Буряад хэлэнэй хэшээл 7-дохи класс. Хэшээлэй ябаса: 1.Хэшээлэй зорилгонуудтай танилсалга. 2.Частицанууд тухай мэдэсэнүүдые гүнзэгырүүлгэ. 3.Һурагшадай. - презентация

1 Бурнад хэлэнэй хэшээл 7-дохи класс

2 Хэшээлэй ябаса: 1. Хэшээлэй зорилгонуудтай танилсалга. 2. Частицанууд тукай мэдэсэнүүдые гүнзэгырүүлгэ. 3.Һуракшадай презентацинууд. 4. Электронно номер тест «З үйр үгын зүб бэшэлгэ ». 5.«Тахна үрэмшөө хоер» гэһэн мультфильм харалга. 6. Текст со частицануудые холод зурагты, илгаралыень заагты. 7.Оньһон үгэнүүдые уншаад, тараха частицануудые табигты. 8.Нүхар, нүхэсэл тукай хөөрэлдөөн. 9. Хэшээлэй д үн гаргалга.

3 Асуудалнуудта харюусагты: Тућалакша хэлэлгын хубинууд ямар шэнжэнїїдээрээ бэе дваћан їгэнїїдћээ илгарнаб? Ямар хэлэлгын хубиие дахуул үгэ гэнэб? Ямар хэлэлгын хубиие союз гэнэб? Ямар хэлэлгын хубиие частица гэнэб? Частицанууд хэлэлгэ со ямар їїргэ дїїргэнэб? Дахуул їгэнїїд, союзууд, частицанууд юугээрээ адлиб, юугээрээ одно однооб гэжэ сасуулан тайлбарилагты.

4 Дахуул үгэнүүд СоюзуудЧастицанууд харилсаахолболтонэмэри духа зохилдолой болон хамаадалай залгалтануудые абадан. хубилдагг үй падежнїїдэй залгалтануудтай адлирхуу їїргэ дїїргэнэ ниилэлдїїлћэн болон дахалдуулћан ан хан ба густая ба амнара бэшэгдэдэг гараћан юрынюрын ба бүридэмэл бїридэмэл Туһалакша хэлэлгын хубинуудай илгаанууд

5 7-дахи классай һуракша Балтухаева Ольга дүүргэбэ.

6 Урдандва бэе дваһан байгаад, Туһалакша хэлэлгын хуби было боб. Дахуул үгэнүүд, союзууд – Минии аха дүүнэр гээшэ!

7 Харин хинээ һажаагаа гээшэбиб?

8 Бэеэ дваһан хубинууд мини бабай эжы больно: -гїй (їгы, ямар? Т эмдэгэй нэрэ ), -дїй (їды, ямар? Т эмдэгэй нэрэ ), гээшэ, гээбы, гэгшэ (гэ на? Глагол), гээшэ, гээбы, гэгшэ (гэ на? Глагол)

9 Залгалтануудые абаза, ан ханайнгаа духа гээнхэйб: ћэн (а+гсан) алтай (а+лэ+тай) ћай (а+ксу+гай) ћаа (а+са)

10 Хабаатай їгэтэеэ хабсаран їгїїлэгдэнэб: -б (ябанаб) -ш (ошонош) -бди (гїйнэбди)

11 Бусад частицануудтана сук їгїїлэгдэнэб: абаза ввалам бэзэбди гээшэбта

12 Бїридэмэлшее больноб: бэшэ ћэн гї гээшэ ћэн хаб два юм ћэн гээшэ бы два

13 Элдэб духа оруулдаг, Иимэ хэлэлгын хуби гээшэб!

14 7-дохи классай һуракша Илыгеев Леня бэлэдэбэ.

15 Хүндэтэ нүхэд, танилсая, Таанадтаа һайшаагдаха һанаатайб. Хуурмаг нэрэтэ бэшэб, частица гээшэб, Минии хуби зананда хабаадалсахыетнай уринаб!

16 Їгэ болон мэдїїлэлнїїдтэ элдэб нэмэри духа оруулдаг тућалакша хэлэлгын хуби гээшэб. Частицагүй Частицатай Тэрэшни моден.Тэрэшни моден лэ.

17 Нюурай - личные -б, -м, -бди, -мди, -ши, -т, -та, -д Би ном уншаха дуратайб. – Я люблю читать книгу. Тэдэнэр ерэжэ ябанад. – Они идут.

18 асуућан – вопросительные -б, гї, бэ, ссааб, вал, алтай, хана, бы Хэн ерээб? – Кто пришел? Энэ хинэй ном бэ? – Это чья книга? Тиимэ бэшэ вал? – Разве это не так?

19 буруушааћан - отрицательные -гїй, -дїй, бї Ши б ү шуя. – Ты не шуми. Нүхэд, хэшээлдээ хожомдохо харэггүй.- Друзья, на уроки не опаздывайте.

20 єєрсэгїйн - безразличные -шее С үл губи газарта моденшее, ногооншее ургадаггүй. – В пустыне не растут ни трава, ни деревья.

21 шангадхаћан - усилительные -л, лэ Тэрэшни ерээл. – Он же пришел.

22 тукайлћан - предполагающие бэзэ, абаза, ха Тэдэнэр ерээ ха.- Они, однако, приехали.

23 баталћан - утвердительные два, мїн, ћэн, шоу, зао, юм, бэлэй, ћэмнай Тэрэшни энди бшоу. – Он же здесь. Зай, хүрөө! – Ладно, хватит.

24 Намайе зүб бэшэхэ харэгтэй! Хамта Тусгаар нюурай бэ,гү, ссааб, вал, алтай, хана, бы -б, -лбэ, лэ -гїй, -дїй, -шеебшоу бэзэ, абаза, ха, два, мүн,һэн, зао, юм, һэмнэй

25 ЭЛЕКТРОННО НОМООР ТЕСТ «3. ЗЇЙР ЇГЫН ЗЇБ БЭШЭЛГЭ»

26 Бурнад продай антохин

27 Намда хани нїхар їгы байна. - Би шамтай нїхэсэхэб.

28 - Ши хин гээшэбши? - Би, шубуун шэнги, ниидэжэ шадаха далитайб, амитан шэнги, жажалжа эдихэ ара шїдэтэй їрэмшєє гээшэлби два.

29 Зай, тиигээ ћаа, хани нїхэд болото, ханта густая байя два! - Їдэшэ оройхон белгород, танайда айлшаар ошохоб.

30 Тиигээрэй, тиигээрэй!

31 Тахнамни, хаанабши? Эндэ ћууналби.

32 Їгы, башни шамдва айлшалжа ерээ гээшэлби. Шимни намана айлшан зангаар угтажа абакагїй юм гїш? Ай, хани болохо нїхарни, намана хайрлыш! Їдэр согтой, їдэшэ обгїй болошодог акшаб. Тиимэ валши? Юундэ?

33 Зобоћон хоёр ушарба хайди. Нэгэмнай їдэр болохово, наранай толонћоо ербэдэжэ, моденой хїнды со орошодог зантай, нїгєєдэмнай харанхы болохово, ћохор болошодог хадва хоюуландамнай ехал бэрхэтэй байна. Тиигээ хадва хоюулаа хани нїхэд болото шадахагїй байнабди. Їдэшэ орой болохово, юушее харахана болижо, ћохор болошодог заншалтай акшаб.

34 Н ү харые н ү хар өө рнь танидаг, Алтые шоройгоорнь танидаг.

35 Текст сохи частицануудые холод зурагты, илгаралыень заагты. Намда хани нїхар їгы байна, гэжэ тахна хани бэдэрэн, хїреэ хорёо дээгїїр дуугаржа ябаба. Тиигэжэ ябахадань, гэрэй оройн хїнды соћоо: Би шамтай нїхэсэхэ " гэжэ їрэмшєє дуугарба. Ши хин гээшэб ? гэжэ тахна гайнах ћураба. Би, шубуун шэнги, ниидэжэ шадаха далитай, амитан шэнги, жажалжа эдихэ ара шїдэтэй їрэмшєє гээшэл, гэбэ., тиигээ ћаа, хани нїхэд болото, ханта густая байя ! гэжэ тахна егэ хїхюунээр харюусаба. нюурай б ши б бидва баталһан два Зай

36 Їдэшэ оройхон белгород, танайда айлшаар ошохо, гэбэ їрэмшєє. Тиигээрэй, тиигээрэй! гээд, тахна гэртээ кариба. Їдэшэ боломсор, їрэмшєє хїнды соћоо гаража, ћарьћан далнара дебин, тахнадва айлшаар ерэбэ. Тахнамни, хаанаб ? Эндэ ћуунал, гэжэ тахна ћарабша дороћоо харзэгыгээр дуугарба. б нюурай ши би

37 Їгы, башни шамдва айлшалжа ерээ гээшэл Шимни намана айлшан зангаар угтажа абака ? гэжэ їрэмшєє муулаћан янзатайгаар асууба. Ай, хани болохо нїхарни, намана хайрлы ! Їдэр согтой, їдэшэ об болошодог акша. Тиимэ вал ? Юундэ? гэжэ їрэмшєє гайнах асууба. Їдэшэ орой болохово, юушее харахана болижо, ћохор болошодог заншалтай акша. би. нюурай гүшгүй бурууш. юм бат.асуу һан ш б нюурай бурууш. нюурай ши б гүй

38 Зобоћон хоёр ушарба ха. Нэгэмнай їдэр болохово, наранай толонћоо ербэдэжэ, моденой хїнды со орошодог зантай, нїгєєдэмнай харанхы болохово, ћохор болошодог хадва хоюуландамнай ехал бэрхэтэй байна. Тиигээ хадва хоюулаа хани нїхэд болото шадаха байна, гээд, їрэмшєє ниидэжэ ябашаба. бди нюурай гүй бурууш. бди нюурай

39 Оньһон үгэнүүдые уншаад, тараха частицануудые табигты. Аха, дїїнэр эбтэй байба…, Абдаршее алтан харэг.... Зуун нїхэдтэй ћаа, їсєєн нїхэдтэй гээшэ…, ганса дайсантай ћаа, ехал олон дайсантай гээшэ…. (Зїїн зїгэй оньћон їгэ). л гүй ш ш

40 Электронно толи харэглэн бурнад хэлэн дээрэ оршоулагты. С.И.Ожегов. Толковый словарь русского языка. Друг – человек, который связан с кем-нибудь дружбой» Дружба- близкие отношения, основанные на взаимном доверии, привязанности.

41 Нүхар- ямар нэгэн хүнтэй хани. Нүхэсэл – бэе бэедээ найдалга, этигэл дээрэ үндэһэлһэн, дүтын хани бориса ан.