Сабақтың мақсаты: Орман мен тоғайдың ұқсастықтары мен айырмашылықтары, армандағы тіршілік жағдайлары, өсімдіктер мен жануарлар әлемінің алуан түрлері. Тәрбиелік мақсаты : Орман- еліміздің байлығын қорғау және экологиялық тәрбие беру. Сабақтың тақырыбы: Орман-тоғай өсімдіктері мен жануарлары. Орманның пандасы және оны қорғау

Жамансары, ақсары (лат. Buteo buteo) сұңқартәрізділер отрядының қаршыға тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Солтүстік Қазақстанда, Алтай мен Тянь-Шань тауларының арманды алқаптарын мекендейді. Мекиені қанатының ұзындығы см, салмағы 1 кг-нан осады. Қоразы оған қарағанда кішілеу келеді. Қанатының ұзындығы см, салмағы 1 кг-ға жетпейді. Дене түсі қара-қоңыр, ұшы қаралау қанаттарының астында ақшыл шұбар дақ болады. Басқа өзіне тексте жыртқыштардан айырмашылығы құйрығы қысқа, сұр не қоңыр түсті көлденең жолақты келеді. Ұясын ағаш басына салаты. Мекиені мен қоразы 3-5 теңбіл түсті жұмыртқаны 1 гайдай кезектесіп басып, балапандарын 40 күнде ұядан ұшырады. Ақсары жил құсы. Тамыз қазан айларында жилы жаққа ұшып кетеді. Оңтүстік Азия, Африкада қыстайды. Наурыз мамыр айларында қайта оралады. Ұсақ кеміргіштермен, құстармен, кесірткелермен, бақалармен т.б. жәндіктермен қоректенеді.

Қырғауыл (лат. Phasianus) - тауықтәрізділер отряды, қырғауылдар тұқымдасына жататын құс. Биологиялық сипоты Салмағы 1700 г-дай. Құйрығы ұзын, қоразының тілерсегінде өткір мүйіз өсіндісі бар. Мекиені қоразынан үлкен. Қоразының арқасы сарғыш, батыры сары қызыл, мекиенінің арқасы қоңыр сары, батыры қызыл қоңыр. Көбеюі Қырғауыл - отырықшы құс. Ұясын ну қамыстың, қалың бұтаның арасына жерге салаты. Сәуір-мамыр айларында 7-18 жұмыртқа салып, күнде балапан басып шығарады. Балапандары жұмыртқадан жетіліп шығады, мамығы кепкен соң жемін өзі аулайды. Қоректенуі Қырғауыл өсімдіктің жеміс-жидегімен, жуашық, түйнегімен қоректенеді. Аяғы мықты, топырақты қазып, арасындағы жәндіктерді, олардың дернәсілдерін жейді. Таралу аймағы Қырғауыл Еуропа, Азия құрлықтарында, Қытай, Жапонияда тараған. Қазақстанда Жетісу аймағында, Сырдария аңғары, Қызылқұм құмды алабында, Талас Алатауында кездесетін бір түрі бар. Кәсіптік маңызы Сақа және ужасы 1 жилдан асқан жас қырғауылдарға аңшылық жүргізіледі. Кәсіптік маңызы бар, әуестік үшін де ауланады.

Кәдімгі мысықторғай Кәдімгі мысықторғай (лат. Oriolus oriolus) – торғайтәрізділер отряды нажата тын сайрағыш құс. Қазақстанда Алтайдан Батыс Тянь-Шаньға дейін және Сырдария, Жайық өзендері алқаптарындағы армандарда кездеседі. Қоразының түсі айқын сары болып, тек қанаттары сарғыштау дақ араласқан қара келеді. Көбею кезінде мекиендерінің арқасы, басы мен мойны ужасыл сары реңді болады. Дене тұрқы 25 см-дей, салмағы 50 – 80 г-дай. Оның ән салғандағы үні алыстан естіледі. Бір нәрседен сезіктенгенде мысықтың мияулағанындай дыбыс шығарады. Жыл құсы. Сәуір – мамыр айында келіп, ұясын қайың, тал, алма ағаштарының бұтақтарына аспалы тор сияқты іліп қояды. Оған 3 – 5 шұбар жұмыртқа салып, мекиені 13 – 15 күнде балапан басып шығарады. 20 күннен кейін балапандары ұядан ұшады. Мысықторғайлар арман мен бақ ағаштарына зиян келтіретін жәндіктер мен олардың дернәсілдерін жеп панда да келтіреді. Қыркүйектің басында қыстау үшін жилы жаққа ұшып кетеді

Мойыл Мойыл (лат. Padus) – раушангүлдер тұқымдасына жататын ағаштар және бұталар. Ботаникалық сипоты Биіктігі 10 мге жуық. Қабығы қоңыр, жапырақтары кезектесіп орналасқан. Сағақтары ұзын, эллипс тәрізді, шеттері өткір ара тісті. Оның жоғарғы жағындағы жапырақтарының шеттерінде бездері бар. Гүлдері майдан, ақ түсті, шоғырланып төмен салбырап тұрады. Гүл тостағаншасының қалақшалары да, гүл жапырақшалары да бес- бестен. Жемісі - қара сүйекше. Мамыр-маусым айларында гүлдейді. Жемісі тамыз-қыркүйек айларында піседі. Сүрегі Мойылдан бояуыш зат және дәрілік препарата алынады. Балды және әсемдік өсімдіктер. Сүрегі мықты, ағаш өңдеу шауашылығында қолданылады. Жемісімен құстар қоректенеді. Мәдени түрде де өсіріледі.

Айдаршөп (Corуdalіs) – көкнәр тұқымдасына жататын екі немесе көп жилдық шөптесін өсімдіктер, кейде бұта (мысалы, ірі гүлді айдаршөп). Жетісу өңірінде және Қазақстанның басқа аймақтарында 19 түрі өседі (оның ішінде көп кездесетіні Ледебур, Галлер айдаршөбі). Тамыры ірі, шар тәрізді немесе ұзынша түйнек түрінде болады. Оның әр жерінен жанама таймырлар тарайды. Сабағының топырақ астындағы бөлігі ұзын, сыртын түк басқан. Жапырақтары үш салаты, бүтін жиекті немесе қауырсынды, екі рет тілімделген. Жемісі қынап тәрізді немесе кеңейген, көп тұқымды қауашақ. Бұлар, не¬гізінен, бал беретін және сәндік өсімдіктер. Айдаршөптің таймыр түйнегінде алкалоид болады, одна дәрі алынады. Айдаршөптің ішінде ең сирек кездесетін реликті түрі Семенов түрі. Оның биіктігі см. Бұтақтанған цилиндр тәрізді таймыры бар. Қауырсын тәрізді тілімденген ірі жапырақтары сабаққа кезек орналосады. Жылдан-жилға таралу ареалы азайып бара жатқандықтан қорғауға алып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Айдаршөп - гүлі сары, күлгін қызыл, сия көкнемесе көгілдір түсті,сабағы бұтақты немесешөптесін көпжилдық өсімдік.

Шығармашылық жұмыс.

1. Зат есім. Не? Нелер? – 2.Етістік. Не істеді? Қайтті? – 3. Сын есім. Қандай? – 4.Сөйлем - 5. Синоним -

«Ой қозғау» ОРМАН

Р А Х М Е Т