C Ө Ж Та қ ырыбы: хирургиялы қ нау қ астарды тама қ тандыру Орында ғ ан:Пейсенов С Факультет: ЖМ Курс: 3 Тексерген:Малгаждагаров М.С ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Операция жасал ғ ан нау қ астарды тама қ тандыру Диета негізгі нозологиялы қ формалар бойынша ж ү ктелген. Ә р бір диете на қ ты бір сыр қ ат кезінде ас қ абылдау ауруды к ү шейтпейтіндей, ә лсіреген а ғ за ғ а барынша бейімделіп жасал ғ ан. Ә р бір диета тама қ тану т ә ртібімен, химиялы қ құ рамымен, коллориясымен сипатталады. Сонымен бірге, р ұқ сат етілген немесе тиым салын ғ ан азы қ т ү ліктер тізбесі болады. 15 медициналы қ диета бар. Олар 1-ден 15-ке дейін стол ретінде белгіленеді. Ауруханада ғ ы диеталарды ң саны, оны ң саласына қ арай белгіленеді.

Диеталарды ң қ ыс қ аша сипаттамасы 0 диета. Ас қ азан мен ішекке жасал ғ ан операциядан кейін, ал ғ ыш қ ы к ү ндері та ғ айындалады. Ас с ұ йы қ ж ә не қ оймалжы ң былымы қ та ғ амынан т ұ рады. С ү тті еркіне қ арай ж ә не ты ғ ыз азы қ -т ү лік ө німдері тіпті, езбе т ү рінде р ұ сат етілмейді. Р ұқ сат етіледі: ш ә й, жеміс жидек желелері, шиповник т ұ нбасы ж ә не сумен араластырыл ғ ан жа ң а жеміс жидектер шырыны, же ң іл сорпа, к ү ріш сорпасы. Асты к ү ні т ү ні аздап, жиі қ абылдайды. Диетаны ә детте 2-3 аспайтын уа қ ытта та ғ айындайды. 1а диета. Та ғ айндау к ө рсеткіштері: ас қ азан ойы қ -жарасы ауруы к ү шейгенде, емні ң ал ғ аш қ ы 8-10 к ү нінде ж ә не құ рса қ қ уысыны ң м ү шелеріне операция жасал ғ аннан кейін, өң ешті ң к ү ігі, қ ан кету кезінде та ғ айындалады. Та ғ айындау ма қ саты: химиялы қ, механикалы қ ж ә не термиялы қ тітіркендіргіштерді алып тастау ар қ ылы, ас қ азанды барынша же ң ілдету. Жалпы сипаты: ас қ азан с ө ліні ң скерециясын қ оз ғ айтын заттарды алып тастайды.Асты к ө бнесе с ұ йы қ ж ә не жартылай с ұ йы қ т ү рінде береді. Тама қ тану т ә рьібі:азда ғ ан порциялармен асты жиі қ абылдау ( ә р бір 2-3 са5ат сайын), т ү нде – қ аты қ немесе айран ішу.

1б диета. Қ абылдау ғ а арнал ғ ан н ұ с қ аулар, та ғ айындау ма қ саты мен жалпы сипаттамасы 1а диетасы сиа қ ты.Біра қ 1а диета сипаттамасында к ө рсетілген азы қ – т ү ліктерге а қ кепкен нанды, кепкен бисквитті, ү гітілген ірімшікті қ осады, ет ж ә не балы қ тан бу ғ а пісірлген та ғ амдар санын ұ л ғ айтаты.Тама қ тану т ә ртібі: асты жиі қ абылдау ( ә р бір2-3 са ғ ат сайын ), т ү нде қ аты қ немесе қ айма қ ішу керек. 1 диета.(Хирургиялы қ диета).Ас қ азан мен ішектерге жасал ғ ан операциядан кейін 4-5 ші к ү ндері, апендоэктомиядан кейін екінші к ү ні белгілейді. Пісірілген ет немесе тауы қ етінен, пісірілген ж ұ мырт қ адан, ү гітіліп булан ғ ан жіне бу ғ а пісірілген омлет, майсыз жі ң іл ет немесе тауы қ сорпасы; геркулестен жасал ғ ан қ оймалжы ң сорпа, манна немесе к ү рішпен қ ара к ү рішпен жасал ғ ан 10% c ұ йы қ бот қ а та ғ амдары р ұқ сат еттіледі, азда ғ ан м ө лшерде с ү т немесе қ аты қ, кисель, жеміс –жидек желесін, т ә ттті сумен араластырыл ғ ан жа ң а жеміс жидек шырынын, шиповник т ұ нбасын, лимон салын ғ ан ш ә йді, кептірілген а қ нанды, сары майды қ осу ғ а болады.

2 диета- секреторлы жетіспеушілігі бар созылмалы гастрит, к ү шеймеген энетероколит нау қ астарына арнал ғ ан. Ас қ азан – ішек жолдарын барынша же ң ілдету ма қ сатымен ұ са қ тал ғ ан т ү рде, жиі б ө ліп тама қ тану. 3 диета- қ аталау кезінде – ішті ң тол қ и жиырлуын к ү шейту ү шін, клечатка ғ а бай та ғ ам мен к ө п м ө лшерде сусындарды пайдаланады. 4 диета- гастро энтеро колиттер, дизентерия ж ә не т.с.с, ауруларда қ олданылады.Минералды т ұ здар ғ а бай, жиі б ө ліп тама қ тану. 5а диета –жедел холецистит, созылмалы холициститі ң ү деуі, панкреатит кезінде.Диета майларды шектеу, бауыр мен з ә р шы ғ ару жолдарыны ң қ ызметтін қ алпына келтірумен т ұ жырымдалады.Бу ғ а пісірілген, ү гітілген азы қ т ү ліктер та ғ айындалады. 5 диета-бауыр сыр қ аттары, созылмалы холицистит, панкреатит, сарыаурулар. Ә рбір 2-2,5 са ғ ат сусындарды к ө п ішіп, ас қ абылдайды.Майлы, қ уырыл ғ ан, ыстыл ғ ан та ғ амдар ғ а, томаттар ғ а шектеу жасалынады. Витаминдерге бай, буда дайындал ғ ан ү гітілген болу қ ажет.

6 диета –подагра ж ә не с ү т қ ыш қ ылы диатез кезінде қ олданылады,т ұ зы аз ж ә не сілтілі радикалдар ғ а бай та ғ амдар (жеміс жидектер,с ү т) 7 диета – б ү йрек ж ә не з ә р шы ғ ару жолдары сыр қ аты кезінде пайдаланынады –P,C,B витаминдеріне бай,т ұ зсыз аз. 8 диета –семіздік кезінде. Т ә бетті оятатын т ү рлі припараваларды, т ұ здарды та ғ ам рациондары алып тастайды. 9 диета – қ ант диабет кезінде. Май алмасуын б ұ збайтын, к ө мірсу тепе- те ң дігін ұ стап т ұ ратын та ғ ам белгіленеді.- К ө п м ө лшерде к ө кеніс экстрактивті заттар мен д ә мді қ оспаларды алып тастайды,Тама қ тану т ә ртібі алты рет. 10 диета –ж ү рек қ ан тамырларыны ң сыр қ аты( ревматизм, ж ү рек а қ аулары, гипертониялы қ аурулары) кезінде.Ішек қ ызметін реттейтін азы қ т ү ліктер та ғ айындылады, ж ү йке ж ү йесін қ оздыратын та ғ амдарды алып тасталады.

11 диета - ө кпе туберкулезінде белоктар мен витаминдерге бай та ғ амдар. 13 диета- қ ызып қ алтырау кезе ң індегі ж ұқ палы ауруларда к ө п м ө лшерде с ұ йы қ ішу. 14 диета- фосфатурия кезінде. З ә рді ң қ ыш қ ыл реакциясын қ алпына келтіруге ы қ пал ететін та ғ ам белгіленеді- с ү т, ірімшік, с ү збе. 15 диета- арнайы диета белгілеуге н ұ с қ ауы жо қ барлы қ сыр қ аттар ғ а. Дені сау, дене е ң бегімен айналыспайтын адамдар ғ а белок, май, к ө иірсуды ң м ө лшері жеткілікті, біра қ к ө п к ө лемде витаминдері бар азы қ – т ү лік белгіленеді (ет, құ с еті, балы қ, сары май ж ә не ө сімдік майы, пісірілмеген к ө кеністер мен жеміс жидектер болады, қ ой еті құ нарландыратын қ амыр алып тасталынады, д ә мді қ оспалар қ алыпты к ө лемде) тама қ тану ражимі к ү ніне 4-5 рет

Жасанды тама қ тандыру- адам а ғ засында с үң гі т ү тіктер (зондтар), фистулалар немесе клизма (со ңғ ысы ө те сирек қ олданылады) ар қ ылы, парентеральды жолмен (вена ғ а немесе тері астына) қ оректік заттарды енгізеді. Жасанды тама қ тандыруды қ олдану ғ а арнал ғ ан к ө рсеткіштер: Ж ұ туды ң қ иынды ғ ы Өң ешті ң тарылуы немесе ө тпейтіндігі Ас қ азан қ а қ пасыны ң стеноз Ас қ ажан немесе ас қ азан ішек жолдарына опарация жасал ғ ананан кейінгі ал ғ аш қ ы кезе ң То қ тамайтын құ су С ұ йы қ ты қ ты к ө п жо ғ алту Ест ү ссіз жа ғ дай Тама қ жеуден бас тартантын психоздар

Нау қ астарды ң хирургиялы қ операциядан кейінгі диетасы На қ ты бір оперция т ү рінен кейінгі нау қ астар ғ а т ү рлі диеталар қ арастырыл ғ ан. Е ң жиі кездесетіндері іш қ уысыны ң м ү шелеріне жасалатын операциялар ғ а арнал ғ андар болып табылады. Б ұ ларды ң ішінде бірінші орында жедел апендицит, содан кейін ө т қ алтасыны ң, ас қ азан мен ішекті ң аурулары т ұ р. Аталып кеткен м ү шелерді ң ауруы кезінде операциядан кейінгі диетаны ң ерекшелктері мынадай болады: І. Нау қ асты аппендэктомиядан кейін тама қ тандыру са ғ ат қ а дейін –ашы ғ у са ғ аттан кейін 1а диета 3. 2 к ү ннен кейін диета 1 4. одан со ң шы ққ ан ғ а дейін диета 15 Т ә тті с ү т ө німдерін қ абылдау ғ а болмайды.

ІІ. Ө т қ алтасы мен ө т шы ғ ару жолдарына жасал ғ ан операциялардан кейін нау қ астарды тама қ тандыру ( ө т тас сыр қ аты, механикалы қ сар ғ аю) 1. Бірінші к ү ні ашы ғ у 2. 2-ші к ү ннен бастап - стол 1а к ү ннен бастап - стол 5а диета

ІІІ. Аc қ азан мен аш ішекке жасал ғ ан операциядан кейін нау қ асты тама қ тандыру 1. 2 к ү нге диін су ішуге ж ә не тама қ жеуге р ұқ сат етілмейді. Ас қ орыту жолдарынан тыс қ оректендіру немесе тік ішек ар қ ылы қ оректік клизма т ү рінде белгіленеді 2. Ү шінші к ү ні 2 стаканнан аспайтын суды минут сайын, аздап ж ұ тып, ішуге р ұқ сат етіледеді, диета 0 3. Т ө ртінші к ү ні диета 1а (т ә тті с ү т ө німдерін рационнан алып тастайды), со ң ынан 1б ж ә не 1 диетасына д ә рігерді ң қ а ғ айындауы бойынша к ө шеді Қ алыпты тама қ тандыруды реттеу ү шін сыр қ атты ң ас қ азан кесілгеннен кейін кіші ас қ азан пайда болуын ескере отырып, ә рбір 2 са ғ ат сайын та ғ ам қ абылданатын қ оректендіру режимі жасалады.

ІV. То қ ішегіне жасал ғ ан операциядан кейін нау қ ас тама қ тандырады. 1. Бірінші к ү ннен бастап, нау қ ас қ а аздап су ішуге р ұқ сат етіледі. Ал ғ аш қ ы 3 т ә улікте ас қ орыту жолдарынан тыс қ оректендіру та ғ айындалады к ү ннен бастап 1а диетасы кейіннен 1б ж ә не 1 диетасына к ө шіріледі. Д ә рігерді ң та ғ айындауы бойынша 4 дейін ке ң ейтеді.

Ас қ азанды с үң гімен қ оректендіру Заллалсыз жі ң ішке с үң гіні нау қ асты ң астына енгізеді. С үң гіні ң бос т ұ р ғ ан ұ шына варонканы кигізіп, о ғ ан с ұ йы қ та ғ амды, с ү т, қ айма қ, шикі ж ұ мырт қ а, майлы сорпа, глюкоза ерітіндісі, қ айма қ құ йыл ғ ан какао мен кофе жеміс шырындарын құ яды. Құ ю а қ ырындап к ү ніне бірнеше рет ж ү ргізіледі. Кей жа ғ дайларда с үң гі т ү тікті екі ү ш к ү нге қ алдырады. С үң гіні м ұ рын ар қ ылы енгізу болма ғ ан жа ғ дайда, оны ауыздан енгізеді, сырт қ ы ұ шын бет терісіне немесе құ ла қ жар ғ а ғ ына жапыстырып қ ояды. Тынымсыз нау қ астар ғ а немесе ес т ү ссіз жат қ андар ғ а, с үң гі т ү тікті ң бос ұ шын ерніне немесе мойнына жіппен тігіп орналасады. Қ оректік заттарды енгізгеннен кейін, с үң гіге таза су құ йып ас қ алды қ тарын жуады.

Ас қ азанды с үң гімен қ оректендіру

Нау қ асты операциялы қ жыланк ө з ар қ ылы қ оректендіру Ас қ азан жыланк ө з салуды ң к ө рсеткішіне өң ешті ң ө тепуі, ас қ азан қ а қ па ғ ыны ң тарылуы жатады. М ұ ны тама қ ты ша ғ ын пропорциялармен ( мл) к ү ніне 5-6 рет жылы к ү йде енгізеді. Содан кейін, енгізілетін тама қ ты ң бір реттік к ө лемін мл дейін біртіндеп к ө бейтеді. Біра қ енгізуді 3-4 ретке дейін азайтады. Варонка ар қ ылы ұ са қ талып, суда жібітілген тама қ ө німдерін жіберуге болады: майда ү гітілген ет, балы қ, кепкен нан. Варонка ғ а к ө п к ө лемде тама қ салудан абай болу керек, ө йткені ас қ азан еттеріні ң жиырылып, тарылуынан, тама қ тесік ар қ ылы сырт қ а шы ғ ып кетуі м ү мкін.

Нау қ асты операциялы қ жыланк ө з ар қ ылы қ оректендіру

Қ орытынды Жалпы адам а ғ засын қ алпына келтіруде тама қ тану шараларына к ө п к өң іл б ө лу ма ң ызды. Себебі адам а ғ засына керекті белок, к ө мірсу, майлар т.б заттар тепе-те ң дік жа ғ дайда болуы қ ажет. Сонды қ тан ә р т ү рлі аурулар ғ а арнайы емд ә м қ олданылады. Оларды 15 стол ғ а б ө ліп қ арастырамыз. Д ә рігерлер ү шін б ұ л столдарды білу ө те ма ң ызды. На қ ты бір оперция т ү рінен кейінгі нау қ астар ғ а т ү рлі диеталар қ арастырыл ғ ан. Е ң жиі кездесетіндері іш қ уысыны ң м ү шелеріне жасалатын операциялар ғ а арнал ғ андар болып табылады. Б ұ ларды ң ішінде бірінші орнда жедел апендицит, содан кейін ө т қ алтасыны ң, ас қ азан мен ішекті ң аурулары т ұ р. Хирургиялы қ операциялардан кейінгі нау қ астарды жасанды тама қ тандыру шаралары, оны ая қ тан т ұ р ғ ызу ғ а к ө п септігін тигізеді.

Пайдалан ғ ан ә дебиеттер Дурманов Қ.Д Жалпы хирургия: О қ улы қ – Алматы Орта білімді медицина мамандарыны ң хирургиялы қ іс- ә рекеттеріні ң негіздері. Т. Ә.Ізм ұ ханбетов, Е. Ғ.Жахметов, В.М. Ячменев.