ ®¹i? a. Tr­êng ph¸i Nho gia. b. Tr­êng ph¸i §¹o gia. c. Tr­êng ph¸i MÆc gia. d. Tr­êng ph¸i ¢m d­¬ng - Ngò hµnh.

Mét sè tri thøc kh¸i qu¸t- cao häc VÒ tù nhiªn: TQ cæ ®¹i ®Êt ®ai réng, chia lµm hai miÒn, miÒn b¾c l¹nh kh«, s¶n vËt nghÌo. MiÒn nam ¸m ¸p, s¶n vËt phong phó, phong c¶nh ®Ñp. VÒ kinh tÕ – x· héi: Thêi §«ng Chu Tr.CN së h÷u t­ nh©n vÒ ruéng ®Êt, x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo s©u s¾c, c¸c thÕ lùc c¸t cø tranh giµnh nhau, chiÕn tranh triÒn miªn, khèc liÖt

XuÊt hiÖn 103 tr­êng ph¸i triÕt häc, tranh luËn vÒ trËt tù x· héi cò, ®Ò ra h×nh mÉu cho x· héi t­¬ng lai lµ. ¶nh h­ëng lín nhÊt lµ 3 ph¸i Nho, MÆc, §¹o

NÐt ®Æc thï cña triÕt häc Trung Quèc cæ, trung ®¹i lµ hÇu hÕt c¸c häc thuyÕt cã xu h­íng ®i s©u gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn chÝnh trÞ – ®¹o ®øc cña x· héi víi néi dung bao trïm lµ vÊn ®Ò con ng­êi, x©y dùng con ng­êi, x· héi lý t­ ëng vµ con ®­êng trÞ n­íc.

Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn triÕt häc Trung Quèc cæ, trung ®¹i Thêi Tam ®¹i: H¹, Th­îng, Chu (thiªn niªn kû II-I Tr.CN) xuÊt hiÖn c¸c biÓu t­îng ®Õ th­îng ®Õ, quû thÇn, ©m d­¬ng, Ngò hµnh. Thêi §«ng Chu ( Tr.CN) qu¸ ®é n« lÖ sang phong kiÕn, t­ t­ëng triÕt häc ®· cã hÖ thèng

Thêi TÇn H¸n:Thiªn h¹ thèng nhÊt, giai cÊp thèng trÞ yªu cÇu thèng nhÊt t­ t­ëng, c¸c tr­ êng ph¸i lµn l­ît dung hîp víi PhËt gi¸o t¹o nªn nÒn v¨n ho¸ huy hoµng, x¸n l¹n, lµ thêi kú cùc thÞnh cña x· héi phong kiÕn

Tõ thêi Tèng trë vÒ sau nho häc ®­îc ®Ò cao : thêi hËu kú cña XHPKTQ, biÓu hiÖn cña nã lµ Lý häc – dung hîp ®¹o PhËt vµo Nho. Tõ ®êi Thanh vÒ sau tranh c·i xung quanh ph¹m trï H÷u vµ V« (®éng vµ tÜnh), t©m vµ vËt (tri vµ hµnh)

Mét sè néi dungtriÕt häc TQ cæ, trung ®¹i 1- T­ t­ëng b¶n thÓ luËn Nho gia, Khæng tö nãi ®Õn trêi, ®¹o trêi vµ mÖnh trêi. M¹nh tö h×nh thµnh quan niÖm thiªn mÖnh Thêi ChiÕn Quèc, Tu©n Tö trêi ®Êt hîp l¹i th× v¹n vËt sinh ra, ©m d­¬ng giao tiÕp víi nhau th× sinh ra biÕn ho¸ Thêi nhµ H¸n, theo V­¬ng Sung (27-107) cho r»ng nguyªn khÝ lµ yÕu tè ®Çu tiªn cña thÕ giíi

§¹o gia Coi b¶n nguyªn thÕ giíi lµ §¹o, §¹o s¸ng t¹o ra v¹n vËt, v¹n vËt nhê ®ã mµ sinh ra, sù sinh ra v¹n vËt theo tr×nh tù ®¹o sinh mét, mét sinh hai, hai sinh ba, ba sinh ra v¹n vËt

¢m d­¬ng gia ¢m d­¬ng lµ hai khÝ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau sinh ra mäi sù vËt, hiÖn t­îng trong trêi ®Êt. Kinh dÞch cho Th¸i cùc lµ khÝ tiªn thiªn: Th¸i cùc sinh lu­ìng nghi, l­ìng nghi sinh tø t­îng, tø t­îng sinh b¸t qu¸i, b¸t qu¸i sinh v¹n vËt

2. T­ t­ëng vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc CÆp ph¹m trï thÇn- h×nh, xuÊt hiÖn thêi nhµ H¸n. §æng Träng Th­ ( Tr.CN) cho r»ng thÇn lµ b¶n nguyªn cña h×nh, h×nh ph¸t sinh tõ thÇn. V­¬ng Sung (27-127) phª ph¸n §æng Träng Th­ vµ cho r»ng nguyªn khÝ lµ céi nguån cña thÕ giíi

CÆp ph¹m trï t©m – vËt: xuÊt hiÖn thêi Tuú §­êng, PhËt gi¸o thÞnh hµnh, hä quan niÖm mäi hiÖn t­ îng gi÷a thÕ gian vµ trong câi xuÊt thÕ ®Òu do thanh tÞnh t©m sinh ra, t©m lµ b¶n nguyªn cña thÕ giíi. C¸c nhµ duy vËt (Tr­¬ng T¶i) cho r»ng cã vËt míi cã t©m

CÆp ph¹m trï lý-khÝ Thêi nhµ Tèng Tr×nh H¹o( ), Tr×nh Di ( ) cho r»ng v¹n vËt ®Òu chØ mét lÏ trêi, ¢m d­¬ng nhÞ khÝ cïng víi ngò hµnh lµ tµi liÖu ®Ó Lý s¸ng t¹o ra v¹n vËt trong trêi ®Êt. V­¬ng Phu Chi cho r»ng Trong trêi ®Êt chØ cã khÝ Lý ë trong khÝ

T­ t­ëng biÖn chøng Ph¹m trï biÕn dÞch: trêi ®Êt v¹n vËt lu«n lu«n vËn ®éng biÕn ®æi. Theo L·o Tö trong v¹n vËt kh«ng vËt nµo mµ kh«ng câng ©m bång d­¬ng V­¬ng An Th¹ch: m©u thuÉn néi ngo¹i cña Ngò hµnh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ v« cïng tËn cña biÕn ho¸

La ThuËn Kh©m vµ V­¬ng §×nh T­¬ng (thêi Tèng Minh): ®éng lùc cña sù vËn ®éng vËt chÊt lµ do khÝ ©m d­¬ng kh«ng ®ång ®Òu nhau V­¬ng Phu Chi (nhµ Thanh): v¹n vËt vËn ®éng lµ do ©m d­¬ng võa m©u thuÉn, võa thèng nhÊt Kinh DÞch: vËn vËt ph¸t triÓn kh«ng râ rµng - râ rµng - s©u s¾c- kÞch liÖt – cao ®iÓm – mÆt tr¸i. L·o Tö: Vò trô vËn ®éng biÕn ®æi theo hai quy luËt, quy luËt b×nh qu©n vµ quy luËt ph¶n phôc

4. T­ t­ëng vÒ nhËn thøc Khæng Tö, ThuyÕt chÝnh danh, lÊy danh ®Ó ®Þnh thùc ®· ®Ò cËp ®Õn b¶n th©n nhËn thøc luËn, lÊy danh ®Ó ®Þnh thùc MÆc tö-lÊy thùc ®Æt tªn. ThuyÕt tam biÓu: lËp luËn ph¶i cã c¨n cø, lËp luËn ph¶i cã chøng minh, lËp luËn ph¶i cã hiÖu qu¶

HuÖ Thi chó träng thùc C«ng T«n Long chó träng danh nhÊn m¹nh sù sai biÕt gi÷a tõ vµ kh¸i niÖm (Danh gia) Hai «ng ®Òu t­ biÖn, r¬i vµo quû biÖn C¸c nhµ MÆc gia ®êi sau cã t­ t­ ëng minh biÖn, dùa vµo khoa häc hä ®· cã ph¹m trï vËn ®éng, kh«ng gian, thêi gian

§¹o gia, L·o Tö, Trang tö ®Ò cao t­ duy trõu t­îng, coi khinh viÖc nghiªn cøu sù vËt, hiÖn t­îng cô thÓ Kh«ng cÇn ra cöa mµ biÕt c¶ thiªn h¹, kh«ng cÇn nh×n qua khe cöa mµ biÕt ®­îc c¶ ®¹o trêi Thêi Tuú-§­êng: Nho, §¹o, PhËt dung hîp, lÊy PhËt gi¸o lµm chñ, nhËn thøc luËn thÓ hiÖn ë thuyÕt §èn ngé cho r»ng mçi ng­êi ®Òu cã n¨ng lùc nhËn thøc trêi cho tiªn nghiÖm, PhËt tÝnh

5. T­ t­ëng con ng­êi vµ x©y dùng con ng­êi Nguån gèc con ng­êi: KhængTö, MÆc Tö cho lµ trêi. L·o Tö cho lµ §¹o Vai trß, vÞ trÝ con ng­êi: L·o Tö: §¹o lín, Trêi lín, §Êt lín, Ng­êi còng lín. Nho gi¸o: Con ng­êi cïng víi trêi ®Êt lµ ba ng«i tiªu biÓu cho mäi vËt trong trêi ®Êt

M¹nh Tö: Trêi an bµi ®Þa vÞ cña mçi ng­êi §æng Träng Th­ Thiªn nh©n c¶m øng C¸c nhµ triÕt häc tiÕn bé Thiªn nh©n c¶m øng Kinh dÞch: Trêi ®Êt mu«n vËt lµ nhÊt thÓ Tu©n Tö Thiªn nh©n bÊt t­¬ng quan

B¶n tÝnh con ng­êi Khæng Tö: TÝnh mçi ng­êi ®Òu gÇn nhau, do t¹p tµnh vµ thãi quen míi ho¸ ra xa nhau M¹nh tö: b¶n tÝnh con ng­êi lµ thiÖn, mÇm thiÖn, lßng tr¾c Èn Tu©n Tö: Thiªn tÝnh ¸c, hiÕu lîi, ®è kþ Hai quan ®iÓm nµy ®Òu coi träng gi¸o ho¸ nh»m ph¸t triÓn c¸i thiÖn

T­ t­ëng vÒ x©y dùng con ng­êi Coi träng nç lùc c¸ nh©n, sù quan t©m cña gia ®×nh vµ x· héi, §¹o gia: h­íng vµo sù thanh cao trong s¹ch PhËt gi¸o:¨n ë hiÒn lµnh, kh«ng s¸t sinh, kh«ng lµm h¹i ng­êi kh¸c Nho gia: tu th©n, mäi c¸i lÊy ®¹o ®øc lµm chuÈn môc tiªu lµ ®¹t ngò lu©n: Vua t«i, cha con, anh em, vî chång, b¹n bÌ (vua nh©n, t«i trung, cha tõ, con hiÕu, anh lµnh, em ®Ô, chång cã nghÜa, vî v©ng lêi, b¹n h÷u ph¶i cã tÝn)

Con ®­êng ®Ó ®¹t tíi môc tiªu lµ ph¶i; tu th©n, tÒ gia, trÞ quèc, b×nh thiªn h¹. cha nªn cha, con nªn con,anh nªn anh, em nªn em, chång nªn chång, vî nªn vî, Êy lµ gia ®¹o chÝnh Nho gi¸o g¾n chÆt n­íc víi nhµ, coi tÒ gia lµ tiÒn ®Ò cña trÞ quèc §¹o ®øc Nho gia tËp trung vµo ch÷ Nh©n

Tãm l¹i Theo Nho gi¸o Ngò lu©n (vua t«i, cha con, anh em, chång vî, b¹n bÌ) trong ®ã tam c­¬ng (vua t«i, cha con, chång vî) lµ 3 ®iÒu chÝnh. Ngò th­êng (nh©n, nghÜa, lÔ, trÝ, tÝn) trong ®ã nh©n lµ chñ. §©y lµ môc tiªu phÊn ®Êu vµ néi dung tu d­ìng con ng­êi, gãp phÇn cñng cè trËt tù x· héi, s¶n phÈm cña x· héi vµ còng lµ nguyªn nh©n tr× trÖ cña x· héi

§¹o gia víi thuyÕt v« vi, trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm ®èi víi x· héi, gia ®×nh. §èi lËp víi Nho vµ PhËt Trong c¸c häc thuyÕt trªn c¸i cã tÝnh hîp lý cña nã, tuy nhiªn Nho lËp luËn chÆt chÏ, cã tÝnh hîp lý h¬n lµm c¬ së cho sù phÊn ®Êu vµ tu d­ìng cña con ng­êi

T­ t­ëng vÒ x· héi lý t­ëng vµ con ®­êng trÞ quèc Khæng Tö muèn x©y dùng mét x· héi ®¹i ®ång : æn ®Þnh, cã trËt tù kû c­ ¬ng, b×nh ®¼ng, mäi c¸i ®Òu lµ cña chungäi ng­êi ®Òu ®­îc gi¸o ho¸, quan hÖ ng­êi víi ng­êi tèt ®Ñp, lÊy gi¸o dôc ®¹o ®øc lµm cèt yÕu. Nh÷ng ®iÒu ®ã lµ kh«ng t­ëng ®èi víi x· héi ®­¬ng thêi. VÒ ®­êng lèi trÞ n­íc, cã 2 thuyÕt c¬ b¶n lµ Nh©n trÞ vµ Ph¸p trÞ

LÞch sö t­ t­ëng triÕt häc viÖt nam 1. §iÒu kiÖn lÞch sö vµ nÐt ®Æc thï vÒ t­ t­ ëng triÕt häc ViÖt Nam a. §iÒu kiÖn ra ®êi t­ t­ëng triÕt häc ViÖt Nam - Suèt c¶ ngµn n¨m cña chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam, ®Êt n­íc hÇu nh­ kh«ng ph¸t triÓn. C¸c néi dung t­ t­ëng triÕt häc cø lÆp ®i lÆp l¹i, Ýt cã nh÷ng ®iÒu míi mÎ - X· héi vµ khoa häc tù nhiªn kÐm ph¸t triÓn, quÇn chóng nh©n d©n nghÌo khæ, thÊt häc

- §Êu tranh gi÷a duy vËt vµ duy t©m kh«ng thµnh trËn tuyÕn, kh«ng diÔn ra trªn mäi vÊn ®Ò. ThÓ hiÖn trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t©m vµ vËt, linh hån vµ thÓ x¸c, gi÷a lý vµ khÝ - Chñ nghÜa duy duy t©m kÕt hîp víi t«n gi¸o lµ thÕ giíi quan chung, bao trïm. Chñ nghÜa duy vËt vµ quan ®iÓm v« thÇn chØ xuÊt hiÖn trªn tõng vÊn ®Ò, tõng ®iÓm cô thÓ vµ kh«ng c©n søc. - Quan niÖm vÒ "Thiªn mÖnh": trêi sinh ra con ng­êi vµ v¹n vËt, mçi ng­êi ®Òu cã mét mÖnh gäi lµ mÖnh trêi, tin vµo lêi cña Khæng Tö: ng­êi Qu©n tö cã 3 ®iÒu sî: sî mÖnh trêi, sî ®¹i nh©n vµ sî lêi nãi cña «ng th¸nh

M¹nh Tö: "N­íc nhá sî mÖnh trêi thê n­íc lín" Giai cÊp thèng trÞ trong n­íc th­êng nãi: "®iÒm trêi", "øng thiªn mÖnh ", "thuËn thiªn". - Chñ nghÜa duy t©m chñ quan phËt gi¸o quan niÖm vÒ "nghiÖp" vµ "kiÕp" hä cho r»ng sè mÖnh con ng­êi, do "nghiÖp" vµ "kiÕp" ®· ®­îc b¶n th©n t¹o ra tõ qóa khø. Con ng­êi cã 2 phÇn linh hån vµ thÓ x¸c, thÓ x¸c mÊt ®i nh­ng linh hån cßn m·i, tró trong c¸c thÓ x¸c kh¸c nhau, kiÕp sau lµ kÕt qu¶ cña kiÕp tr­íc t¹o thµnh mét chuçi nghiÖp v« tËn nªn con ng­êi ph¶i chÞu ®ùng tu nh©n tÝch ®øc ®Ó kiÕp sau ®­îc h¹nh phóc.

- Khuyªn mäi ng­êi ph¶i "tiÕt dôc", "qu¶ dôc" (h¹n chÕ lßng mong muèn), Ph¶i "tri tóc" (biÕt ®ñ). §©y lµ chñ tr­¬ng cã tÝnh chÊt khæ h¹nh vµ ngu d©n, chµ ®¹p lªn nguyÖn väng cña con ng­êi. Lµ mét luËn ®iÓm chÝnh trÞ duy t©m, kh«ng thÊy nhu cÇu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi Cã nhiÒu quan ®iÓm chèng l¹i mÖnh trêi: - "M­u sù t¹i nh©n, thµnh sù t¹i thiªn" - NguyÔn Du: "X­a nay nh©n ®Þnh th¾ng thiªn còng nhiÒu"

Cã quan ®iÓm theo "thêi" chø kh«ng theo mÖnh: §Æng Dung: "Thêi ®Õn th× ng­êi c©u c¸ vµ anh hµng thÞt thµnh c«ng dÔ, cßn vËn qua ®i th× ng­êi anh hïng nuèt hËn nhiÒu". NguyÔn Tr·i: "§iÒu ®¸ng quý ë ng­êi qu©n Tö lµ hiÓu thêi th«ng biÕn mµ th«i", "§iÒu ®¸ng quý ë ng­êi qu©n Tö lµ biÕt thêi kh«ng biÕn, l­îng søc xö m×nh" Ng« Th× NhËm: "GÆp thêi thÕ, thÕ thêi ph¶i thÕ".

Tr¸i víi quan niÖm "qu¶ b¸o" cña ®¹o PhËt th× quÇn chóng nh©n d©n cho r»ng " ¨n trém ¨n c­íp thµnh PhËt, thµnh tiªn, ®i chïa ®i chiÒn b¸n th©n bÊt to¹i". Tr¸i víi quan niÖm sè phËn cña ®¹o Nho "Con vua th× l¹i lµm vua, con s·i ë chïa l¹i quÐt l¸ ®a" th× quÇn chóng nh©n d©n cho r»ng "Bao giê d©n næi can qua, con vua thÊt thÕ l¹i ra quÐt chïa"

Néi dung cña t­ t­ëng yªu n­íc ViÖt Nam ®­îc xÐt trªn 3 b×nh diÖn: 1- NhËn thøc vÒ d©n téc vµ ®éc lËp d©n téc: trong ®iÒu kiÖn ®Êu tranh m¹nh ®­îc, yÕu thua. Trong ®iÒu kiÖn ®ã céng ®ång ng­êi ViÖt vÉn duy tr× ®­îc - Lý Th­êng KiÖt cho r»ng "Nói s«ng n­íc Nam th× vua n­íc Nam trÞ v×" 2- Nh÷ng quan niÖm vÒ Nhµ n­íc cña mét quèc gia ®éc lËp vµ ngang hµng víi ph­¬ng b¾c.

- Tr­íc khi ng­êi H¸n ®Õn téc ViÖt ®· cã nhµ n­íc V¨n lang vµ ¢u l¹c. Nhµ n­íc bÞ tiªu diÖt. Ng­êi ViÖt ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc. Lý bÝ ®Æt tªn n­íc lµ V¹n Xu©n, Nhµ §inh gäi lµ §¹i cå ViÖt, Nhµ Lý gäi lµ §¹i ViÖt. Tªn hiÖu cña ng­êi ®øng ®Çu trong n­íc còng chuyÓn tõ V­¬ng sang §Õ ®Ó chøng tá sù ®éc lËp ngang hµng víi ph­¬ng B¾c. Kinh ®« còng chuyÓn tõ Cæ Loa ®Õn Hoa L­ råi tõ Hoa L­ ®Õn Th¨ng long ®Ó cã n¬i trung t©m bê câi ®Êt n­íc

3- Nh÷ng nhËn thøc vÒ nguån gèc vµ vÒ ®éng lùc cña cuéc chiÕn tranh cøu n­íc vµ dùng n­íc. - §Ó ®éng viªn ®­îc søc m¹nh cña toµn d©n, ®Ó thÊy thùc chÊt mèi quan hÖ gi÷a ta vµ ®Þch, ®Ó chuyÓn yÕu thµnh m¹nh, lÊy Ýt ®Þch nhiÒu

c. T­ t­ëng lÊy d©n lµm gèc - §Ò cao søc m¹nh cña céng ®ång, cïng mét gièng nßi, l·nh thæ, cïng vËn mÖnh. Ng­êi ta ®· nhËn thøc ®­îc con ng­êi cã quyÒn lîi th× míi cã tr¸ch nhiÖm, cã phÇn cña m×nh trong tËp thÓ th× míi g¾n bã víi tËp thÓ, cã quan hÖ tèt th× míi ®ång lßng. - Coi träng vai trß cña nh©n d©n, NguyÔn Tr·i nãi: "ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n", "Chë thuyÒn lµ d©n mµ lËt thuyÒn còng lµ d©n"

3. Sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng triÕt häc ViÖt Nam cña Hå ChÝ Minh Khi Thùc d©n Ph¸p x©m l­îc ViÖt Nam, c¸c t­ t­ëng triÕt häc tr­íc ®©y ®Ó l¹i nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh cña nã, nh­ng kh«ng cßn phï hîp n÷a, tá ra bÊt lùc. Vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX, NguyÔn ¸i Quèc ®· t×m ra ®­îc lý luËn míi vµ ®· lµm cho c¸c kh¸i niÖm vÒ d©n téc, yªu n­íc giµu thªm

b. Sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng lÊy d©n lµm gèc §Õn Hå ChÝ Minh quan niÖm vÒ d©n ®­îc ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cao h¬n vµ mang mét chÊt míi: mang néi dung ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi d©n, ph¶i båi d­ìng søc d©n c. Sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t­ t­ëng nh©n v¨n

Vai trß cña Hå ChÝ Minh ®èi víi sù ph¸t triÓn t­ t­ëng triÕt häc ViÖt Nam Nhu cÇu gi¶i thÝch sù thÊt b¹i cña c¸c triÒu ®¹i nhµ NguyÔn, cña tÊt c¶ c¸c thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn truyÒn thèng Nho häc, PhËt häc còng nh­ T©y häc.§Ó t×m ®­êng cøu n­íc gi¶i phãng d©n téc, ®· dÉn HCM ®Õn víi chñ nghÜa M¸c – Lªnin.