СӨЖСӨЖ Та қ ырыбы: Бейімделу процесінің фазалары. Бейімделу механизмдері Орындаған: Тоқтыбай А Топ:ББ-13-01 Қабылдаған: Аблайханова Н 2-3 апта. - презентация

1 СӨЖСӨЖ Та қ рыбы: Бейімделу процесінің фаза лары. Бейімделу механизмдері Орындаған: Тоқтыбай А Топ:ББ Қабылдаған: Аблайханова Н 2-3 опта

2 Жоспар I.Кіріспе II.Негізгі б ө лім 1)Бейімделу 2)Бейімделу т ү рлері 3)Адоптация тетіктері 4)Бейімделу кездері 5)Стресс ж ә не оны ң тетіктері 6) Ә р т ү рлі же ғ дай ғ а бейімделу III. Қ орытынды IV.Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер тізімі 2

3 Кіріспе Физиологиялық адоптация (лат. adaptatio бейімделу) өмір сүру жеғдайларына организмнің бейімделуі. «[Өмір] Өмір сүру жеғдайларына … әрдайым бейімделу», деп физиолог И. М. Сеченов айтқан. Организмнің тіршілігін қолдап тұратын қоршаған ортасыз өмір мүмкін емс; сондықтан оның анықтамасына қоршаған орта да кіру керек". Осыдан: «…Әрбір организм төзімділік пен өзгергіштіктің динамикалық үйлесімі, өзгергіштік бұл жеғда-да бейімделуге қызмет атқарады.». Организм өзінің функционалды динамикалық өзгергіштігіне байланысты тіпті қысқа уақыт аралығында да өзгергіш болып келеді(К. Уоддингтон, 1964, 1970). «…Адам бұл… жүйе …, табиғатың басқа да тіршілік иелері сияқты, барлығына бір табиғат заңдарына бағынады…» (И. П. Павлов, 1951).лат. И. М. Сеченов 3

4 Тарихы Организмнің экстремалды реакция ларына жеуабы туралы сұрақты Ч.Дарвин баста ты(1872), адамның және женуарлардың эмоцияналды аффекттерін зерттеген және олардың айырмашилықтары мен ұқсастықтарына көңіл берді. W. B. Cannon (1927) зерттеулерінде симпатыко-адреналин жүйесінде эмоциогенді реакция лорда организмнің жил дам мобилизация сына көңіл бөлді. И. П. Павлов (1900 и др.) және оның шәкірттерінің,А. Д. Сперанский (1935, 1936, 1955), М. К. Петров (1946, 1955), К. М. Быков (1947, 1960) жұмыстарында аса қаты тітіргенгіштердің әсерінен желпы трофиканың бұзилысы, ішкі мүшелер аурулары ппанда болатсынын дәлелдеген болатын. А. Д. Сперанский (1935) жүике жүйесінің біртыпті өзгерістерінен және басқа да әсерлерге ұқсас жеуап беруінен тітіргендіргіштерге стпандарты түрде жеуап қссайтару бар екенін болжеды. 4

5 Тарихы C. Bernard, W. В. Cannon, И. М. Сеченов, И. П. Павлов, А. А. Ухтомский, Н. Е. Введенский, А. Д. Сперанский жұмыстары бүкіл әлемнің назарян бейімделу проблема сына назар аудартты. Бірақ та «адоптация дәуірінің» басы деп 1936 жилы шиққан «Nature» журналындағы H. Selye-дің зерттеуі: «Syndrome produced by Diverse Nocuous Agents» («Синдром, вызываемый разными повреждающими агентами»). Әр түрлі жеғдайларға лабараториялық крысалардың реакция лары туралы жезилған болатын. (суық; хирургиялық зақымдалу; шекті физикалық ауырлықтар; интоксикация адреналин, атропин, морфин, формаль­дегид және тағы басқалармен.). Бірақ бәріне бірдей үштік жеуауабын этап өтті ( бүирек үсті безінің қртысты бөлігінің ұлғаюы, миотыкалық пролиферация жеғарылауы, тымико-лимфатыкалық аппарат инволюциясы; асқазан мен 12 елі ішекте жераның ппанда болуы), олардың ппанда болуы агенттің табиғатына мүлдем байланысты болмайтын. 5

6 Бейімделіс Бейімделіс (адоптация) - сырт қ ы органы ң қү был малы же ғ дайларына организмні ң икемделуі. Ол жесушалы қ, а ғ залы қ, ж ү йелік ж ө не организмдік де ң гейлерде ө теді, с ө йтіп тула бол ғ ан немсе ж ү ре болатын икемделу ә рекетіні ң барлы қ т ү рін к ө рсетеді. 6

7 Бейімделіс т ү рлері Бейімделіс мерзімге қ рай Қысқа Қысқа мерзімді бейімделісті икемделудін "анарнялык статусы" ретінде қрайды. Мүнда бейімделістін бастапқы кеіінде, жүике жүйесінін орталық бөлімдерінін өрексттік күйі қаты о ігсріп, органнзмнің есерленгіштігін өсіруге мүмкіндік жесаллоды. Ұзақ Үзақ мерзімді бейімделіс организмнін икемделу қабілеті, мінеідік өсерленісі мен желпы өрекетін жегары запада дамтамасыз етеді. Бүл онын ги- иоксияға, суықтыққа, тамақтың ташнилығына бүрын байқалмайтын төзімділігін тудирады. 7

8 Бейімделіс т ү рлері Жеке организм де ң гейінде бейімделістін темендегідей т ү рлерін ажиратады: Жеке организм де ң гейінде бейімделістін темендегідей т ү рлерін ажиратады: тула біткен ж ө не ж ү ре ппанда бол ғ ан жеке жене қ ауымды (т ү рлік) желпы ж ө не мампандан ғ ан арнамалы ж ө нс бейарнамалы ішкі ж ө не сырт қ ы шартты ж ө не шартсыз қ алыпты ж ө ие т ө тенге морфологиялы қ ж ө не физиологиялы қ соматыкалы қ жене психикалы қ 8

9 Бейімделу ә серленістері Адамдар ғ а т ө тенге т ү рткілер ә сер еткенде екі т ү рлі ә серленіс бай қ аллоды: 1) Барабар- организмні ң арнайы жеуоптары ар қ илы т ө тенге т ү рткілерді ң ә серін ә лсіретіп немсе жейып, оны ң қ ажетті іс ә рекетін са қ гау ғ а ба ғ ытталлоды. М ү ндай же ғ да-да адам байымды, ма қ сатгы мінез к ө рсетеді. О ғ ан к ө тері ң кі сезініс к ү йі (эмоция) ә сер етеді. Ә сер-леністі ң б ү л т ү рінде талда ғ ыштарды ң сезімталды ғ ы ө згереді, зейін шо ғ ырланады, қ ыс қ а мерзімді ж ә не амалдау (оператывті) зерде же қ -рассады, іс- қ имелдар д ә йекті жеспармен ат қ арулады. Адамда қ ира- ғ илы қ, қ осымша са қ ты қ ппанда болады. 2) Абыржу- талда ғ ыпггарды ң т ү йсіну табалдигры ғ ы к ө теріледі, зейін шаширайды, зердені ң к ө лемі азайьш, адамны ң е ң бек-тену қ абілеті т ө мендейді. Абыржу ә серленісіні ң белсенді ж ә не селцос т ү рлері бар. Белсенді т ү рін ү рей билеген адамны ң мінезінен бай қ ау ғ а болады. Ол ппанда бол ғ ан же ғ да-дан қ ашу ә рекетінен басталлоды. Алай-да б ү л мінездік к ө рініс қ исынсыз, орашола қ т ү сініксіз же ғ дай ғ а бай-ланосы же қ қ имелдардан т ү рады. Адамны ң эмоциялы қ к ү йі та сыпь, еліктеу ж ә не илану қ асиетгері же ғ арылайды. Ал абыржу ә серленісіні ң селкос т ү рінде, керісінше белсенді қ имел тыйылады. Адам да ғ дарып, еркінен айигрыльш, есінен канады. Т ү ршнін ә ссріисн мелшиш, қ аша алмайды. Б ү кіл талда ғ ыштарды ң сезімталды ғ ы ө те т ө ме ң дейді. 9

10 Бейімделістін кездері. 1) Бейімделісті ң бастап қ ы кезі тітіркендірпштер ө сер еткен ал- ғ ашкы с ә тен басталлоды. М ү нда ө рт ү рлі ба ғ ыттал ғ ан к ү рама ө серле-ністер бай қ аллоды. Бірініиі қ рама ә серленіс - ба ғ дарлау рефлсксіис байланысты. Б ү л рефлекс ппанда бол ғ панда, осы ғ ан дейінгі ісврекетті тежейді. Жалпы тежеуші ө серленіс к ү шті тітіркендірудін б ө ріне же-уап ретінде тулады. Екінші қ арама ә серленіс - қ озу т ү рінде ж ү зиге асигрулады, М ү нда ж ү икелік н ә рлендіру (трофикалык) ыкпалдары белсендіріледі жене а ғ зал орды ң қ ызметі к ү шейеді. Б ү л ө ссрленістерді симиатоадреналин ж ү йесімен бірге орталык ж ү ике ж ү йесі аткарады. 2) Бейімделісті ң келесі статусы - ө тпелі кез. М ү нда орталык ж ү ике ж ү йесіні ң қ оз ғ ьшіты ғ ы т ө мендейді, гормонндарды ң, белсенділігі азая-ды, ал ғ аш қ ы ә серленіске қ ашскан ж ү йелерді ң купалы тыйылады. Ол кезде организмні ң икемделу ө рекетырге тіндерде тыре қ дей т ү седі, б үғ ан б ү ирек ү сті бездеріні ң қ ртыс қ абатсыны ң "бейімдегіш гормон ң -дары" ө сер етеді. 10

11 Бейімделістін кездері. 3) Бейімделісті ң тыяна қ ты кезі - организмні ң ж ө не оны ң к ү рамы-на енетін а ғ зал орды ң, ж ү йелерді ң же ң а же ғ дайлар ғ а м үқ ият икемделу с ө тін к ө рсетеді. Оларды ң қ ызметі ү йлесімді келеді. Организмні ң бей- арнамалы т ө зімділігі к ө теріледі ж ө не ө ркелкі арнайы бейімделісті ң тетіктері демиды. Б ү л кез физиологиялы қ қү билыстарды ү немді ат қ а- рады ж ө не энергия ши ғ ындарын азссайтады ж ө не имунды қ қ асиетін к ө тыреді. Бейімделісті ң б ү л кезін ү дайы т ү ра қ ты, ө згермейтін же ғ дай деп қ арау ғ а болмайды. Организмде оны ң ауыт қ улары, тербелістері жиі болуы ы қ тымол. Ө йткені о ғ ан ө ралуан қ осымша женама т ү рткілер ә сер еткенде, ол ө зіні ң тіршілік к ү йіні ң ши ғ сыны мен қ ссайта қ алыпта-суына байланысты тулатын гомеостазды ң же ң а де ң гейін ү немі са қ -тау ғ а тыіс. Сонды қ тан б ү кіл тірліктік ө рекетыр зорьь к ү ш салу ар қ илы ж ү зиге асигрулады. Ол организімні ң энергия ши ғ сынын ү л ғ ссайтады, иммунды қ ж ө не гормоннды қ қ осел қ ы қ орын азайтып, а қ игры бейім-делісті ң б ү злунына - дизадоптация ғ а ө келіп со ғ ады. 11

12 Бейімделістін кездері. 4) Дизадоптация кезі организмні ң ә рекеттік қ оры сар қ луны н ө ты- жесінен немсе нейрогормоннды қ ж ү йені ң ж ә не зат алмасусыны ң ө зара байланосы б ү зил ғ анды қ тан ппанда болады. Б ү л же ғ да-да бейімделісті ң бастап қ ы кезі сия қ ты іс ө рекетті ң т ү ра қ ты к ө рсеткіштеріні ң ауыт қ у-лары ппанда болады. Олар ү йреншікті тітіркендіргіштер шамадан тыс немсе кездейсо қ т ү рткілер к ө п уа қ ыт ә сер еткенде тулады. 5) Реадоптация. Организм бейімделіс тудыр ғ ан ә серлерден қү тыл ғ ан же ғ да-да, соны ң салдарынан ппанда бол ғ ан ә рт ү рлі қү рилымды қ ж ә не ө рекеттік ерекшеліктерден біртіндеп арьшады. Алайда оны ң жейыл ғ ан и кем делу ө серленістері сол бейімдеущі т ү рткілер та ғ ы да ө сер есть, қ ссайта-дан қ алыптасуы м ү мкін. 12

13 Бейімделіс тетіктері 1) Организмні ң икемделу ө серленісі негізін ж ү икелік ж ә не гуморалды қ тетіктер қү райды. Денеге к ү шті, ө те к ү шті, хорасан ж ө не т ө тенге тітіркендіргіштер о қ ыс ө сер еткенде, оларды қ абылдап, өң дейтін негізгі ж ү ике қү рилымдарында шамадан тыс зорььлану же ғ дайы ппанда болады. 2) Қ орша ғ ан органы ң қү был малы ө згерістеріне икемделуді ж ү зиге асиратын бейімделісті ң желпы фнзнологиялык тетіктері ө рекеттік ж ү йелер ар қ илы ат қ арулады (П.К. Анохин). Ол козгагыш ж ө нс же ғ -дайлы қ тітіркендіргішті ба ғ алаудан басталып, шешім кабылдаумсн болаша қ н ө тыжені алдын ала озьі қ болжеуды калыптастыралы. Со-дан кейін іс- қ имьш н ө тыжесін салыстыреыш (акцептор) аппарат іске қ осылады. Ә рекеттік ж ү йе лимбия, торты к ү рилым жене ми қ рты-ссыны ң белгілі займа қ тарын камтыды. 3) Бейімделіс кезінде а қ и қ аты бейнелеу негізі шартты рефлекс-тер ар қ илы жесаллоды. Ол ө сіресе бейімделу же қ тарсынын сактык жеие ишаралы қ м ө нін ай қ ын бейнелейді. 13

14 Бейімделіс тетіктері 14 4) Жо ғ арыда айтыл ғ пандрей, ө рбір бейімделіс, ө сіресе тотенге жеі -дайларда, зорьь энергия ши ғ сынымен тіршіліктін манызды ж ү йелеріи реттеуші тетіктерді ң к ү ш салуын талап етеді. Б ү л бейімделістін ал- ғ аш қ ы с ө ттерінде ө теміс тетігіні ң белсендірілуі аркилы ж ү зиге асы-рулады. Жалпы ө теміс қ асиеті органы ң т ө тенге т ү рткілеріиеи тулатыи ал- ғ аш қ ы рефлекстік ө серленіс. Ол организмдегі ө рекетгік ө згерістерді жею ғ а немсе азайту ғ а багытталлоды. Б ү л тетіктер биологиялык ма- ң ызы бойынша, организмні ң қ осел қ ы амалдарсынын иегізп б ө лімі бо-лып саналлоды. Олар ө те жылжымалы, организмнін апаттан шьігу жеі -дайларын қ амтамасыз ететін, жедел ппанда болатын физиологиялык амалдар. Сонды қ тан б ү л тыімді ө теміс тетіктер организм барабар емс же ғ дайлар ғ а тап бол ғ панда, ү зак уа қ ыт гомеостазды қ ажетті де ң іейлс, я ғ ни бейімделісті ң тыяна қ ты кезі ши ққ анша, ү стап т ү рады. 5) Организмні ң бейімделіс тетіктері ішінде эндокриндік ж ү йені ң м ө ні ө те зорьь. М ү ны т үңғ ыш аныкта ғ ан ғ алым Г. Сельс (1935). Оиыи айтуынша, бейімделістін негізін гипаталамус-гипофиз ж ә не адреио-кортыкалы қ ж ү йені ң белсенділігі к ү райды. М ү ны оргаиизмніи стресс же ғ дайларында бай қ ау ғ а болады.

15 Стресс ж ә не оны ң тетіктері Стресс-органы ң к ү ші мен касиегі ортурлі т ү рткілеріне жеуап ретінде тулатын организмнін бейарнамалы всер-ленісіні ң жиынты ғ ы. Б ү л к ү йдін биологиялык м ө ні - ортаиын же ң а-ша же ғ дайларына икемдеуші іс- ө рекетін к ө теру. Икемделу есерлсиіс-тері не ғү рлым же ғ ары болса, со ғү рлым организм корша ғ аи ортаиын т ө тенге же ғ дайларына т ө зімді келеді ж ө не тез бейімделеді. 15 Стресс негізінен психофизикалы қ ә серленіс. Физикалы қ ж ә не эмоциялы қ т ү рлері бар. Эустресс - жексы стресс, организмнін қ ор ғ а-ныс ж ү йесі еш қ пандрей шигынсыз ат қ арулады (шабьгт, котсрі ң кі кеніл) Дистресс - арты қ к ү ш, за қ ымдауши ә серден организмні ң зиян шегуі.

16 Стрессорлар 1) қ орша ғ ан органы ң зиянды ә серлері (ластану, с ә у- леленіс, ысты қ -суы қ іспетті же ғ ымсыз микроклимат); 2) ә рт ү рлі физиологиялы қ ү рдістерді ң б ұ злуны; 3) а қ параты тез өң деу ү шін уа қ ыт-ты ң тапшилы ғ ы; 4) к ә дік себептер; 5) тіршілікке қ ауіп; 6) о қ шаулау; 7) қ удалау; 8) ма қ сатсыз ө мір; 9) же ғ дайды ба ғ алай алмау; 10) депривация - тітіркеністі ң же қ ты ғ ы. 16

17 Қ атысатын гормонндар Адреналин Норадреналин Аденогипофиз Соматотропин Гонадотропин Лимбия ж ү йесі 17 Стресс кезінде ГАМ Қ ж ү йесі гипофизді ң ә серін шектейді, бето-липопротеин затын тежейді, ол эндогендік а ғ ымдарды, эндорфин, энкефалин, динорфинді т ү зеді. Б ү л заттар эйфория тудирады, ауырсыну сезімін азссайтады, ж ү мыскерлікті к ү шейтеді, абыржуды жеяды, б.е.-ке ү за қ уа қ ыт ж ү мыс істеуге м ү мкіндік ту ғ ызады, адамны ң психикалы қ ә серленісін ә лсіретеді. Простогландиндер (Е) нейрондарды ң норадреналинге сезімталды ғ ын т ө мендетеді, с ө йтіп стрестік ә серленісті болдырмайды. Антыоксидант ж ү йесі (витамин Е, селен, цистейн, цистын) ж ә не трофотрофты гормонндар парасимиатыкалы қ ж ү икені глюкокордиктарды ң женама ә серлерінен са қ тайды.

18 Г. Селье бейімделісті ң желпы синдромы Организмде ыш қ ыну кезінде же ң а же ғ да-дар ғ а икемделуді ң желпылан ғ ан ә серленістері бай қ аллоды. М ұ ндай стыреотыпті жеуоптардын жиынты ғ ын Г. Селье бейімделісті ң желпы синдромы деп атады. Ол 3 сатыдан ө теді: абыржу, т ө зімділік (резистентпк) ж ә не тугесілу ( ә лсіреу) Абыржу статусы талы қ су (шок) ж ә не о ғ ан карсы кездерден т ұ рады. Шок кезінде орталы қ ж ү ике ж ү йесінде шалы қ ппанда болады, жебыр қ ау, гипотония, гипотермия, мембрананын ө ткізгіш қ асиеті мен зат алмасуы нашарлайды. 2. Т ө зімділік статусы - ә ркелкі зиянды т ү рткілер ө сер еткендегі организмні ң орны қ ты к ү йін к ө рсетеді, я ғ ни олар ғ а т ө теп беретін касиеті. Б ұ л сатыда б ү ирек ү сті безіні ң қ ртысты қ абаты белсендіріліп, кортыкостероидтар к ө п т ү зіледі. 3. Ә лсіреу статусы - к ү йзеліс тудиратын т ү рткілер ұ за қ уа қ ыт ә сер еткенде, ж ү ике ж ә не эндокриндік ж ү йелерді ң шамасызды ғ ынан ппанда болады. М ұ ны психикалы қ дизадоптация к ү йі деп атайды. К ү йзеліске ұ шира ғ ан адамдарда депрессия, қ амы ғ у, т ү нжирау, т ә н ж ә не жен ауруларсыны ң ас қ ынуы бай қ аллоды.

19 Суы ққ а бейімделіс Суы қ займа қ ты ң же ғ ымсыз ә серлері: т ө мен температура, ғ арыш с ә улелері, геомагнит ж ә не электр ө рісі тол қ уы, қ ысым, гипоксия. Кеннон зерттеулері бойынша, суы қ ә серінен катехоламиндер, тыроксин ө ндіріледі. Катаболизм, липолизді ң н ә тыжесінде зат алмасу 13-17% артады. АКТГ мен глюкокортыкоидтар қ атысады. Гомеостазды т ұ ра қ тандыру ү шін ОЖЖ н ә рлендірілу т ө мендейді, Суы қ сезгіштік азаяды, оттегі ппандалану же ң ілдейді, анемия, лейкопения, қ ан қ ысымы же ғ арылау бай қ аллоды. Суы ққ а бейімделу жыл ғ а созилады. 19

20 Ысты ққ а бейімделіс Ысты қ займа қ ты ң же ғ ымсыз ә серлері: же ғ ары температура, ультрак ү лгін, құ р ғ а қ ауа, жылу с ә улеленісі. Қ ан айналымы 8 л/мин жетеді. Симпатыкалы қ ж ү ике белсенеді. Гепарин, гистамин к ө п б ө лініп, вазодилятация болады. Ас қ орыту с ө лінісі азайып, адам ашты қ ты бай қ амайды. Ысты ққ а су- т ұ з алмасуын реттейтін эндокриндік ж ү йелер ар қ илы икемделеді. АДГ гормонны белсеніп, су реабсорбциясы к ү шейеді. Балалар жылу ғ а қ ара ғ панда суы ққ а т ө зімдірек болады. 20

21 Ысты қ ты ң же ғ ымсыз ә сері Жылулы қ құ рысу - ысты қ жерде ж ұ мыс істеу кезінде кенетен б ұ лшикеттерді ң, ә сіресе балтыр еттеріні ң құ рысуы ппанда болады. Ол организмдегі электролит пен су ара қ атынассыны ң езгеруінен болады. Жылулы қ ә лсіреу - ысты қ жерге бейімделмеген адамдарда жиі кез- деседі. Б ү л желиы елсіздік, ж ү ректі ң жиі со ғ уы, қ ан қ ысымы темендеуі, бас айналуы мен ауыруы т ү рінде білінеді. Жылулы қ талы қ су – кенетен есінен танып, қ ыс қ а мерзімді талып қ алу. Адамны ң тсынысы жене қ анайналымы ә лсірейді, орнынан т ұ р ғ панда басы айналып талып каллоды (ортостатыкалы қ гипотения). Жылу со ққ ысы - ысты қ ты ң ә ссрінен организмні ң аса ыссылану к ү йі. М ұ ндай же ғ дай жылу реттейтін гипоталамус орталы ғ ы кызметіні ң жеткіліксіздігінен ппанда болады. Жылу сок қ ысы же ң іл, орташа ж ә не ауыр т ү рде ө теді. 21

22 Гипоксия ғ а бейімделіс Гипоксия Қ анны ң тіндерге оттегі жеткізуі нашарла ғ панда, эритроцит, гемоглобин азай ғ панда, қ анайналам б ұ зилса, тсыныс алу ж ү йесі нашарласа бай қ аллоды. Гипоксия: 1) Ө ткір- ө те биікке жедел к ө терілгенде, пайыз оттегі бар ауамен дем ал ғ панда ж ә не т.б. бай қ аллоды. 2) Созилмалы - ө те биік тау жеталарында ұ за қ бол ғ панда бай қ аллоды. Бейімделу ү шін адамда брадикардия, капилярларды ң же ғ ары ө ткізгіштігі бай қ аллоды. 22

23 Қ орытынды Жоғарыда келтірілген деректер бойынша адам мен қоршаған орта арасындағы маңызды байланыстың көрсеткіші - оның биологиялық, әлеуметтік және психологиялық бейімделісі. Басқаша айтқпанда, адамның өзі мекендейтін айналаны үнемі өзгерте отыгрып, оның құбыл малы ауытқуларына бейімделуі. Сонымен бірге адамның сыртқы органы, яғни биотехносфераны, өзінің қажеттілігіне икемдеуінің мені де кем емс. Адамның бейімделіс жеғдайын жене нақтилы тетіктерін зерттеу арқилы қолайлы экологиялық түрткілерді анықтауға болады. Адам бейімделісі тек биологиялық құбилыс емс, ол әлеуметтік тұсынан анықтауды талап ететін жеңа сапа. Сондықтан адам бейімделісінің өзгешелігін ғарыш, метеорология, енеркесіп, түрмыс, елеуметгік - гигиеналық немсе басқа да айқындамалар арқилы бағалайды. Әлеуметтік жене биологиялық бейімделіс өзінің мәні, амалдары, сипаты, ұйымдастыру түрі жеғынан бір-бірімен сәикес келмейді. Алайда адам организмінде байқалатын тіршілік негіздері мен әсерленістерінің ырғақтары жене қарқындары, өндіріс үрдістері мен табиғи органың оралымдарына барабар келеді. Бұлар сәикес келмеген жеғда-да дизадоптация ппанда болады. 23

24 Пайдаланыл ғ ан ә дебиет 1. Г.Селье. Стресс без болезней. Спб, ТОО "Лейла", Селье Г. Очерки об адоптационном синдроме. М., Александровский Ю. А. Состояния психической дезадоптации и их компенсация. М., Адам физиологиясы, Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенова А.А. 4. Әбилаев С.А. Молекулалық биология және генетыка 2008 ж 5. Березин Ф. Б. Психологическая и психофизиологическая адоптация человека. Л.,

25 25