ШЕШЕНДІК СӨЗ Орында ғ ан:Жа қ анов Еділ Тексерген:Баймомынова Ш.А Алматы 2018. - презентация

1 ШЕШЕНДІК СӨЗ Орында ғ ан:Жа қ панов Еділ Тексерген:Баймомынова Ш.А Алматы 2018

2 ШЕШЕНДІК СӨЗДЕР

3 АНЫ Қ ТАМАСЫ Шешендік сөз немсе шешендік өнер - ежелгі Грекия мен Рим заманынан бармен қарай көптеген халықтардың мәдени, рухани, өмір тіршілігіндегі өнердің бір түрі. Грек шешендiк өнерiнiң игi әсерi арқасында көне Римде де бұл өнер дамы баста ты. Бiздiң дәуiрiмiзге дейiнгi III ғасыр Рим мен Грек елдерiнде эллиндiк дәуiр деп аталып, әдеби-мәдени құндылықтардың алмасуымен писатьталлоды. Бұл писать шешендiк өнерге де тiкалей қатысты. Байырғы салалары: бейнелі сөз, шешендік сын, шешендік өсиет, шешендік нақыл, шешендік доу, шешендік толғау. Әр қайсының әсерлі өңі, сұлулығы, татымдығы, дуалылығы, зерделігі адам ой жүйесіне, жан- дүниесіне, сезіміне мықты қозғау салаты, жүрек тебірентеді. Тыңдоу­шы­ның еркі мен сезімін билейді, толғандырады.ежелгі Грекия Рим

4 ШЕШЕНДІК С Ө ЗДЕРГЕ Т Ә Н ЕРЕКШЕЛІКТЕР Біріншіден, қазақ шешендерінің сөздері жазбаша емс, ауызша айтылып дүниеге каледі де, один кейін бірден-бірге жатталып, ұрпақтан-ұрпаққа жетеді. Екіншіден, айтыла кале бастапқы нұсқа қалып өзгертіліп отыруы мүмкін. Үшіншіден, шешеңдік сөздер кейінгі айтушылар тарапынан қажетіне қарай өзгеріп қолданылып отырған. Шешендік сөз ақындар айтысы сияқты сөз тартысы доу үстінде, ел тағдыры талқыланған ұлы жиын кеңес кезінде, оңаша ой толғау не сұхбат, әңгіме-дүкен барысында арнау, сәлем, өсиет түрінде де өмірге келген.

5 ШЕШЕНДІК С Ө З МЫНАДАЙ ТАЛАПТАР Ғ А ЖАУАП БЕРУІ КЕРЕК. Белгілі бір әлеуметтік мәні бар тақырыпты қозғайтын және шары топ алдында ауызша айтылған сөз болу. Әңгіме өзегінің дәлелі (аргумент) болуға тиіс, соның арқасында тыңдоушыларға бір нәрсені әуелі түсіндіріп, содин соң ойлантып, ақырында белгілі бір харекетке ұмтылдыруды көздеуі қажет. Тыңдоушыларға жақсы әсер етіп, құлақ құрышын қандыратын, сүйсіндіретін эстетикалық қасиеті болуы игі. Шешендік сөз дәстүрінің қажеттігі ауызша сөйлеудің аясы, кеңіген сайын арта түсуде. Жиналыс, мәжіліс, құрылтайларда, пікірсайыс жиындарда, семинар, симпозиумдарда шешендік өнер өте қажет.

6 ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ БҰЛ СӨЗДЕРДІҢ ЖАНРЫНА (МАЗМҰНЫНА) ҚАРАЙ НЕГІЗІНЕН БЫЛАЙША АЖЫРАТЫЛАДЫ.ЖАНРЫНА Әлеуметтік-саяси тақырыптағы шешендік сөздер, бұларға осы тақырыптарға жасалған баяндамалар, сөйленетін сөздер, митинг, конференция да айтылатын сөздер, хабарламалар, баяндамалар, радио, теледидардан ауызша жүргізілетін саяси-әлеуметтік шолулар жатады.митингконференция дабаяндамаларрадио Академиялық шешендік, бұл торты жоғары оқу орындарында оқылатын дәрістер, ғылыми баяндама, хабарлама, шолулар құрайды.шолулар Сот ісінде қолданылатын шешендікке прокурордың айыптау сөзі, айыпкердің қорғану сөзі кіреді. Әлеуметтік тұрмыста жұмсалатын шешендікті мерейтойларда, салтанаты дастарқан басында айтылатын сөздердің "шешендік сөз" денег мәртебеге ие болу үшін оған қойылатын талаптардың бірі - оның ішінде көркем, әсерлі болуы. Ал көркемдік жалпы тілде, оның ішінде көркем әдебиетте, поэзияда жұмсалатын көріктеу құралдары мен тәсілдері арқылы жүзеге асырылады. Атап айтқанда, белер аузынан шыққан шешендік үлгілерде дәл өлеңдегідей өлшемді, жүйелі болғанымен, ұйқасырғақ сияқты поэтикалық элементтер қатысады. Бұрынғы шешендік сөздерге тілге демку, ойға дәлел ретінде мақал-мәтелдерді келтіру көріктеу амалдардың бірі бокса, бүгінгі шешендердің аузынан шыққан сөздерде мақал-мәтелдерді келтіру көріктеу амалдардың бірі бокса, мақал-мәтелдермен қатар, өзгелерден келтірілген сілтемелер орын аллоды. Сондай-ақ шешендік сұраулар да, ықшамдоу тәсілімен келген сөйлемде де шешендік сөздерге эмоциялық реңк беріп, оның экспрессия сын күшейтеді.ұйқасмақал-мәтелдерді