ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Е. А. БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ Х И М И Я ФАКУЛЬТЕТІ БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ХИМИЯ КАФЕДРАСЫ Х. Ғ. К., ДОЦЕНТ КОКИБАСОВА Г. Т. « БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯ » ПӘНІ БОЙЫНША МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ КӨРСЕТІЛІМ ТАҚЫРЫБЫ 7: « ТОТЫҒУ – ТОТЫҚСЫЗДАНУ РЕАКЦИЯЛАРЫ » САБАҚ ТҮРІ ДӘРІС МАМАНДЫҒЫ 5 В « ХИМИЯ » ҚАРАҒАНДЫ 20 16

ЭЛЕКТРОЛИТТІК ДИССОЦИАЦИЯ

ЭЛЕКТРОЛИТТІК ДИССОЦИАЦИЯ ТЕОРИЯСЫ

ФАРАДЕЯ ТЕРМИНДЕРІ Майкл Фарадей ( ) Ион - Катион - Анион - Электролит - Катод - Анод - Электролиз - Диэлектрдік өткізгіштік гг.

МЕНДЕЛЕЕВТІҢ ЕРІТІНДІЛЕР ТЕОРИЯСЫ Д.И. Менделеев ( ) ж. Ерітіндінің гидраттану теориясы 1865 г. Докторлық диссертация «спирттердің сумин қосылысы» затты құрамындағы тығыздықтары арқылы анықтады H 2 SO 4 H 2 SO 4 H 2 O H 2 SO 4 6 H 2 O H 2 SO H 2 O 1889 ж.РФХО отырысында «судағы ерітінділердің ерігіштік диссосиациясы», 1887 г. « салмақтары арқылы суллы ерітінділерді зерттеу.» суллы ерітінділерді зерттеу.»

ЭДТ - СЫНЫҢ АШЫЛУЫ Рудольф Клаузиус 1857 ж. Р. Клаузиус электрөткізгіштік теория сын фасады. Тоқ күшінің әсерінен ерітінде бондар пайда болады..

ЭЛЕКТРОЛИТИЧЕСКОЙ ДИССОЦИАЦИЯ ТЕОРИЯСЫ Сванте Аррениус ( ) ( ) 1883 г. – диссертация оны қорғау Химическая теория электролитов « Химическая теория электролитов » Полюсті еріткіштің әсерінен электролите ерітіндіде бондарға ыдырайды. Электролититік диссоциация Ионы существенно отличаются от атомов. В растворе ионы движутся хаотично. При пропускании через раствор электролита постоянного электрического тока ионы перемещаются направленно : катионы к катоду, анионы к аноду.

Ерітінділері мен балқымалары электр тоғын өткізеді Заттар Электрөткізгіштік Электролитте р Бейэлектролитте р Ерітінділері мен балқымалары электр тоғын өткізбейді

Иондық немэссе ковалентті күшті полюсті байланыс Негіздер Қышқылдар Тұздар Ковалентті полюссіз немэссе әлсіз полюсті байланыс Органикалық қосылыстар Газдар Бейметалдар Электролитте р Бейэлектролитте р

ЭЛЕКТРОЛИТТІК ДИССОЦИАЦИЯ ТЕОРИЯСЫ С. А. Аррениус ( ) процесс растворения электролитов сопровождается образованием заряженных частиц, способных проводить электрический ток Электролиттердің еру немэссе балқу процессі электр тогын өткізе алтын зарядталған бөлшектер түзе жүретін процесс

1. Электролиттік диссоциация- электролитедің суда ерігенде оң және теріс зарядталған бондарға ыдырауы. 2. Электр тоғының әсерінен теріс полюсқа оң зарядталған бондар жылжиды(катбондар), ал оң полюсқа теріс зарядталған бондар жылжиды(анбондар). 3. Диссоциация – қайтымды процесс. Молекулалардың бондарға ыдырау процесімен қатар бондардың молекулалар процесі жүреді.(ассоциация)

НАТРИЙ ХЛОРИДІ КРИСТАЛДАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ ҚАНТ КРИСТАЛДАРЫ ҚҰРЫЛЫСЫНАН МҮЛДЕ ӨЗГЕШЕ АС ТҰЗЫ СУДА ЕРІГЕНДЕ ЗАРЯДЫ БАР БӨЛШЕКТЕР – ИОНДАР ТҮЗІЛІП, ЭЛЕКТР ТОҒЫН ТАСЫМАЛДАЙДЫ АЛ, ҚАНТ ЕРІГЕНДЕ ЗАРЯДСЫЗ БӨЛШЕКТЕР – МОЛЕКУЛАЛАРҒА ДЕЙІН ҒАНА ЫДЫРАЙТЫНДЫҚТАН, ЭЛЕКТР ТОҒЫН ТАСЫМАЛДАЙ АЛМАЙДЫ.

ЗАТТАРДЫҢ СУДА ДИССОЦИАЦИЯЛАНУ СЕБЕПТЕРІ 1. Су- полюсті молекула 2. Су, бондар арасындағы әрекеттесуді 81 эссе әлсіретеді. Су диполь дары кристаллл торынан бондарды «жұлып» аллоды. Кристалл торы бұзылады

БАЛҚЫМАЛАРДА ЗАТТАРДЫҢ ИОНДАРҒА ЫДЫРАУ СЕБЕПТЕРІ Қыздырғанда кристаллл торларының түйіндерінде орналасқан бондар тербелісі күшейеді – кристалллл торы бұзылады.

ИОНДЫҚ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ ДИССОСИАЦИЯЛАНУЫ

Гидратталған бондар-ерітіндіге өтеді

ГИДРАТТАНҒАН ИОНДАР ГИДРАТТАНУ РЕАКЦИЯСЫНЫҢ МӘНІН АЛҒАШ АШҚАН ОРЫС ҒАЛЫМЫ И. А КАБЛУКОВ ГИДРАТТАНУ НӘТИЖЕСІНДЕ КРИСТАЛЛОГИДРАТТАР ТҮЗІЛЕДІ. КРИСТАЛЛ ТОРЫНДА ӨЗ МОЛЕКУЛАЛАРЫМЕН ЖӘНЕ ИОНДАРЫМЕН ҚОСА СУ МОЛЕКУЛАЛАРЫ ДА БОЛАДЫ ОНДАЙ СУ КРИСТАЛДЫҚ СУ ДЕП АТАЛАДЫ. МЫСАЛЫ : MGSO 4 *10H 2 O

КОВАЛЕНТТІ ПОЛЮСТІ БАЙЛАНЫСҚАН ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ ДИССОЦИАЦИЯСЫ

Электролиттік ыдырау нәтижесінде түзілген гидратталған бондардыңдың қысқашадиссоциация теңдеуі.

Егер электролит молекуласында әртүрлі полюсті байланыс бокса, бірінші кезекте күшті полюсті байланыспен байланысқандары диссоциацияға ұшырайды NaHSO 4 Na + + HSO 4 - H + +SO 4 -2

Диссоциацияға ұшыраған молекулалар санының жалпы молекулаларға қатынасы Электролиттердің күші

КҮШТІ, ӘЛСІЗ ЭЛЕКТРОЛИТТЕРӘлсіз < 3% < 3% Күші орташа 3%< <30% күшті >30% >30% электро -лит табиғаты на - t ° - с -байланы сты Тұздар Сілтілер HCl, HBr, HI H 2 SO 4 HNO 3 HClO 4, HClO 3 H 3 PO 4 HF HNO 2 H 2 SO 3 Органикалық қышқылдар Н 2 S H 2 SiO 3 H 2 CO 3 HCN

бей электролит Күшті электролит Әлсіз электролит

ЭЛЕКТРОЛИТТІК ДИССОЦИАЦИЯ ТЕОРИЯСЫ Сванте Аррениус ( ) ( ) 1883 г. – Электролиттердің химиялық « Электролиттердің химиялық теориясы» теориясы» диссертация сын қорғау Электролиттік диссоциация - ерітіндідегі электролите поляры еріткіштердің әсерінен бондарға ыдырауы. Иондар атомдардан ерекшеленеді. Ерітіндіде бондар ретсіз қозғаллоды. Тұрақты электр тогы әсерінен электролит ерітіндісіндегі бондар бағытталып қозғаллоды: Катбондар катодка, анбондар анодқа торты лады.

Күшті электролите Суда еритін орта тұздар Сілтілік және сілтілік жер металдарының гидроксидтері LIOH- CsOH Ca(OH) Ba(OH) 2 Минералды қышқылдар H 2 SO 4, HNO 3, HCIO 3, HCIO 4 HBrO 3, HJO 3, HCI, HBr, HJ

Күші орташа электролите H 3 PO 4 HPO 3, HCIO 2, H 4 P 2 O 7,H 2 SO 3, HF, Fe(OH) 2

Әлсіз электролите Органикалық қышқылдар HCOOH CH 3 COOH, C 2 H 5 COOH, Минералды қышқылдар HNO 2, HCIO,, H 2 SiO 3, H 2 CO 3 H 3 BO 3, H 3 PO 3, H 2 S Белсенділігі аз металдардың гидроксидтері Cu(OH) 2, Fe(OH) 3, Ae(OH) 3, Cr(OH) 3, NH 4 OH

Температураны көтерген сайын диссоциация лану дәрежесі аркады Концентрацияны көтерген сайын электролитедің диссоциация лану дәрежесі кемиді

ДИССОЦИАЦИЯЛАНУ КОНСТАНТАСЫ Әлсіз электролиттің бондарға ыдырау қабілеттілігін көрсетеді

Н+Н+ ОН - R-R- Me + Қышқыл++ Негіз++ Орта тұз++ Негіз тұз+++ Қышқыл тұз +++ Негіздік және қышқылдық тұздар анықтамасын беру.

Вильгельм Оствальд (Ostwald W.F.) (2.IX IV.1932) Оствальдың сұйылту заңы K ~ α 2 C Ерітіндіні сұйылту кезінде диссоциация деңгейі жоғарылайды K = α 2 C/ 1- α α << 1