«Акушерия ж ә не гинекология» кафедрасы С Ө Ж Тақырыбы: Бедеу жұптарды зерттеу алгоритмі. Орындаған: Баязит С. Топ: 429 ЖМ Қабылдаған: Умарова Л.З. Астана 2017ж.

Кіріспе o Бедеулі неке Негізгі б ө лім o Бедеулік этиологиясы o Бедеу жұптарды зерттеу алгоритмі а)шағымдары ж ә не анамнезі б)физикальді тексеру в)инструментальді тексеру г)лабороториялық зерттеу o Бедеулік емі Қорытынды Пайдаланылған ә дебиеттер тізімі

Бедеулі неке - жұбайлардың екеуі де бала табуға қабілетті жаста бола тұра, бір жыл бойы контрацепциясыз, үнемі жыныстық қатынаспен тұрақты айналысқанымен жүктіліктің жүзеге аспауын айтады. Ұрпақсыз некенің жиілігі түрлі мәліметтерге сүйенсек, 10-нан 20% аралығында кездеседі екен.

Егер репродуктивті функцияларды қалпына келтіру мүмкін болса, ілкі ж ә не салдарлық бедеулік шартты болуы мүмкін ж ә не табиғи жолмен жүкті болу мүмкіндігі болмаған Ә йелдерде ілкі бедеулік- анамнезінде жүктіліктің жоқтығы Салдарлық жүктілік- бір рет болса да жүкті болу. Табиғи жолмен жүкті болу мүмкіндігі болмаған жағдайда(жатырдың болмауы, аналық бездердің болмауы, жыныстық ағзалардың даму ақаулары) абсолют бедеулік болады.

Бедеулік себебі жұбайлардың бірінің немесе екеуінің де жыныстық жүйесінде орын алған бұзылыстардан болуы мүмкін. 45% жағдайда жүктілік ә йелдердің жыныстық жүйесіндегі бұзылыстарға байланысты, 40% - ер адамдарға байланысты, қалған жағдайларда бедеулік екеуінде де бұзылыстардың болуына байланысты.

Еркек бедеулігінің себебі секреторлық(сперматогенез бұзылысы) ж ә не экскреторлық факторлар(сперма б ө лінуінің бұзылуы) болады. Еркек бедеулігі варикоцелеге, қабынбалы ауруларға, даму ақауларына, эндокриндік бұзылыстарға негізделеді. Еркетердегі этиологиясы анық емес бедеуліктің жиілігі %.

Ә йел бедеулігі Психогенді факторлар Овуляцияның бұзылуы(эндокриндік бедеулік) (35-40 %) Түтікті-перитонеалдық фактор(20-30 %) Түрлі гинекологиялық аурулар(15-25 %) Иммунологиялық себептер(2 %)

Клинико-анамнестикалық м ә ліметтер: - Шағымдары; -Жанұялық ж ә не тұқымқуалаушылық анамнез ерекшеліктері; -Басынан ө ткен сырқаттар; -Менструальді функция сипаты(менархе,цикл реттелуі ж ә не оның бұзылыстары,етеккір циклы арасындағы б ө лінділер,ауырсындырып келетін б ө лінділер); -Басынан ө ткен жүктілік ағымы ж ә не барысы; -Қолданылған контрацепция ә дістері; -Анамнезінде инфекцияның болуы; -Ішінің т ө менгі б ө лігінде ауыру сезімінің (эндометриоз); - Гинекологиялық ж ә не басқа да операциялардың болуы(жатырға,анабезге,жатыр түтігіне,з ә р шығаратын жолдарға); -Жыныстық қарым-қатынаста болу ритмі(қатынас кезінде ауырсыну сезімі болу-болмауы, қатынас реттілігі); -психогендік факторлар, бедеулікке ә келетін жаман ә деттері(шылым шегу,алкоголь, наркотиктер қолдану)

1. Клиникалық тексеру: - Дене бітімінің типі; - Дене массы мен ұзындығы индексі - норма – 23; - Түктену д ә режесі - Ferriman et Gallwey шкаласы бойынша, норма – 4,5; - Сүт бездерінің жетілу д ә режесі – Tanner шкаласы бойынша; -Галактореяның бар-жоқтығы -Ісік бар жоқтығын анықтау үшін емшекке УДЗ жүргізген дұрыс 2. Гинекологиялық тексеру: - Репродуктивті жолдарда анықталатын ә р түрлі анатомиялық ө згерістер; - Жатыр мойны жағдайын кольпоскопия ә дісімен анықтайды. Физикальді тексеру

1. Инфекционды скрининг 3. Иммунологиялық скрининг: посткоитальді тест (ПКТ). 2. Гормональді скрининг; Лабораториялық зерттеулер

Инфекционды скрининг - Қынаптың тазалық д ә режесін анықтау үшін алынатын қынаптық жағындыны зерттеу; - Жүктілікті үйреншікті к ө тере алмаушылық кезінде қанды токсоплазмозға тексеру; - ЦТР ә дісімен хламидияны, уреаплазманы, микоплазманы, герпес вирусын, цитомегаловирусты анықтау үшін цервикальді каналдан жағынды алу;

1. Менструальді цикл регулярлы ә йелдерді тексеру: - Менструальді циклдің 5-7 күні қан плазмасындағы пролактин, тестостерон, дегидроэпиандростерон (ДЭАС) гормондарының базальді секреция м ө лшерін анықтау; күні прогестерон; 2.Менструальді цикл бұзылысы бар ә йелдерді тексеру; гестагендермен индуцирленген 5-7 күні: - пролактин; - фолликулостимулдаушы гормон (ФСГ); - лютеиндеуші гормон (ЛГ); - тиреотропты гормон (ТТГ); - эстрадиол; - тестостерон, кортизол, ДЭАС; - трийодтиронин (Т3); - тироксин күні прогестерон Гормональді скрининг

Посткоитальдық тест сперма мен цервикальдық сілемей арасындағы қатынасты бағалауға мүмкіндік береді, ол циклдың ортасында күні. Жатыр мойнының сілемейін микроскопиялық зерттеу кезінде коитустан кейін сперматозоидтардың бар екендігін ж ә не қозғалғыштығын анықтайды. Егер м ө лдір сілемейде лейкоцит жоқ, 5-10 белсенді қозғалмалы сперматозоидтар анықталса,тест оң болады. Егер қозғалмайтын сперматозоидтар анықталса, тест күм ә нді болып саналады. Сперматозоидтар жоқ болса тест-теріс. Егер қозғалмайтын немесе маятникт ә різді қимылдаса, тест қайта ө ткізеді. Иммунологиялық скрининг

1. Кіші жамбас астаны мүшелерін УДЗ; 2. Гистеросальпингография; 3. К ө рсеткіш бойынша сүт бездерін УДЗ; 4. К ө рсеткіш бойынша маммография; 5. Бас сүйек ж ә не түрік ершігі R-граммасы; 6. К ө рсеткіш бойынша МРТ ж ә не КТ; 7. К ө рсеткіш бойынша қалқанша безін УДЗ; Эндоскопиялық тексеру ә дістері (лапароскопия ж ә не гистероскопия) стационар жағдайында жасалады.

Ерлерді тексеру, диагностикалау алгоритмі екі кезеңде жүзеге асады : Тексерудің бірінші кезеңі некедегі бедеулікке шағымданып келген барлық науқастарға жүргізілуі тиіс. Бірінші кезеңде анамнестикалық м ә ліметтер, фертильділік анамнезі ж ә не басынан ө ткен урогенитальді аурулар қарастырылады. Физикалық тексеру ә дістері жүргізіледі : спермограмма, бедуліктің иммунологиялық факторын анықтау. Екінші кезең этиологиясы белгісіз бедеулікпен шағымданған пациентке диагностикалық шаралар толық к ө лемде жүргізіледі: -Гормональді статусын анықтау; -Атабезді ж ә не ата без қосалқыларын УДЗ ; -Урогенитальді инфекция қоздырғыштарын анықтау; -Генетикалық зерттеу ; -Эякулятті ж ә не оргазмнан кейінгі несепті центрифугадан ө ткізіп зерттеу.

Еркектерді тексеруді сперманы талдамадан ө ткізуден бастайды. Зерттеуге арналған эякулятты 2-3 күн жыныстық қатынасқа түсірмей, мастурбация жолымен алады. Сперманы зерттеу кезінде эякулят к ө лемін, сперматозоидтардың жалпы санын, олардың қозғалғыштығы мен морфологиясын бағалайды. рН, сперма тұтқырлығын, лейкоциттер санын, ж ә не басқа да к ө рсеткіштерді анықтайды. Сперматозоидтардың қозғалмалылығы 4 категория бойынша анықталады: а - жылдам сызықтық прогрессиялы қозғалуы; b - баяу сызықтық ж ә не сызықтық емес прогрессиялы қозғалуы; c- прогрессиялы қозғалу жоқ немесе орнында қозғалады; d- сперматозоидтар қозғалмайды; Сперманың патологиясы анықталса, тексеру ж ә не емдеу үшін уролог-андрологтың консультациясы тағайындалады. Спермограмма к ө рсеткіштері қалыпты болса, еркектерге басқа тексерулер жүргізілмейді.

К ө рсеткіштерМ ә ні Сперматозоидтардың сипаттамасы Сперматозоидтар концентрациясы20x10*6/мл Сперматозоидтардың жалпы саны40x10*6/эякулят Cперматозоидтардың қозғалмалылығы50% кат-я a+b н/е 25% кат-я а Морфологиясы30% қалыпты форма Ө міршеңдігі50% тірі сперматозоидтар Агглютинациясыжоқ Антиглобулиндердің араласу реа/сы (MAR тесті) <50% қозғал.спер-р, Ұрықтың сұйықтық сипаттамасы Эякуляттың к ө лемі2 мл рН7,2-7,8 Түрі ж ә не тұтқырлығыҚалыпты Сұйылуы<60 мин Лейкоциттер<1,0х10*6/мл МикрофлораБолмайды н/е <10*3 КОЕ/мл Эякулят параметрлерінің қалыпты м ә ні. (ДССҰ, 1999)

Эндокриндік бедеулікті емдеу. Негізгі ауруды емдеуді овуляцияны стимуляциялайтын препараттармен толықтырылады. Монофазалы эстроген-гестагенді гормондық контрацептивтерді келесі 2-3 цикл бойы тағайындайды. КОК тағайындауды доғарғаннан кейін, ана бездердегі овуляция қалпына келеді- «ребаунт-эффект». Кломифен препаратын етеккір циклінің 5-күнінен бастап 9 күндері аралығында тағайындайды. Бұл антиэстроген болғандықтан, гиоталамустағы эстроген-рецепторларды тежейді. Тағайындауды доғарғаннан кейін ФСГ ж ә не ЛГ б ө лінуі жоғарылайды, оның арқасында фоликулдар жоғарылайды, содан фолликулдар пісіп-жетіледі ж ә не овуляция басталады. Қазіргі кезде овуляцияны стимуляциялау үшін экзогенді гонадотропиндер(ФСГ,ЛГ,ХГ) кеңінен қолданылады. Құрамында ФСГ ж ә не ЛГ бар препараттарды қолдану барысында, циклдың 1- фазасында ана бездегі доминантты фолликулдар ө седі ж ә не пісіп-жетіледі, ал цикл ортасында бұлшықетке ХГ салу овуляцияға септігін тигізеді. Эндокриндік бедеулігі бар, гормондық терапиядан кейін 1 жыл ішінде жүкті бола алмаған ә йелдерге жатыр түтігінің анықтау үшін лапароскопия, жатырішілік патологияны анықтау үшін гистероскопия тағайындалады.

Еркектерді тексеруді сперманы талдамадан ө ткізуден бастайды. Зерттеуге арналған эякулятты 2-3 күн жыныстық қатынасқа түсірмей, мастурбация жолымен алады. Сперманы зерттеу кезінде эякулят к ө лемін, сперматозоидтардың жалпы санын, олардың қозғалғыштығы мен морфологиясын бағалайды. рН, сперма тұтқырлығын, лейкоциттер санын, ж ә не басқа да к ө рсеткіштерді анықтайды. Сперматозоидтардың қозғалмалылығы 4 категория бойынша анықталады: а - жылдам сызықтық прогрессиялы қозғалуы; b - баяу сызықтық ж ә не сызықтық емес прогрессиялы қозғалуы; c- прогрессиялы қозғалу жоқ немесе орнында қозғалады; d- сперматозоидтар қозғалмайды; Сперманың патологиясы анықталса, тексеру ж ә не емдеу үшін уролог-андрологтың консультациясы тағайындалады. Спермограмма к ө рсеткіштері қалыпты болса, еркектерге басқа тексерулер жүргізілмейді.

Түтікті-перитональдық бедеулікті емдеу. Жатыр түтігінің анатомиялық ө ткізгіштігін қалпына келтіру үшін лапароскопия тағайындалады. Егер жатыр түтігінің фимбириальдық б ө ліктері бітелсе фимбролизис жүргізіледі. Иммунологиялық бедеулікті емдеу. Жыныстық жолдардың жасырын инфекцияларын емдейді. Сосын 2-3 күн ішінде овуляция алдында таза эстроген препараттарын тағайындайды, кемінде 6 ай бойы мүшеқап қолдануға мүмкіндік береді. Механикалық контрацепцияны тоқтатқаннан кейін ә йелдер жүкті болып жатады. Немесе ЭКО қолданады.

«Бедеулік» термині бірден жүкті болуға мүмкіндігі жоқ жұптарға қолданылады. Оның себебі, ә йел ағзасының бұзылуынан да, еркек ағзасының бұзылуынан да болуы мүмкін. Бедеуліктің себептерін анықтау үшін диагностикалық тестер жиі қолданылуда. Алайда, бұл саладағы таң қаларлық жетістіктерге қарамастан, кейбір жұптардың бедеу болу себептері ә лі де анықталмай отыр. Жұбайлар бір жылдағы тұрақты жыныстық ө мірден кейін жүктілік болмаса – мұның к ө мек сұрауға себеп екенін жақсы білу керек. Алайда, олардың к ө бі қайден бастау керек екенін, қайда бару керек екенін білмейді.

Савальева Г.М. «Гинекология» 2015ж.; Раисова А. Т, Нұрқасымова Р. Ғ - Акушерия ж ә не гинекология ; Интернет желісі: Google.kz