Мұғалім мен оқушының қарым –қатынасы барысындағы с ө йлеу тілі ұстаз бен ш ә кірт расындағы байланыстың жемісті болуын: берілетін білім мен т ә рбие мазмұны каналы ж ә не т ә жірибелік қызметтің ұтымды ұйымдастырылуын қамтамасыз етеді. Ұстаздың с ө йлеу тілінің м ә дени деңгейі оның сабақ беру барысында да, сабақтан тыс кезде де к ө рінеді.

Мұғалім с ө зі айқын анық тылығымен, ақылға қонымды, д ә йекті д ә лдігімен, тыңдаушыларды баурап кететіндігімен жұртқа үлгі болуға тиіс. Оның с ө зі оқушыларға ө тімді болып, жақсы ә сер беру үшін дауыс ырғағының, с ө йлеу сазының зорь м ә ні бар. Халқымыз жақсы с ө клей білетін адамдарды «с ө зі мірдің оғындай кен» дейді. А.С. Макаренко да мұғалімнің осы қасиетіне ерекше м ә н берген. «Оқушылар – деп, жажды ол, - сіздің с ө зіңізден ө зіңіздің еркіңізді, сіздің м ә дениетіңізді, жеке ерекшелігіңізді сезіне алатындай болуы керек» С ө йлеу кезінде адамның адамгершілік қасиеттері, ерік жіігері мен қажыр қайраты немесе жалтақтық, жағымпаздығы да айқын аңғарылып тұрады. Мұғалімнің дауыс ырғағы оқушыларға түрліше ә сер етеді. Сондықтан мұғалім с ө зін оқушыларды қуантатын жердь қуантып, қолайсыз к ө ріністерге реніш туғызатындай етіп құруы тиіс.

Кейбір мұғалімдердің сабақ түсіндіргендегі с ө здері естілер- естілмес, дай, бір сазды болып естіледі. Оның ө зі оқушыларға гипнозды түрде ә сер етіп, оларды жалықтырып, ұйқы жағдайына келтіреді. Бұл тұрғыдан алғанда мұғалімнің с ө йлеу стилін оның психология сын басты к ө рсеткіші десек те артық болмас еді.

мұғалімнің с ө йлеу тілі жатық оқушылардың ұғым деңгейіне сайт аудитория к ө леміне шақталған дауыс темпі не жоғары, не т ө мен болуы керек

С ө йлеу техникасында тыныс, тыныстау организмнің физиологиялық ө мір сүруінің функция сын жүзеге асырумен бірге с ө йлеудің энергиялық базасы да бола аллоды. Мұғалім сабақ үстінде материалды ұзақ баяндаса, не ұзақ лекция оқыса, тыныс алуға жаттықпаса, мұғалімнің шаршағаны бет- пішінінен бірден біліне бастарды. Бет-пішіні қызарып тынысы тарылып, ентіге бастарды. Осыдан мұғалімнің с ө йлеу м ә нері бұзыла бастап тыныс алуды қажет етеді.

Дауысты т ә ртіпке келтіру үшін жаттықтырып т ә рбиелеу керек. Соның н ә тижесі дауыс тоны ө згеріп, оқушыға ұнамды болады.Дауысты дұрыс сақтай білу үшін оған гигиеналық талап қажет. Дауыс қарлықпай, біркелкі сақталуы үшін ә рбір 2-3 сағат сайтын к ө лемді мерзімді дом алу, тыныстау, нервтік жүйені бір қалыпта ұстау керек. Аса ыстық, аса суық тағамдардан сақтану, ішімдіктен, темекіден сақтану керек. Оның б ә рі гигиеналық режим мен пайдалануы керек. Дауысты, тыныс жолдарын шаң- тозаңнан, мелден, суыққа бірден шығудан сақтандыру керек.

Дикция дұрыс болу үшін ерін, озу, тіс, к ө мекей, жақ, таңдай сияқты с ө йлеу аппаратуры дұрыс жұмыс істеуі керек. Ол үшін мектепте, үйде жаттығу жұмыстарын к ө п жүргізу керек. Ондай жаттығулар - дыбыстардың айтылу артикуляцияларын жаттықтыру, м ә нерлеп оқуды жүзеге асыру, дауысты, дауыссыз дабыстардың айтылу, қолдану дағдыларына жаттықтыру керек. Айтылған с ө йлеу м ә нері оқушының талаптарына үйлессе, мұғалім мен оқушы расы жақындаса түседі.