Тақырыбы: Түргеш қағанаты. Түргеш қағанаты (704 – 756 ж.ж) Түргештер – Батыс түрік қағандығындағы бес арыс ел дулаттың белді тайпасы. Түркештер – ежелгі. - презентация

1 Тақырыбы: Түргеш қағанаты

2 Түргеш қағанаты (704 – 756 ж.ж) Түргештер – Батыс түрік қағандығындағы бес арыс ел дулаттың белді тайпасы. Түркештер – ежелгі үйсін,дулат ұлысының ұрпағы. Шежіре деректерінде "сары үйсін" деп аталады.Түргештер

3

4 699 жилы Түргеш тайпалары күшейе бастарды. 704 жилы Түргеш тайпасының қағаны Үшлік қытайлармен күресте жеңіске жетеді. Бұл жеңісте түргеш тайпасының беделі өсті және Түргеш қағандығының құрылуына жол ашылады. Үшлік қаған Жетісудан Бөрі- шадты қуып шығып, өз билігін орнатты.

5

6 Түргеш тайпалары VI ғасырда Шу, Іле өзендері аралығындағы үлкен аймақты мекендеді және Жетісудағы Керуен жолдарының көбі солардың бақылауында балды. Үшлік өзінің негізгі тайпаларын екі ордаға бөлген: бірінші орда сын Шу бойындағы Суябқа, ал екінші орда сын Іле өзені жағасындағы Күнгіт қаласына орналастырды.

7

8 Қағанаттағы жоғарғы лауазым – қаған. Қағанаттың негізін қалаған – Үшлік қаған (699 – 706). Үшлік қаған тұсында қағанат 20 әкімшілік аймаққа бөлінді. Әр аймақта 7 мың әскер балды. Түргеш тайпалары сары және қара түргештер болып бөлінген. Қағанатты басқарған қағандар: Үшлік қаған (699 – 706) Сақал қаған (706 – 711) Сұлу қаған (715 – 738) Тұқарсан Құтшар қаған (739 – 748) Жыпыр қаған (749 – 753)

9

10 Үшлік қаған 706 жилы қаза балды. Қағанатта Үшлік қағаннан кейін оның мұрагері болып, балансы Сақал қаған (706 – 711) таққа отряды. Сақал қаған билік құрған тұста қағанатта ішкі бірлік болмай, сыртқы жағдайы да аса қиын еді. Олар батиста соғдылармен бірге арабтарға қарсы та банды күрес жүргізіп жаты, оңтүстікте бұларға Тан әулетінің әскері зорь қауіп төндіріп тұрды. 708 – 714 жылдары сары және қара түргеш тайпаларының арасында билік үшін талас тартыс бастарды. Оны Шығыс Түрік қағанатының қағаны Қапаған пайдалануға тырысып, 711 жилы Болучу түбінде (Жоңғария) өткен соғыста түргештерді күйрете жеңді.

11

12 Батыста: Арабтардың шапқыншылығы күшейіп тұрды; Оңтүстік – шығыста: Қытай мемлекеті үлкен қауіп төндірді; Солтүстік – шығыста: Шығыс Түрік қағандығы Жетісу жеріндегі ішкі қайшылықтарды пайдалануға туристы.

13

14 751 жилы Таразға жақын жердегі Атлах қаласында Атлах шайқасы өтті. Негізгі шайқас арабтар мен қытай арасында балды. Шайқас 5 күнге созылды. Шешуші сәтте қытайлықтардың ту сыртындағы қарлұқтар көтеріліс жасап, арабтар жағына шығады. Нәтижесінде араб әскерлерімен түргештер бірлесе отырып, қытай әскерлеріне күйрете соққы берді. Атлах шайқасының тарихи маңызы – қытай әскерлері Жетісудан біржола кетуге мәжбүр балды.

15

16 704 – 766 жылдар арасында Таразда теңге соғылған. Археологиялық зерттеу кезінде Тараз қаласынан «Түргеш қағанның теңгесі» немесе «түріктің көп халқының теңгесі» денег соғды жазуымен жазылған теңгелер табылған.

17

18