Фамилия, имя, отчество: Белолюбская Федора Семеновна, Место работы: МДОУ «Майинский детский сад комбинированного вида «Кустук», Образование: средне - - презентация

1

2 Фамилия, имя, отчество: Белолюбская Федора Семеновна, Место работы: МДОУ «Майинский детский сад комбинированного вида «Кустук», Образование: средне - специальное. Педагогический стаж: 39 лет. Имеющиеся награды: Ветеран труда, Отличник образования РС(Я), Почетный гражданин село Майя. Квалификационная категория: высшая

3 Курсы повышения квалификации: 2005 г- ИПКРО «Новые техналлогии развсития речи» г- УУО «Курс лекций и практических занятий по коррекционно - развивающей логопедии для детей дошкольного возраста» г- ИПКРО «Новые формы диссеминации опыта педагогов» г – УУО «Психаллого – педагогические основы воспитания личности: проблемы и концепции воспитания» 2010 г – УУО «Тереебут ийэ тыл илгэтэ».

4 Мин, Белолюбская Федора Семеновна иитээччи идэтин ылыахпыттан еру о 5 дддона тылссын сайссыннарарга улахан бол 5 омтобун уурабссын. «О5 о тыла – еhе сайдыбыт кыра эрдэ 5 иттэн чуолкайдык сонарага уерэммит эра буолла 5 ссына ейдуур дьо 5 ура гайдар, барссыни бары били сатыырга ба 5 аллах буола ул аватар» - диен ейдебулгэ алло 5 уран улэлиибин. Онон о 5 аллору кытта дьарыкка да 5 анны, дьарык тассс еттугэр да 5 анны еру кэпсэтэ, о 5 аллорго санабссын тиэрдэ, кинилэр саналанссын истэ сатыырга кыьаллабссын. Мин булыгин улэлиир Майата 5 ы «Кустук» детсаппар, бу детсад аьыллыа 5 ыттан, ол ата 1989 султан улэлиибин силлахтан детсадка мелтехтук керер о 5 аллор группалана аьыллыбыта. Манна специалистар: окулист, ортоптистка о 5 аллорго диагноз туруоран, аналлах аппараттарссынан туьанан о 5 аллорго тарас процедура лары онороллор. Уксун амблиопия, миопия, косоглазие курдюк диагнозтах о 5 аллор силдьаллар. Мелтехтук керер буолан укустэра сонара саналана чуолкайа сухо, кэпсиир дьо 5 удара мелтех о 5 аллор кэлэллэр. Ол инниттэн мин о 5 дддона сситимнээн сонарага укус бол 5 омтобун уурабссын, о 5 о санныыр саналтссын кимтэн да тутулуга сухо кэтрин, саналтссын уллэстэрин сситиьэбин. Саха о 5 аллоро буолалларссын быьыытссынан, сахалыы ырастык, чуолкайдык, сыыс тылы туттубакка сонаралларссын ирдиибин. Саха литературатыгар сыьыаран, о 5 о 5 о эссе чугас ейденумтуе буоллун диен, бэйм сэмий да буоллар йорга холдддонауларбссын дьарыкка уонна иллэн кэмнэ туьанан о 5 аллорбор тиэрдэбин. Ол инниттэн супрун улэм томата: «Иитээччи айдар дьо 5 уран о 5 о тылссын сайссыннарарга туьанныы» диен. Теье кыалларссынан бэйм айымньыларбссын тылы сайссыннарарга ыытыллар дьарыктарга, утренниктарга, конкурс торга киллэра сатыыбссын. Ол курдюк, хаус бирдии ый ах сссын хоьоон эбэтэр табырссын – оонньуу, физкультурной тохтобулга аналлах кыракый хоьоон, чабер 5 ах тылларссын дьарыкка киллэран биэрабин. Онтон утренниктарга, конкурс торга хоьоон, чабер 5 а 5 ы киллэрари таhссынан салайаччы сценарийыгар э 5 эрдэлэр, кириши, тумук тылларга айбыт хоьооннорбуттан киллэран биэрабин. О5 о бэйтэ билбсититтэн район кэпсиирин, хоьоонно холдддонаутун суруйабссын. О5 о детская кузун кэллэ 5 инэ, эбэтэр аллох сана о 5 о кэпсэтэр дьо 5 уран, дор 5 одддона теме песке сонарассын истээри билир надатттан силга тикитэ кэтрин керу ыытабссын: алтссынньыга уонна вам ыйыгар. Ол тумугэр, сситимнээх сананны сайссыннарыыга улахан белек о 5 аллорун тумугэ манник: Раздел 1: Эссе

5 Уерэх сила Урдук балл. Орто балл. Намыьах балл. IIII I % 60 % 35 % 30 % 15 % 10% % 50 % 45 % 10 % 5% % 55 % 45 % 5% ,8 % 65 % 27,2 % 25 % 10 % % 68 % 35 % 32 % -- Бастан сана кэлбит о 5 о кыбыстан да эппиэттиирэ мелтех, семик буолар, сага о 5 о кильини кытта учугэйдик билсэр уонна кэпсэтэр да дьо 5 ура, толкуйдуур да дьо 5 ура гайдар, халлобура алый 5 а уларыйыытссын кэтрин керерге, кинины хоьуйарга холдддонауга да ылсыан ба 5 арар, ол курдюк о 5 о «кузун» тузунан айдарссын ордук ыарыр 5 атар, антон «сана дьыл», «сага» томата кинины уердэр, ере кете 5 ер ол ильин йорга холдддонаулара уксэ сити тема буолар. О5 аллору сил айы ыытыллар литературный конкурс торга, керулэргэ кытссыннарабыт. Бу келин биэс силга о 5 аллор улуста 5 ы «Чобуо чооруостар» конкурса кыттан: 2004 с. 1 миэстэ Петя Мохначевскай «Сэриилээх оонньоомон!» хоьооммун а 5 ан; 2005 с. 3 миэстэни Игорь Гаврильев; «Уер сэттэ туруйа» с. 1 миэстэ «Дедушка Корней» конкурса с. «Дебют года» - алтссын «Хараххссын харыста» представление с. Антон Егоров «Удьуор тыссыныгар иситиллии» улуста 5 ы керугэ дипломант 2 степени алтссын ылбыта. *2008 с. Чабыр 5 ахсыттар белектере «Чугдарар чуораннар» конкурса дипломант буолбуттара с. «Ньургузуннах аляска» хоьооннорум хомууранньуга уерэх управлениятссын ильинэн тахсыбыта. Ити сил улуска айдар отчуот онорбутум. Онно о 5 аллор мин айымньыбссынан хоьооннору а 5 ан кыттыбыттара.

6 2008 с. тереппуттэргэ анан Кыайыы 63 силыгар «Бэйэ айымньытыгар алло 5 урбут дьуьуйуу» сценарий быьыытссынан ыытыллыбыта с. К.Сосин айдар киэьэтигэр хоьоон а 5 ан Айлита Мохначевская «Биьирэбил борис» хаьайката буолбута с. детсад 3 группата уонна тереппуттэр кыттыылах оройуонна 5 ы о 5 о библиотекатссын ке 5 улээьининэн «Хоьоон а 5 ыллар буолла 5 ссына» диен авторской а 5 ыы – конкурс тэраэьиннээхтик аспыта. Тереппуттэргэ систомин быспакка сдддонан темаллах хоьооннор алыйлан утренниктарга туьанныллаллар. Быйыл 2010 силы кирсе «Уон тики ый – тегу рук сил» диен улахан белекхе литературный монтаж алыйлан «Сана дьылы керсуу» уонна ийэлэргэ аналлах утренниктарга туьанныллан о 5 аллор сил 12 ыйссын араран билиллэригэр улахан туьанны а 5 алла. О5 аллор йорга холдддонаулара султан сил тупсан ииэр курдюк, ордук алый 5 а 5 а экскурсия 5 а силдьан кэтрин керулэра, хартыссынанны бол 5 ойоллоро, корбут киинэлэрин остуоруйаланссын бары кэриэтэ кэпсии сатаьссыннара, бу сситимнээн сонарага бэй айымньыларссын туьанныы кемьлеех эбит диен тумуккэ а 5 алан. Кэлэр еттугэр айдар дьо 5 уру эссе сайссыннаран о 5 аллор айымньыларссын бэчээккэ таьаттаран улэлиир ба 5 аллахпссын. Манна барытыгар тереппуттэр кемьлеругэр тире 5 ирэбин. Бэйэм айдар дьо 5 урбан сайссыннарарга суруйаччылартан сотру – сотру субэ ылабссын. Ол курдюк убайдарым кэриэтэ санныыр РФ суруйаччыларссын чилиэннэра: Иван Брызгалов, Михаил Скрябин, Степан Марков, Иннокентий Сосин миэхэ еру кемь – тирех буолаллар. Табылссынна 5 ссына Бичик» издательства 5 а айымньыларбссын таьартарар ба 5 аллахпссын. Бэйэм улэбэр теме кыалларссынан курс торга, семинардарга кыттабссын. Кэнники 2009 силга ИПКРО «Новые формы диссеминации опыта педагогов» кыттан удостоверение, бу сил сэтинньситигэр ИПКРО ильинэн Павловскайга ыытыллыбыт «Концептуальные подходы к апробации структуры основной общеобразовательной программы дошкольного образования» диен научно-практической конференция 5 а «Здоровое и физическое развситие» диен блока кыттан УНО уонна ИПКРО сертификатссын ылыыга кыттыспытым. Онон эссе да эбии сананны район салгыы улэлииргэ ба 5 а саналлахпссын.

7 Раздел 2:«Иитээччи айдар дьо 5 уран о 5 о тылссын сайссыннарарга туьанныы » Актуальность: Биллэрин курдюк, беллини кэмнэ сорок тереппуттэр, тыл суолтатыгар бол 5 омталлорун уурбаттар, ол ильин о 5 о кэпсэтэр дьо 5 ура мелтех: оон о 5 дддона тылссын сайссыннарарга, сатан кэпсэтэ уерэнэргэ, хоьоон тылссын аллоххо сыьыаран ейдуургэ, истибситин чугастык ылссынарыгар, саналтссын таба тиэрдэригэр улэлэьэргэ то 5 оостоох буолла. Объект: Тулалыыр эйгэни о 5 о ейдууругэр чугас гссына хоьоон тылссынан тириэрдии. Предметэ: Айымньылар, хоьооннор. Гипотеза: Ескетун хоьооннору аллоххо чугаьатан уерэттэххэ о 5 о бэйтигэр чугастык ылссынара сарба 5 а сухо. Сыала:О5 о сситимнээн сонарассын сситиьии, иитээччи айымньытссын, хоьодддонан аллоххо сыьыаран ейдееьун, хоьоон тылссынан тулалыыр эйгэни билильиннэрии, о 5 о бэйтин саналтссын кыаллар буолла 5 ссына хоьоон тылссынан этэргэ уерэтии. Соруктара: Улуу педагогтар этиилэригэр алло 5 уран, тыл сайдыытыгар тарас керуннээх улэлэри ыытыы. Айар дьо 5 ур – диен иитээччигэ туох суолтала 5 ссын бытарыы, о 5 о 5 о ейденер гссына бэй айбыт хоьодддонан тириэрдии. О5 о истибситин – корбутун, устан ураннан тириэрдэригэр кемьлеьуу.

8 2.1. Тылы сайссыннарыы суолтата. О5 дддона бары ертунэн сайссыннарыыга бастатан туран о 5 о тылыгар – еhугэр кэпсэтэр дьо 5 ураган улахан бол 5 омтдддона ууруохтахпытссын биьиги бары: о 5 дддона иситиигэ улэлии силдьаччылар билибит. Педагогика классик тара: о 5 о ейе – соната сайдыытыгар тереебут тыл ураты суолтала 5 ссын элбэхтик дакастабыттара. Ол курдюк, нуча улу педагога К.Д.Ушинскай эппитэ: «Тыл – диен наруто узун кэмнээх духовной алло 5 ун самай таллору туоьута буоларссын таьссынан эссе оскуола да, кинигэ да сухо эрдэ 5 иттэн нарутоу уерэтэн – такрайон кэлбит, наруто барссын тохары иитэ – уерэтэ тура улукан уьуйаччы буолар» - диен. О5 дддона кыра эрдэ 5 иттэн чуолкайдык сонара уерэтэргэ; бэриллибит ыйытыыларга чопу эппиэт биэраригэр, о 5 о бэйтэ мунарар боппуруостарыгар септеех ыйытыссыны биэра уерэнэригэр, ейдеен – карен халбытссын сицилии бытарарыгар уерэтии, бу биьиги иитээччилэр, тереппуту кытта тэн эбээьинэспит буолар. Тереппут дьиэ 5 э о 5 о тылссын сайдыытыгар олук уурар буолла 5 ссына, иитээччи дддона салгыыр, ситэрар. Иитээччи диен о 5 дддона кытта детская куну быта алтыьар бир супрун улэьит. Дьарыкка да буоллун, ол да тассс ертугэр о 5 о кэпсэтэр дьо 5 ура арыллыыта иитээччиттэн улахан тутулуктах. Иитээччи о 5 дддона кытта бирдиилээн кэпсэппэт, тылссынан бытаран биэрбэт, о 5 о саналтссын истибэт буолла 5 ссына о 5 о иитээччиттэн тэйэр, тузунан тута силдьар буолар, ырахтан бытараччы, уопсай биллэраэччи, такайаччы эра курдюк ейдуур, эссе толлор, куттанар. Ол ильин хаус бирдии о 5 дддона кытта со 5 отохтуу (индивидуальной) кун айы кэпсэтэр улэ эрайиллэр, кун ханнык ба 5 арар кэмигэр храйон да бирдиилээн о 5 олуун алтыьан аьар то 5 оостоох, очко 5 о о 5 о «арыллар» уерэр, кэпсэтиэн, кэпсиэн ба 5 арар ба 5 ата уьуктар. О5 дддона алый 5 анны, тулалыыр эйгэни билильиннэраргэ туох ханнык иннинэ сатан санардыахха, уеруну, ере куурууну тылссынан сатан ойуулан – оьуордан этитэ уерэтиэххэ, соната сухо халларымыахха, тах кердерен эра кэбиьимиэххэ. Ол инниттэн о 5 дддона сситимнээх санатссын сайссыннарарга манник керуннээх улэни ыытабыт: Ыйытыыга чуолкайдык хоруйдаьссын. Истибсити эбэтэр ус – уран айымньссыны сицилии кэпсээьин. Телевизоры, киинэни эбэтэр тогу эми корбутун чуолкайдык кэпсээьин. Хартыссынанны карен кэпсээн донору.

9 o Ойуулан – дьузуннээн кэпсээьин. o Бэйэ туох диен санабытссын уллэстии. o Ейтен район кэпсээьин. Бу этиллибиттэри о 5 о 5 о барытссын тиэртэхпситинэ о 5 о тылссын сайссыннарыы супрун соругун таллоруо этибит.

10 2.2. Айар дьо 5 ур иитээччигэ туохтан са 5 аланна? О5 дддона тылссын сайссыннарыыга иитээччилэргэ, тереппуттэргэ аналлах кемь материал кунтэн – кун эбиллэн ииэр. Ол курдюк, элбэх ус – уран кинигэлэр та 5 ыстылар, элбэх программалан оноьулуннулар биьиги иитээччилэр, дддона барытссын хото туьанабыт эбинэбит. Уеьээ этиллибситин курдюк бары иитээччилэр тарас дьарыктарга утренниктарга беседаланга темелеех элбэх литературанны туьаммыппыт буолуой? Ол иьигэр кэпсээннэри остуоруйаланны, хоьооннору. Мантан мин бугун хоьоонно тохтуом этэ. Кээмийдээх (ритмнах, рифмаллах, строфаллах) эбэтэр аьа 5 ас, бутэй дор 5 оон туруору уонна сытыары дьуерэлэьиситигэр алло 5 уран суруллубут ус – уран айымньссыны хоьоон дииллэр. Оскуола 5 а киириэн иннинээ 5 и сагатах о 5 аллор уерэхтээьиннэрин бир беден деятеля Елизавета Ивановна Тихеева: «О5 о 5 о самай кыра саьыгар остуоруйата 5 ар, кэпсээннээ 5 эр ордук тиийимтиэ хоьоон буолар. Хоьоон ритмин сокуоннарссын о 5 о дьузуну да форманны да били илигинэ арарар» эбит диэбитэ. Учугэй хоьоон о 5 о 5 о тургэнник тиийимтиэ эбит ол ильин кыра о 5 о 5 о тарас потешкаланны, прибауткаланны кылгас хоьооннору уерэтиини са 5 алыыллар. Халлобура: о 5 о аллох а 5 ыйах ыйда 5 ыттан «Ладушки, ладушки что ели кашу…» диен са 5 алан нуча нарутоа уерэтэр эбит. О5 о сситимнээх санатссын сайссыннарыы, бир керунэ ейтен район кэпсээьин буоларссын быьыытссынан бастатан туран бэйм йорга холдддонауларым о 5 дддона ордук чугастык тарыйдссыннар диен тириэрдэ сатыыбссын. Бу улэлии силдьар иитээччилэр биьиги бары бэйбит да билбэппситинэн «айаччыларбыт», «суруйаччыларбыт» то 5 о диэтэргит тарас ыытыллар утренниктар, развлечениелар сценарийдарссын бэйбит район суруйабыт, эбии материалы тарас литератураттан туьанарбыт таьссынан элбэ 5 и бэйбсититтэн йорга куьэллэбит. Халлобура: утренник ыытары сценарий суруйабыт; сюрпризнай тугэннэргэ кириши тылы суруйарга барыта бэлэм материал кестубэт, соро 5 ор сеп тубэспэт буолар оон бэйн толкуйдуураган эбэн суруйаргар тиийэ 5 ин. Дьэ бу мантан араьа йорга бастакы холдддонау кэлбитэ быьыла 5 а султан, бастакы улэлээбит кэммиттэн ыла теме элбэх сценарий, ейтен суруйуу халбыта буолуой? Ону барытссын тиьэн, супрунан бэй 5 э халларан испит буоллар араьа халссын кинигэ буолуо эбитэ дуу?

11 Ону ол эдэр сагака силдьан уонна опыт суо 5 уттан барыта халан истэ 5 э. Мин санабар «бэй айдар дьо 5 ура» диен бу иитээччи о 5 дддона кытта бытаччы улэлии силдьан бэйтин ейдееьунун о 5 о 5 о тиэрдиитэ буолар. Сорохтор дддона кэпсээн, остуоруйа район тиэрдэллэр. Онтон мин… хоьодддонанан. Хас бирдии сценарийга, бэйм айбыт хоьооммун туьанабссын. Бэйэ айыыта о 5 о 5 о олусчугас ейденумтуе. Физминуткаланны, тайтарыылах оонньуулары толкуйдан туьанабссын, халлобур: «Табырссын – оонньуулары, тай», «Бу хаьан буоларый?», «Табырссыннар». Хоьооннорум уксэ алый 5 а уларыйыыта, о 5 о сага, сэрии, эйэ тузунан. Икки хоьодддонам ырыа буоллулар: биргэ улэлиир коллегам Россия Федерациятссын уерэ 5 ириситин туйгуна Клавдия Ивановна Рожина «Мас аппар» диен хоьооммор ырыа суруйбута: улахан белек уолаттара ыллан улуста 5 ы керугэ дипломант буолбуттара. «Кузун» диен хоьооммор Уеьээ – Булу куорат «Солнышко» детсадссын музыкальнай салайаччыта Василий Иванов ырыа суруйбутун бэйтин хомууранньугар киллэртэрбитэ. «Сана дьылга», «Кыайыы» кунугэр оскуола 5 а урут силдьыбыт о 5 аллор хоьооммун уерэтэн а 5 аллар. Дойдуларыгар, беьуелэккэ бардахтарссына, тереппуттэр кердеьуулэринэн укустук о 5 аллор нэьилиэнньэ 5 э хоьооммун а 5 аллар, ол курдюк, быйыл Балыктахха, Бырама 5 а, Бэдьимэ 5 э, Россаллода 5 а кыайыы 65 силссын кунугэр «Эйэ эра туругурдун!», «Сэриилээх оонньоомон!» диен хоьооннорбун а 5 арга бэлэмнэнэллэр.

12 2.3. О5 о 5 о айдар дьо 5 уру сайссыннарарга кемьлеьуу. Онтон о 5 о 5 о айдар дьо 5 уру сайссыннарарга хайдах кемьлеьебут! Иитээччи эбэтэр тереппут бэйтэ йорга халлонор эра буолла 5 ссына о 5 дддона айдар дьо 5 ура аьылларыгар ке 5 улуеххэ сеп диен ейдебуллээхпин. Ордук алый 5 а 5 а экскурсия 5 а силдьан олус уердэ 5 инэ, эбэтэр алый 5 а 5 а себе сухо быьыссыны керде 5 унэ бэйтэ да билбэтинэн хоьоон тылссынан этэн кэбиьиэн сеп. Халлобура: Биьиги сага, сайссын буолан эрдэ 5 инэ кун айы, дьарык кэнниттэн аьыыр кэм буолуор диэри, эргэ авиопорт территориятссын аьан куулэйдии барарбыт, суола олус кене, детсадтан тахсат да сыыры дабайа 5 ссын да кэлэр. Ол кэмнэ массыссына суола энин сухо, куех бе 5 е, ара сибэкки араьа. Хама туьээтин тегу рук алас кесте туьэр. Алас ортотугар куеллээх, онно хопто бе 5 е туьэр, бир кэм туртрайон аллорор буолар этэ. Алас илин ерте хатссын – чаран, куула ертугэр ферма кестер, о 5 аллорго керерге анан оноьуллубут курдуга. Онно халдьайы сыыр быарыгар о 5 аллорбутун оонньоторбут, арыт сыыр да анныгар туьэллэрин кенуллуурбут. Хас да сил онно силдьыбыппыт. Самолет, вертолет туьэрин керербут. Онно тоно 5 уччуну эккирэтэ силдьан кемьлеен табырссын – хоьоон суруйбуппут: Бугун биьи хдддонауга Сып – сырдык сыьыыга Олус кыра самолеттар Кете – дайа силдьалларссын Эккирэтэ оонньоотубут (тоно 5 оччу) Онтон дьоннор дьиэ туттуохтарыттан ыла аласпыт силссын айы кууран – хатан келин силларга кир – хах, бех то 5 ор сиргэ кубулуйда. Бастан ута туора – мары быра 5 ыллыбыт маьы, кэнсиэрбэ банкатссын хомуйбута буолан баран оонньоторбут. Кэлин кэллэхпит айы бехпут элбээн испитэ. Биирдэ понедельник кун кэлбиппит… арай бытыылка бе 5 е алдьаммыт, табах тобо 5 о ыьыллыбыт о 5 аллор наьа соьуйдулар.теннер буоллубут Алеша диен о 5 о дддонаоха сыыр урдугэр туран эра доргуччу санарда: Туох куьа 5 ан дьонноруй То 5 о еру ыьалларый Тутан ылан буруйдуохха… диэтэ онно о 5 аллор:

13 Толкуйдуурга уерэтиэххэ – диен эбэн биэрдилэр. Тута блокнокка бэлиэтээтибит, арай ейдеетум строкаттан суьуе 5 ун ахсана а 5 ыстыы, рифмата сеп тубэьэр хоьоон буолан тахсыбыт. Маннык тубэлтэлэри тереппуттэргэ эмиэ этэн ке 5 улур надаллах эбит. Тереппуттэр «о 5 обут хары карен уерэн» эттэ, эппситин суруйдубут. «Мээчик» диен хоьодддона айбытссын а 5 аллыбыт» диен кердереллер. Халлобур: Инга С.: «Мээчик, мээчик текунуй? Мээчик ене от куе 5 э» о.д.а. Хаьыат таьарарга, планшет онорорго эбии уруьуйдатан биэран хоьооннорун туьанабыт. О5 дддона хоьоон йорга уерэтэр бу устук дьыала. «Олорун, чуумпуран булыгин хоьоон айыахпыт» диэбэккин. Уерэнэ барыан иннинээ 5 и сагатах о 5 о бол 5 омтото аьылла 5 ас, хоьодддона ейдуу, дор 5 оонноохтук а 5 а уерэниэн нада. Онтон о 5 дддона куьэйэн туран «хоьоонно суруй» диир ыарахан. Улахан да киьи оннук гыммат, хоьоон бэйтэ табыллар – табыллыбат. Самай супрун усулуобуйата: о 5 дддона айдар дьо 5 уран уьугуннарыы диен бу о 5 о тулалыыр эйгэтин, алый 5 анны, кыылы – суелу, оту – маьы кере кэтии уерэнэра нада. Онно уерутун - хомолтотун тылссынан сатан тириэрдиитэ, устан – ураннан сана таьарыыта буолар. Элбэх остуоруйанны, кэпсээни билир о 5 о, корбутун учугэйдик ейдуур о 5 о ейдеен кэтрин керер дьо 5 ура сайдыбыт буолар. Бу о 5 о учугэйдик сситимнээн кэпсиир, уруьуйдуур, бол 5 омталлоох буолар. Бу о 5 о йорга дьо 5 урдах, ба 5 аллах. Онон о 5 о 5 о тема биэран йорга холдддонаутугар кемьлеьер буоллахха манныгы туьанар ордук: o Элбэх хартыссыналанны кердеру. o Арас тыл оонньууларссын оонньотуу. oО5 о тогу ейдеебутун уруьуйдатыы. o Предмети ойуулан – оьуордан кэпсэтии o Толкуйдатар табырссыннары киллэрии. Халлобура: 1. Куобах ойуоккалыыр кэнниттэн хайыьардах булчут ииэр. Куобах дьузунэ хайда 5 ый? Хантан биллин?

14 2. Сас хар ууллалтссын кытта дьэдьэннии барбыппыт, бир да сухо этэ. То 5 о? Бу курдюк тарас толкуйдаьссыннах оонньуулары ситуациялары тутуннахха о 5 о устан – ураннан сонара сайдыан сеп. Хоьодддона айдар диен дддона ейдетуу, бу сатан а 5 а суруйа илик о 5 о 5 о чэпчэкитэ сухо. О5 о эппситин, санарбытссын ейдеен халыахха эбии ситэран кеннерен биэриэххэ, о 5 о хаус бирдии район эппит этиситин тэннэ ырытыахха, очко 5 о ситэрсэн биэран хоьоон тыла алыйлыан сеп Онон о 5 дддона кытта элбэхтик бодоруьуохха, кэпсэтиэххэ, кэтрин корбуту кэпсэтиэххэ.

15 Раздел 3: Иитээччи айымньытыттан быстах халлобурдар.

16 Раздел 4: Биэс – алта сагатах о 5 аллор айымньылара.

17 Маша Куприянова Сибэкки аллордор Сайссынны кэм кэллэ Сибэккини аллордуохха Онтон уерэн ыллыахха. Антон Егоров Олус таптыыбссын ийэбин Харыстыыбссын кемьлеьебун Миискэ сууйан уурабссын Оонньуурбан хомуйабссын Мирослав Мохначевскай Чыычах кыра Чыычах Тула ертун керунэр Ас кердеен кэлэр барар О5 отугар тиийээри Аьссын биэра охсоору. Суурэрбин таптыыбссын Оонньуурбан таптыыбссын Уонна сана харга тахсан Бырахсыьа оонньуурбан Игорь Гаврильев Саша Сидоров Чыычах кетте Кссынатссынан сапсссынна Чырып, чырып диэт, Дьиэ аттыгар тустэ. Стрекаловскай Георгий Кун кускэ тыкта Сайссын тиийэн кэллэ Сибэкки бе 5 е ууннэ Лыах бе 5 е кетте.

18 Сарсыарда иьиттим Чыычахтар ырыаланссын Сарсыарда кердум Чалбах тоон халбытссын Кунус кускэ кун тыгыа Чалбах эмиэ тахсан кэлиэ Быратым Сережа Олус мэник киьи. Оонньууранан оонньообут Алдьатан кэбииэр. Дашком миэнэ кырачан Кини саьа уьэ эра. Оонньууран харыстыыр Учугэйдик саьылыыр. Юра Харитонов.. Анюта Владимирова. Игорь Гаврильев. Янина Новгородова. Урумэччини керебун Урумэччини таптыыбссын Эккирэтэ оонньуубун Арас дьузуну керебун. Кыьссын кэллэ Тымныы буолла Харбыт тустэ Сырдык буолла. Женя Степанова Лиза Дмитриева. Куммут тыкта Харбыт уулунна Уеру – кетуу буолла Кууппут сагапыт кэллэ Чалбах бе 5 е та 5 ыста.

19 Сергей Гаврильев. Чыычах кете силдьар О5 аллорун аьатар Чыычах куну быта Кэлэр барар кетер. Ийэбин кытта Ньургузуннуу бардым Эьээм ус ньургузунун Уунэн турассын керде. Онтон эссе элбэх Уунэн турассын Мин ырахтан кердум.. Эля Ксенофонтова Сас кэллэ Куммут тыкта Харбыт ууллан Уеру буолла. Сас кэллэ Таммах тустэ. Чалбах бе 5 е Элбэх буолла. Айта Стручкова. Шура Сивцева. Чуумпу налыйда Ырас буолла О5 аллор уердулэр – кеттулэр Хар киьи онордулар. Саша Саввина. Сас кэллэ Чыычах бе 5 е кетте Харбыт уулунна О5 аллор салясканан Сыыртан туьэллэр.

20 Раздел 5: Тыл сайдыытыгар иитээччи онорбут кемь матырыйаллара.

21 Тыл сайдыытыгар аьа 5 ас дьарык (орто белек) Сэтинньи 2008 сил. Иитээччи: Ф.С.Белолюбская. Темата: «Кимиэхэ туох нада» Программа ис хоьооно: о 5 о предмети бэйтин аналссын нардыы уерэниитэ, ханнык идэлэр балларссын, онно туох нада буоларссын, тереппуттэрбит туох идэлээхтэрин билири чинэтии, элбэх о 5 о иннигэр сатан эппиэттии уерэнии, билир «Ус эьэ» остуоруйа ис хоьодддонан хатылаьссын, ейдетуу истэ, кэпсии уерэнии, о 5 о эппиэтин бытарыы, «Ус эьэ» остуоруйа 5 а бар предметтэри аналссынан нардыы уерэнии. Туттар материал: фланелеграф, «Ус эьэ» персонажтара, кукла «Лиза» - ыалдьыт, идэлэри кердере хартыссыналан. Былана: Арас идэлэри хатылаьссын «Кимиэхэ туох нада?» (продавец, учуутал, бырас, тутаччы) Мин дьдддонам улэтэ. «Ус эьэ» - фланелеграфка кердерен кэпсээьин. Физминутка: харахха эрчиллии: «Суолу батыс» «Бурудддона кер» уна, ханас хара 5 ы сабыы. «Биир, тики, ус …» илиигэ тарас эрчиллии. Хоьоон: «Манан дьиэ» хатылаьссын, салгыы уерэтии (М.Тимофеев) Дьарык барыыта: О5 аллоор, бугун биьиги дьарыкпытссын карен ийэлэрбит ыалдьыттыы кэллилэр, керуе 5 ун эра! Кинилэри биьиэхэ кэлбиттэринэн э 5 эрдэлиэ 5 ин! (ытыс

22 таьссыналлар). Ессе кукла Лиза эьигини кере кэллэ. 1. Керун бу, миэхэ тарас идэлээх улэьиттэр уруьуйдара бар, этин эра (этэллэр). О5 аллор: Учуутал, бырас, тутачччы, продавец. Сеп. Онтон эссе атссын ханнык идэлээх дьдддона били 5 ситий? О5 аллор: Летчик, балыксыт, суоппар… о.д.а. Чэ, бу улэьиттэргэ улэлииллэригэр туох надатссын этин эра. Быраска туох надатссын? О5 аллор: Градусник, иьиллиир, укол, вата о.д.а. (продавецка, учууталга туох надатссын о 5 аллор бир – бир этэллэр). 2. Онтон эьиги тереппуттэргит тогу улэлииллэрин били 5 ит дуо? О5 аллор: 3-4 о 5 о этэр. Кинилэр бары анал тутар тэриллээхтэр. 2. Онтон эьиги тереппуттэргит тогу улэлииллэрин били 5 ит дуо? О5 аллор: 3-4 о 5 о этэр. Кинилэр бары анал тутар тэриллээхтэр. 3. Онтон сотрута 5 ыта истибит «Ус эьэ» диен остуоруйабытыгар хайдах этэй? Бары кемьлеен ис хоьодддонан кэпсииллэр. (Биирдиилээн эппиэттиир о 5 аллору бол 5 ойон истии, сыыьанны тута о 5 аллор кеннереллер). Фланелеграфка тахсан ус эьэ тутар малларссын: миискэлэрин, ньуоскаланссын, аллоппосторун, ороннорун кэпсии, кыыска нардан уураллар. Кинилэр эмиэ тутар маллахтар, антон кыра эьэ «Миискэ» тутар мала Маша 5 а то 5 о сеп тубэстэ? (о 5 аллор бытараллар). 4. Чэ, эра сссынньанныа 5 ссын! Эрчиллии: «Биир, тики, ус…» Харахха эрчиллии. Таьырдьа ханнык кэм кэллэ? Сеп, кыьссын. «Манан дьиэ» диен хоьооммутун хатылыа 5 ссын. Маладьыастар! Бугун биьиэхэ ыалдьыттабыт кукла «Лиза» олус уердэ. Эьигини остуоруйанны наьа учугэйдик кэпсииллэр эбит диир, антон ыалдьыттарбыт ийэлэр эьигини наьа учугэйдик кыттаргыт ильин хай 5 атылар. Дьарык буттэ! Бары кыттыбыккытыгар махтал!

23 Тереппуттэргэ: «Бэйэ айымньытыгар алло 5 урбут литературный дьуьуйуу программата» 2008 сил. Тереппуттэргэ Улуу кыайыы 63 силыгар аналлах литературный дьуьуйуу программата. ненуе уьуйуу, о 5 о чуолкайдык сонарассын, хоьодддона ис хоьодддонан ейдеен кэтрин сситиьии, атссын о 5 оттон истэн нойосус а 5 арга уерэнии, о 5 о барыта кыттарссын сситиьии, сцена 5 а дьонно тута силдьарга уерэнии, тереппуттэри кытта хоьоон ненуе сибээьи чинэтии. Туттар материаллар: Сибэккилэр, шардар. Х/о – атрибуттар. Кытыйалан. Проектар (указка). Сахалыы танас. Дэйбир. Киириитэ: Тереппуттэр киирэн аллороллор Сэбиэдиссэй: А.А.Скрябина. Психаллог А.В.Гаврильева: «Ньургузуннах аляска» кинигэни сырдатыы. Суран чаьа: Педагогическай улэ ветерана, С(Р) уерэ 5 ириситин туйгуна, Майа сэлиэнньэтин бочуоттах гражданина, иитээччи Федора Семеновна Белолюбская айымньыларссынан дьуьуйуу са 5 алыыбыт. «Кыраланбар анныыбссын» Ф.С.Белолюбская. Улуста 5 ы «Чобуо чооруостар» конкурс «Сыл дебюта» номинация кыайыылахтарссын таллоруутугар представление; «Хараххссын харыста» Литературнай дьуьуйуу 6 блоктан турда: I. Блок: «Ойор тэбэр куннээх дьоллоох о 5 о сага» 1.«Мээчик» а 5 ар Георгий Стрекаловскай орто белек иситиллээччитэ. 2. «Мин эмиэ» Юра Харитонов ( 3 сагатах) 3. «Табырссын оонньуулар» Майя Бурнашева (бэлэмнэнии белек о 5 ото). 4. «Хастар» - нучалыыттан тылбас (орто белек о 5 аллоро).

24 5. Биьиги музыкальнай салайаччыбыт мелодист, РФ уерэ 5 ириситин туйгуна, Клавдия Ивановна мелодията, Федора Семеновна тылларыгар ырыа: «Мас ат» таллороллор улуста 5 ы «Чугдарар чуораннар» конкурс дипломаннара. 6. «Кыьссын, сага, сайссын, кузун аллох бир кэм эргийэр» литературный дьуьуйуу «Айыл 5 алыссын алтыьан Айыл 5 алыссын бир буолан». II.Блок: 1.«Ахтыл 5 ан» - хоьоон, а 5 ар орто белек иситиллээччитэ Таня Скрябина. 2.«Кыырпах хар» -хоьоон Саина Луковцева (орто белек) 3.«Сас» а 5 ар Женя Степанова (ус сагатах) 4.«Ньургузуннах аляска» Драйона Афанасьева (улахан белек) 5.«Саман сайссын» (Вика Пахомова) 6.«Алтан от» Анжела Макарова 7.«Табырссын – хоьооннор» Лиза Терентьева 8.«Кузуну таптыыбссын» Ньургуйана Сергучева 9.«Куьуммут эргиллиэ» Милена Дьяконова 10.«Табырссын – хоьооннор» Сергей Гаврильев, Саша Сидоров 11.«Кемус кузун» ырыа Иванов мелодията улахан белек о 5 аллоро. III. Блок ананар республика 5 а ыытылла тура «Дьиэ кэргэн» силыгар: «Дьиэ кэргэнтэн са 5 аланар Норуот буттуун алло 5 о Дьиэ кэргэнтэн са 5 аланар Улэ, уерэх сайдыы» 1. «Тердубутун билиэ 5 ин!» - кэпсиир улуста 5 ы «Удьуор тыссыныгар иситиллии» конкурс дипломана Антон Егоров (5 с). 2. Сана хоьооннор: «Ийэ» а 5 ар Уххан Андреев. 3. «А5 алан» - Нюргун Николаев. 4. «Эбээбэр» - Петя Брызгалов 5. «Эьээбэр» - Айта Захарова. IV. Болк: Биэс сила 5 ыта, сахалан улу суруйаччыбыт П.А.Ойуунскай тереебутэ 110 силссын туолбута онно ананан суруллубут:

25 1. Хоьоон «Барыахха, ол онно…» бэлэмнэнии белек о 5 аллоро Рита Толстякова, Валерия Герасимова. 2. Баьылай Манчары тереебутэ 200 силыгар анан суруллубут хоьоон: «Туул», а 5 ар улуста 5 ы «Чобуо чооруостар» конкурс дипломана Анюта Владимирова. 3. Сергей Васильев «Уер сэттэ туруйа» поэматыгар алло 5 уран суруллубут хоьоон. «Уер сэттэ туруйа» а 5 ар улуста 5 ы «Чобуо чооруостар» конкурс дипломана Мирослав Мохначевскай. V.Блок: «Саха угэьин умнумуо 5 ун!», «Фольклорнай номер», «Киэьээ эрдэ утуйуохха» таллороллор улуста 5 ы «Чугдарар чуораннар» конкурс дипломаннара. Айыл 5 а маннылах маьыттан чочуллан оноьуллубут кытыйаттан, Саха симии куерчэ 5 ин амсайыа 5 ссын! – диен оьуокайга хоьуйуллар: Рита Толстякова, Нюргуяна Назарова (улахан уонна бэлэмнэнии белек кыргыттарссын таллоруутугар оьуокай «Кытыйа». VI.Болк: «Барыгытссын Улуу Кыайыы 63 силссынан э 5 эрдэлээн туран, эьээлэрбит, хос эьээлэрбит а 5 албыт кыайыыларссын уруйдан: 1. Хоьоон: «Кыайыы кунэ!» а 5 ар Вася Эверстов (4 с). 2. Умнуман сэрии ол аспыт силларссын! «Сэриилээх оонньоомон!» - хоьоон а 5 ар улуста 5 ы «Чобуо чооруостар» конкурс дипломана Игорь Гаврильев. Ыытаччы: Суох буоллун сэрии! Суох буоллун елуу! Эйэ эра бар буоллун Эйэ эра туругурдун! Хоьоон: а 5 аллар улахан уонна бэлэмнэнии белек уолаттара (музыка тыаьыыр). Туругурдун Улуу Кыайыы 63 сила! Туругурдун эйэ, дьол, уеру! Туругурдун дьоллоох о 5 о сага! Туругурдун сандал сага, май кыайыы! Уруй буоллун ветераннарга! Уруй! Уруй буоллун улэьит дьонно! Уруй! Айхал буоллун эьээлэргэ! Кыайыссыны а 5 албыт ветераннарга! Ура! О5 аллор шардах сибэккилээх хамаллар.

26 «Кэтэьиилээх сана дьыл». (орто уонна улахан белек о 5 аллоругар аналлах сценарий) 2009 силы кирсер Сана дьылла 5 ы утренник сценарийа. (орто уонна улахан белек) Ахсссынньы 26 кунэ 2008 с. Ыытаччылар: Ф.С.Белолюбская, У.С.Долгунова. Сыала: О5 аллор сил тумуктэрин, сана сил кэлэн эссе бир саьссынан ул аватарбытссын, сана дьыл; саьы, сайссыны, кузуну а 5 аланссын ейдетуу, Тымныы о 5 онньор утуе саналтссын, Харчана кыыс аьссыныгаьссын, кыыллар эмиэ ейдеехтерун, утуену утуенэн теленерун ейдетуу. Киэргэтиитэ: Таьырдьа – площадка 5 а хар оноьуктар, вестибюльга, коридорга сана дьылла 5 ы паннолар, о 5 аллор оноьуктарссынан ситэриллибит кыра харыйа, киэргэллэр. Музыкальнай залга: кыьссынны ойуур декорацията, муннукка сана дьылла 5 ы харыйа. О5 аллор, салайаччылар: бары маскарад кэтэллэр; гномиктар – 4; фокусник – 1. Былан: Киирии чаьа: Оформление керу (коридортан са 5 алан) Залга киирэн «ойууру», харыйанны керу (музыка). Суран чаьа: Представление «Кэтэьиилээх сана дьыл». Представление бутуутэ бары тумсуулэра (коллективнай таллоруу). Ырыалан, ункуулэр (индивидуальной номердар).

27 Сюрпризнай тугэн: Дьээгэ – Баба киришитэ. «Тымныы о 5 онньор» (Дед Мороз) кэлиитэ. Сана дьыл киришитэ. Тумук: Коллективнай нуемэр. Подарок тутарыы. Тымныы о 5 онньору атарыы (хартысканан туьуу кэнниттэн, коридорга атарыллар, аннссынан тахсар) Аттракцион, буфет. Утренник барыыта: Киирии чаьа: Салайаччы: О5 аллору тереппуттэри барыгытссын кэлэн ииэр сана дьылссынан э 5 эрдэлиибит! Билигин сана дьылы кирсер остуоруйа дойдутугар районныахпыт. (тереппуттэр урут баран аллороллор) о 5 аллору салайаччы коридор устун оформлениены кердере – кердере музыкальнай залга сирдиир (залга киирэллэр, музыка до 5 уьуоллах тегуруччу хамаллар). О5 аллоор, били урут «булчуту» керсубут ойуурбутугар кэллибит дии. (музыка) Хайа, ким да сухо дуу? Учугэй да харыйанны симээбиттэр!!! Салайаччы: Бу кимнээх симээбит буоллахтарай? (музыка оонньуур) «Долгунча» («булчут» Харчана буолуохтах кыыьы кытта киирэллэр, дьиэранкэйдииллэр) Суран чаьа: Представление «Кэтэьиилээх сана дьыл» Булчут уонна кыыс (тэнинэн) Дорообаллорун, о 5 аллоор! Харыйанны биьиги Биьиги симээбиппит Манна тиийэн кэлиэхтээх Тымныы Моруос о 5 онньор.

28 Булчут: Кыысчаннвам, эн манна эьэкээннин Моруоьу кэтэьэ хал, мин эмиэ ырах бултуу бардым, эьиил «Брайонай» ыйыгар эмиэ кэлиэм. Чэ, керсуеххэ диэри! (булчут барар). Кыысчан – Харчана: Со 5 отох халлым дии. Оо, дьэ хаьан эьэм о 5 онньор кэлэр. Сана дьылы а 5 алыа этэ! Кэтэьэ тарыйа харыйа уотун уматыа 5 ссын! (бир, тики, ус) Бары этиэ 5 ин эра! Бары: 1,2,3, 1,2,3 харыйа уота умайыый! (харыйа умайдар). Салайаччы: Харыйабыт эссе тубуста дии. Чэ, эра харыйа тузунан хоьоонно а 5 ыа 5 ссын! a.«Харыйа» бары а 5 аллар: Харыйа 5 а ыйаммыттар Арас дьикти оонньуурдар Эриэхэлэр шариктар Уонна суулах кэмпиэттэр. b. Харыйабыт аттыгар Харчаналыссын сиэттиьэн Киирэн кэлиэ биьиэхэ Тымныы Моруос о 5 онньор. c. Сана дьылы, сана дьолу Уерэ – кете кирсееру Харыйанны тулалан Ункуулуе 5 ун – ыллыа 5 ссын! Ессе харыйа тузунан ыллыа 5 ссын! «Песенка про елочку» - бары. Ырыа ыллан аллороллор. Ол кэмнэ «эьэ» «ар 5 а 5 ар» саьар.

29 Салайаччы: О5 аллоор, «сайссын борон, кыьссын манан бар уьу? Ол тогуй? Сеп, куобах. Кыысчан, «куобах» тузунан о 5 аллор эйиэхэ ыллан иьситиннэраллэр дуо? «Хара харах куобах» - ырыа, бары. Ол кэмнэ «Куобах» ункуутэ. Кыысчан: Куобах, эн наьа да учугэйдик ункуулур эбтикин! Куобах: Онтон мин инники атахтарым наьа тоннулар ээ. Кыысчан: Мэ, бу мин утулукпун кэт уонна мин эьэм Тымныы о 5 онньор кэлэрин кэтэс, сотру сана дьыл буолуо. Куобах: Кыысчан, сеп баьыыба, мин кэлиэм. (куобах барар) Кыысчан: Эмиэ со 5 отох халлым. Бээ эра, туох тыаьыырый? (Бере суурэн кэлэр) Кыысчан, дорообо! Сундулуйа суурэммин Сур бере буолабссын Сана дьылы кирсееру Ыксан шарфик банарбссын Отой умнан кэбистим (ычча, ычча) Кыысчан: Бере, бу мин шарфикпссын бан, силас буолуо уонна мин эьэм Тымныы о 5 онньор кэлэрин кэтэс, сотру сана дьыл буолуо. Бере: Сеп, баьыыба, кэтэьиэм! (Бере барар) Кыысчан: Эмиэ со 5 отох халлым, хайа туох тыаьыырый? Тиин: Кыысчан, дорообо! Тииттэн тииккэ ойуоккалан Сана дьылы кирсееру Олус ыксан тиэтэйэн Бэргэьэбин умнубуппун. Ычча! Ычча тоннохпун! Кулгахтарым улуйдулэр! Кыысчан: Тиинчээн, бу мин бэргэьэбин бэлэхтиибин. Мэ, кэт уонна мин эьэм

30 Тымныы Моруос кэлэрин кэтэс! Сотору сана дьыл буолуо! Тиин: Кыысчан, баьыыба! Аата силаьссын! (тиин барар) Кыысчан: Эмиэ со 5 отох халлым! Хайа, туох тыаьыырый? Саьыл: Аар тай 5 а манныла 5 а Кыьыл саьыл буолабссын Бары миигин «кэра» дииллэр Бары миигин хайгыыллар. Иьэр уьу ииэр дииллэр Тымныы Моруос о 5 онньор Ону кере тиэтэйэммин Соммун умнан кэбистим. Ону кере тиэтэйэммин Соммун умнан кэбистим. Кыысчан: Саьыл санар 5 ама, бу мин соммун кэт уонна мин эьэм Тымныы Моруос кэлэрин кэтэс! Сотору Сана дьыл буолуо. Саьыл: Аата уердэхпиин, кыысчан баьыыба! Мин храйон да кэлиэм (саьыл барар) Кыысчан: Эмиэ со 5 отох халлым. Эьэм тымныы Моруос кэллэ 5 инэ сана дьыл буолуо этэ. Ычча! Ычча! (ибигириир). Буур 5 а тыаьыыр. Хоьоон: «Кыьссынны киэьэ» Кыысчан: Ычча, ычча тоннум, тоннуум! (буур 5 а тыаьыыр, кутуй-р кэлэм) Кутуйахтар: Кыысчан. Наьа тонмуккун дии, биьиги сана дьыл кэллэ 5 инэ ырах ырах барабыт, эн кэл, биьиги дьиэбситигэр аллор! Куттанныма, манна эьэ бар! Эьэ: (ар 5 ахтан тахсан кэлэр) Сана дьыл буоларссын истэммин Ар 5 ахпыттан тахсан кэллим Аар тай 5 а хаьайссына Эьэ диен мин буолабссын! Кыысчан, эн манна тогу гссына 5 ссын!

31 Кыысчан: Манна мин эьээм Тымныы Моруос кэлиэхтээх, кинины кэтэьэбин. Эьэ: Хайа оттон бу сдддонан ханнанный? Кыысчан: Саьылга биэрбситим. Эьэ: Онтон бэргэьэн? Кыысчан: Тииннэ биэрбситим. Эьэ: Шарфигссын ханнанный? Кыысчан: Бере 5 е биэрбситим. Эьэ: Утулугун ханнанный? Кыысчан: Куобахха биэрбситим. Кинилэр наьа тонмут этилэр. Эьэ: Дьэ утуе саналлах кыыс эбтикин дии. (кутуйахтарга этэр) Кутуйахтар, баран ол кыыллары а 5 алссын! (кутуйахтар бараллар). Кутуйахтар: Бардыбыт, бардыбыт! Хата, кэтэьэ тарыйа эн биьиги эккирэтиьэ оонньуохха! Мэ, бу чуоранчыгы тут, тыаьссын уонна суур мин эккирэтиэм. (кыыс сурэ 5 ин тутар, ол кэмнэ эьэ хара ачыкы кэтэр). Кыысчан: Уой, анны эьэ тутан ылан сиэн кэбииэра буолуо. (сырсаллар) (кыыс тутарбат). Эьэ: Чэ, оонньоон бутуех! Дэлби тириттим! Эн наьа суурук эбтикин дии! Кыыс: Мин эмиэ дэлби тириттим, тонмутум аста. (суурэн киирэллэр) Кутуйахтар: Кыыллар иьэллэр, иьэллэр! (кыыллар киирэллэр). Куобах: Эн биэрбит силас утулугун. Бере: Эн биэрбит силас шарфигссын. Тиин: Эн биэрбит силас бэргэьэн. Саьыл: Эн биэрбит силас сдддонан. Бары: Биьигини абыратылар, тымныыттан харыстатылар, оон эйиэхэ бэлэхтиибит. Саьыл: Сдддона. Тиин: Бэргэьэни. Бере: Шарфигы. Куобах: Утулугу. Кыыллар бары: Анн эн Тымныы о 5 онньор сиэнэ Харчана диен буола 5 ссын!

32 Бары: Ура! Ура! Харчана: Аата уердэхпин. Баьыыбаланссын! 2. Салайаччы: Чэ, эра Харчана кэлбситинэн хар тузунан, ыллыа 5 ссын ункуулуе 5 ун! Даша В: Хар кыырпахтара, келин эдьиийбситин, Харчананны кытта ункуулуе 5 ун! Харчаналан ункуулэра («Кулумчээнэ» ырыа до 5 уьуоллах). Хоьоон: «Снег кружится» (бары). Орто белек: «Хар туьэн налыйда». Бары: «Манан дьиэ» хоьоон. Улахан белек: «Манан хар» ырыа. Улахан белек: «Маннайгы хар» ырыа. Орто белек: «Кыьссын» хоьоон. Салайаччы: Кырдьык да 5 анны биьиги хардах дойдубутугар ситии дойдуттан гномиктар кэлэн ункуулуехтэрин ба 5 араллар. Женя С: Хоьоон ырах ситии дойдуттан Сана дьылы кирсееру Ункуулэри оонньоору Биьи тиийэн кэллибит. «Гномиктар» ункуулэра. Салайаччы: Гномиктары батыьан Аны саха циркатыттан Тиийэн кэллэ Юрабыт Фокус араьссын кердере. Фокус – Юра Х. Хоьоон: Булчут убайбыт биьиэнэ Ырах бултуу барбыта Онтон биьи бу манна Сана дьылы кирсееру Элбэх табанан кэллибит. «Табаллах», «Булчуттар» ункуулэра. (анны тонсуйаллар) Харчана: О5 аллоор чуумпуран! Эьэм Тымныы Моруос кэллэ быьыылах.

33 Сюрпризнай тугэн: Дьээгэ – баба: (киирэр) Ьа, ьа, ьа, ьа! Тымныы Моруос кэллэ диэбтикит хата мин кини иннинэ кэллим ээ, кини онно ырах тон хары кэьэн ииэр, мин бу сиппиирбинэн кетен кэллим. Миигин кытта кете 5 ут дуо? Чэ, оонньуо 5 ун! (оонньуу сырытта 5 ссына сотовай телефона тырылыыр) кэпсэтэр. Соьуйар. О5 аллоор, Харчаналлах Тымныы Моруос детсад аттыгар кэлэн муна силдьаллар уьу, мин дддона а 5 ала бардым. Сеп дуо? (Дьээгэ – баба тахсар) (торуоска тыаьыыр). Салайаччы: Чэ, эьээбит Тымныы Моруоьу ссынырыа 5 ссын, ииэр быьыылах. Бары: Эьээбит, Тымныы Моруос! Кээл! Эьээбит Тымныы Моруос! Кээл! Тымныы Моруос сонара: (коридорга туран) Эьээбит тымныы Моруос (коридортан) ыйытар: О5 аллоор, манна баргыт дуо? О5 аллор: Манна, манна. Тымныы Моруос: Мин сиэним «Харчана» бар дуо? Харчана: Барбссын, барбссын. (ан арыллар) Тымныы Моруос: О5 аллоор, дорообаллорун! Утуе кунунэн! Оо, Харчанам бу бар эбтикин дуу? Учугэй да сиргэ харыйа туруорбуккут!!! О5 аллор: (бары) С новым годом! С новым годом! Здравствуй, дедушка Мороз Он из леса мимоходом Елку нам уже принес. Хоровод: Моруос кэллэ (бары) Оонньуу: «Тонорума!» Тымныы Моруоьу «мус» кириэьилэ 5 э аллордоллор. Харчана: Эьээ силайбытссын буолуо баьалыста манна аллор.

34 Тымныы Моруос: Олороон, аллорон, баьыыба, анны эьигини истиэххэ! Орто белек: «Биьиэхэ ыалдьыттыы» - ырыа. Улахан белек: «Сана дьыл» - хоьоон. Тымныы Моруос: О5 аллоор, наьа да элбэх ырыанны, хоьодддона билир эбтикит! Чэ, мин силым бутэн сотру атссын сиргэ барвам, миигин солбуйа сана 2009 сил о 5 ус сила кэлиэ. Биьиги сана дьыллыссын эьиэхэ кэьиилээхпит! Мин кырдьа 5 ас буолан дддона кырайон а 5 албатым. Онон мин кемьлеьееччулэрим, кутуйахтар келин эра! Сана дьылы ссынырыа 5 ссын! Кэьиибситин а 5 аллссын. Бары: Сана дьыл! Сана дьыл! – ссыныраллар. (ан аьыллар о 5 уска аллорон сана дьыл киирэр), (подароктах меьееччугу а 5 алаллар). Сана дьыл: Дорообаллорун, о 5 аллоор! Сана дьылссынан! Сана дьолунан! Мин тымныы Моруос сиэнэ Сана дьыл буолабссын! Салайаччы: Чэ, эра о 5 аллоор бука бары ыллыа 5 ссын «Сана дьыл, кэтэьиилээх сана дьыл» - хоровод. «Маленькая елочка» - хоровод с родителями (о 5 аллор аллороллор). Тымныы Моруос: Чэ, эра о 5 аллоор чуумпуран! Билигин кэьиибситин тунэтиэхпит! Тумук: Тымныы Моруос бир – бир аттан кэьиситин тунэтэр. Салайаччы: Тымныы Моруос о 5 онньордуун, сана дьыллыссын Харчаналыссын бары хартыска 5 а туьуе 5 ун! (хартыска 5 а туьуу кэнниттэн, Тымныы Моруоьу батыьаллар, тахсар анна тиийэр). Тымныы о 5 онньор: Чэ, эьиги салгыы оонньоон мин эссе атссын детсадка бардым. Керсуе, сэмий буолун! Дьоллоох буолун! Мин бардым! Киирэр аннссынан тахсан барар. О5 аллор: Керсуеххэ диэри! Салгыы: буфет, «Кафе» улэлиир, аттракцион оонньонор.

35 «12 ый – тегу рук сил» (литературный монтаж) Тунал ый: 1. Сана дьыл туунугэр Тунал ый буоламмссын Ырах аптах дойдуттан Кэллим мин эhиэхэ. 2. Бу хардах сыhыыга Сана силы кирсееру Кыhссыны эра керееру Оностон кэлбситим. 3. Дьыл бары кэмнэра Ыалдьыттыы кэлбтикит. Тугун ба 5 ас дьиктитэй Тугун ба 5 ас кэратэй! Сандал сагакы ыйдар баргыт дуо? (барбыт, барбыт) Саман сайссынны ыйдар баргыт дуо? Кемус дуйдах куhунну ыйдар баргыт дуо? Кырыа хардах кыhссынны ыйдар баргыт дуо? О5 аллор: 1 сил туерт: кэмнээх дииллэр. Туерт кэм 12 ыйдах дииллэр. Хас бирдии ый, айытссын Кун сирин кербуппут.

36 Тохсунньу ый тоьуттар Туманнах кунугэр Кун сирин кербуппун Кундутук санныыбссын. Олунньуга кун уьан Сас диэки салаллыыта Дьоммутун уердэммит Кун сирин кербуппут. Кулун тутар – сагакы ый Куммут кускэ силамныыр, Ийэлэри бу ыйга Э5 эрдэлии кирселлер. Маннык кунду сагакы ыйга Кун сирин кербуппут. Мус устар ортото Ырас халлан халлыыта, Сандал сагапыт кэлиитэ Кун сирин корбутум. Ыам ыйа эйэни, Кыайыссыны а 5 алла Ыам ыйа – алый 5 а уьуктар бэлиэтэ, Бу манник бир кэра тугэннэ Кун сирин биьиги кербуппут.

37 Бэс ыйыгар сахалан Ыьыах кунун кирселлер, Бэс ыйыгар алый 5 а Силигилии киэргэйэр. Маннык кэра кестуугэ Мин кун сирин корбутум. От ыйыгар тула еттум Ситэр – тупсар, киэркэйэр. Маннык бир тугэннэ Кун сирин кербуппут. Атырдьах ыйа арылыйан, Кузуну арыаллан а 5 алан, От улэтин умурутэр, Сир аьссын хомуйтарар. Маннык дьикти тугэннэ Кун сирин кербуппут. Бала 5 ан ыйа – кузунну ый. Куннуун холку, сымна 5 ас. Арыт ардыыр, арыт сырдыыр Сэбирдэ 5 и саьардар, О5 аллору оскуола 5 а Уерэ – кете атарар. Маннык утуе тугэннэ Мин кун сирин корбутум.

38 Алтссынньыга сана хар Сир урдун манхатар, Алтссынньыттан кыьссыны Тымныы куннэр буолаллар. Маннык сырдык, ырас кэмнэ Кун кубэй ийэбит кун сирин бэлэхтээтэ. Сэтинньи ый – булт ыйа, Брайонайдыссын сиэттиьэн Кэллэ кыс хар, Кэллэ кэра кэм Кун сирин корбут Мин дьикти кэмим. Ахсссынньссынан бир сил бутэр. Ахсссынньыга дьон – аймах Сана силы кэтэьэр, Ахсссынньыга бэлэх буолан, Кун сирин кербуппут. Бары: Уон тики ый буоламмыт Биир силы таллордубут, Бары биргэ мустаммыт, Керулуе 5 ун, оонньуо 5 ун!

39 Участие педагога на республиканских улусных мероприятиях (мероприятия КМО)

40 Учеб ный год Форма обобщения и тема Где опыт представлялс я Результ ат 2005 г г г г. Доклад по теме «Мэлтэхтук кэрар о 5 аллорго аналлах бэлэххэ тылы сайссыннарыы улэтэ» Проведение открытого занятия Проведение творческого отчета по теме «Бэйэ айдар дьо 5 уран о 5 дддона кытта улэ 5 э туьанныы» Публикация сборника стихотворений для детей «Ньургузуннах аляска» Проведение открытого занятия Проведение мастер- класса по теме «Коррекция зрения» Улусные педагогическ ие чтения Региональное НПК «Комплексны й подход к социализации детей с ограниченны ми возможностя ми здоровья в сельской местности РС(Я)» Творческий отчет на улусном уровне Презентация сборника Улусный фестиваль открытых занятий НПК «Концептуал ьные подходы к апробации структуры основной общеобразов ательной программы дошкольного образования» Диплом 3 степени Обмен опытом Публика ция сборник а Обмен опытом диплом

41 Участие воспитанников на мероприятиях

42 Названи е меропри ятия Форма участия ФИ участник а резул ьтат да та урове нь 1.1. Конкурс «Чобуо чооруос тар» Авторское стихотворение «Сэриилээх оонньоомон!» Петя Мохначе вский 3 место улусн ый 2.2. Конкурс «Чобуо чооруос тар» Авторское представление «Хараххссын харыста» Женя Степанов а Валерия Герасимо ва Слава Васильев Таня Скрябин а Саша Сидоров Георгий Стрекало вский Побед ители в номи наци и «Деб ют года» улусн ый 3.3. Конкурс чтецов «Дедуш ка Корней» Чтение стихотворения Петя Мохначе вский Игорь Гаврилье в 1 место улусн ый 4.4. «Удьуор тыссыныг ар иситилли и» конкурс Доклад «Мин удьуорум Егоровтар» Антон Егоров Дипл ом 3 степе ни улусн ый 5.5. Констан тин Сосин хоьоонн оругар конкурс Чтения стихотворения «Бастссына ыстана» Айлита Мохначе вская Биьи рэбил бири ис – автор киэнэ улусн ый

43

44

45

46

47 Отзыв: Иитээччи, Федора Семеновна Белолюбская «Кустук» о 5 о садыгар 1989 султан улэлии силдьар. Бу 21 сил устата биьиги Долгуновтар дьиэ кэргэн 2 о 5 обут, кыыспыт Нарыйа 9 кылас, уолбут Дьулустан, сиэннэрбит Вика, Анюта, Витя силдьыбыттара, булыгин номнуо оскуола дьоно, бары уерэхтэригэр учугэйдэр. Биьиги о 5 аллорбут. Сиэннэрбит сиэр – майгы ертунэн иситиллиилэригэр, билии – керу артыгссын арыйалларыгар. Биьиги убастыыр иитээччибит Федора Семеновна кыьамньыта, иситиитэ – уерэтиитэ, такайыыта элбэх. Федора Семеновна о 5 аллорбутугар, сиэннэрбситигэр ийэлии истин, эбээлии эйэ 5 эс сыьыаннссын хаус бирдиилэра астссына ахталлар. Федора Семеновна билильиннэрбит ус – уран айымньыларссын: остуоруйаланны, кэпсээннэри, хоьооннору, табырссыннары бу куннэ дылы ейдеен, уос номо 5 о оностоллор. Икки силссынан кыракый сиэммит Дашенька силдьар, элбээх – элбэх нучалыы, сахалыы хоьодддона, сахалыы ыйдар аттарссын иннигэьэ сухотук, чобуотук билир. «Мин Федора Семеновнам элбиик да элбэх ырыанны билир, эссе уонна наьа учугэйдик ыллыыр, биьигини наьа таптыыр», дии – дии эргичийбэхтиир. О5 аллорбутугар, сиэннэрбситигэр «анньал курдюк киьибситигэр Федора Семеновна 5 а махтал – баьыыба тылларссын этэбит, Эн айымньылах иитээччи идэ 5 эр сугуруйэбит! Долгуновтар

48 Биьиги, Мохначевскайдар, дьиэ кэргэн «Кустук» детсадка уьус о 5 обут силдьар силга улахан уолбут Петя «Кустук» детсад иситиллээччситинэн киирбитэ. Онтон ыла кун бугуннэ дылы быстыбакка детсады кытта сситимнээхпит силга орто о 5 обут Мирослав киирбитэ, булыгин кыыспыт уьус о 5 обут Айлита силдьар. Оччоттон бачча 5 а дылы – бастакы иитээччибситинэн буолар – Федора Семеновна Белолюбская буолар. Киьи быьыытссынан Федора Семеновна хаус бирдии иситиллээччситигэр бол 5 омталлоохтук сыьыаннаьар. Наьа алама 5 ай, о 5 о 5 о сыьыана истин, куруутун уерэ – кете детсадка кирсер. Манны таьссынан. Федора Семеновна биьиги о 5 аллорбутун бастакы сыана 5 а тахсарга уерэппит кильинэн а 5 абыт. Кини суруйбут хоьооннорун «Уер сэттэ туруйа», «Сэриилээх оонньоомон» о.д.а. тики улахан о 5 аллорбут Петя, Мирослав а 5 аннар элбэх хоьоон а 5 ыытссын конкурсугар «Чобуо – чооруостар» кыттан сситиьиилэнэн дипломант, ларует алтссын ылан уерндубуттэра. Билиннээннэ дылы уолаттар оскуола 5 а сыанаттан туспэттэр конкурс торга кыттан ыллан – туойан, хоьоон а 5 ан миэстэлэьэллэр. Мохначевскайдар.

49 Биьиги иитээччибит - Белолюбская Федора Семеновна. Федора Семеновна иитээччи быьыытссынан дирин билиилээ 5 ин, улахан опытта 5 ссын, о 5 о 5 о, тереппуккэ истин сыьыанна 5 ссын о 5 ом детсадка кэлиэн инниттэн билир этим уерэх дьылыгар мин о 5 ом Айсен «Кустук» детсад орто беле 5 ун иситиллээччитэ буолбута. Иитээччилэрбситинэн Федора Семеновна, Февронья Михайловна этилэр. Хайдах иитээччигэ иситиллэн тахсарыттан о 5 о сайдыыта улахан тутулуктах дии санныыбссын. Ол курдюк Федора Семеновна ис иьиттэн творческай киьи буолан о 5 аллору бэйтэ хоьуйбут хоьооннорун уерэтэн, о 5 аллор айдар дьо 5 урдарссын сайссыннаран, тылларссын саппаьссын байытан барбыта. Федора Семеновна дьарыктанныыга эра буолбакка, о 5 аллор иллэн кэмнэригэр, оонньуу да сырыттахтарссына куруутун тогу эра сананны уерэтэ-такайа, табырссыннаьа, ырыа- хоьоон тылссын хатылыы, субэлии амалыы силдьаччы. Биьиэхэ, эдэр тереппуттэргэ о 5 дддона иситиигэ элбэх субэлэри биэраэччи. Тереппуттэргэ аналлах мунньахтар олус интэриэьинэйдик, ис хоьоонноохтук бараччылар. Элбэх аьа 5 ас дьарыктанныыларга, аралдьытыыларга, утренниктарга силдьыбыппыт. О5 аллорбут сситиьиилэриттэн олус уерэр этибит. Федора Семеновна 5 а айдар, о 5 дддона иитэр-уерэтэр сыраллах улэтигэр эссе да улахан сситиьиилэри, кытанах доруобуйанны, дьиэ кэргэннэр истин сыьыанны, тапталы, уеруну- кетууну. Эн иитээччи быьыытссынан бай опытссын эдэр иитээччилэргэ куруутун кус- кемь буоллун. О5 аллор, тереппуттэр, бир идэлээхтэрин истин сыьыаннара, махталлара эйиигин куруутун кссынатталтссын. Тереппут Елена Захарова г. Майа.