ΤΖΕΗΜΣ ΜΑΝΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007 H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Υπάρχουν καθημερινά μεγάλες ανάγκες σε αιμα και η εθελοντική αιμοδοσία είναι επιτακτική ανάγκη ιδίως στην Ελλάδα η οποία είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη σε προσφορά αίματος. Δυστυχώς ο Έλληνας θα δώσει αίμα μόνο αν το χρειαστεί κάποιος συγγενής του. Οι ανάγκες σε αίμα στην Ελλάδα καλύπτονται με εισαγωγές κυρίως από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό. Υπάρχουν καθημερινά μεγάλες ανάγκες σε αιμα και η εθελοντική αιμοδοσία είναι επιτακτική ανάγκη ιδίως στην Ελλάδα η οποία είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη σε προσφορά αίματος. Δυστυχώς ο Έλληνας θα δώσει αίμα μόνο αν το χρειαστεί κάποιος συγγενής του. Οι ανάγκες σε αίμα στην Ελλάδα καλύπτονται με εισαγωγές κυρίως από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό.

ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ Τα κίνητρα για αιμοδοσία στην Ελλάδα είναι: Τα κίνητρα για αιμοδοσία στην Ελλάδα είναι: α)Το αίμα που δίνει κάποιος σε τράπεζα αίματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον ίδιο σε κάποια ανάγκη μετάγγισης. α)Το αίμα που δίνει κάποιος σε τράπεζα αίματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον ίδιο σε κάποια ανάγκη μετάγγισης. β)Γίνονται δωρεάν εξετάσεις αίματος και βιοχημικές εξετάσεις στον αιμοδότη. β)Γίνονται δωρεάν εξετάσεις αίματος και βιοχημικές εξετάσεις στον αιμοδότη. γ)Στο στρατό δίδονται αιμοδοτικές άδειες σε αιμοδότες. γ)Στο στρατό δίδονται αιμοδοτικές άδειες σε αιμοδότες.

Παρά ταύτα τα κίνητρα δεν αρκούν και έτσι στην Ελλάδα χρειάζεται να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για αιμοδοσία (όπως φορολογικές ελαφρύνσεις, δάνεια με χαμηλό επιτόκιο κτλ) ώστε να ξεπεραστεί ο ατομικισμός των Ελλήνων που δίνουν αίμα μόνον αν το χρειαστεί κάποιος συγγενής και επίσης να μην χρειάζεται εισαγωγή αίματος από άλλες χώρες με επιπρόσθετο κόστος. Παρά ταύτα τα κίνητρα δεν αρκούν και έτσι στην Ελλάδα χρειάζεται να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για αιμοδοσία (όπως φορολογικές ελαφρύνσεις, δάνεια με χαμηλό επιτόκιο κτλ) ώστε να ξεπεραστεί ο ατομικισμός των Ελλήνων που δίνουν αίμα μόνον αν το χρειαστεί κάποιος συγγενής και επίσης να μην χρειάζεται εισαγωγή αίματος από άλλες χώρες με επιπρόσθετο κόστος.

Για την κάλυψη των αναγκών στην Ελλάδα πρέπει το 10% του πληθυσμού να δώσει αίμα τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Για την κάλυψη των αναγκών στην Ελλάδα πρέπει το 10% του πληθυσμού να δώσει αίμα τουλάχιστον μια φορά το χρόνο.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Στοιχεία για χορήγηση αίματος υπάρχουν στον Όμηρο, στους Αιγυπτίους, στους Ρωμαίους και άλλους λαούς. Πάντως η πρώτη επίσημη μετάγγιση έγινε το 1492 στον Πάπα Ιννοκέντιο τον δεύτερο. Το 1628 ο Harvey ανακάλυψε την κυκλοφορία του αίματος. Έκτοτε έγιναν προσπάθειες μετάγγισης από ζώα σε ανθρώπους και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η πρώτη μη απευθείας μετάγγιση έγινε από τον Magor. Στοιχεία για χορήγηση αίματος υπάρχουν στον Όμηρο, στους Αιγυπτίους, στους Ρωμαίους και άλλους λαούς. Πάντως η πρώτη επίσημη μετάγγιση έγινε το 1492 στον Πάπα Ιννοκέντιο τον δεύτερο. Το 1628 ο Harvey ανακάλυψε την κυκλοφορία του αίματος. Έκτοτε έγιναν προσπάθειες μετάγγισης από ζώα σε ανθρώπους και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η πρώτη μη απευθείας μετάγγιση έγινε από τον Magor.

Έκτοτε υπήρχε έντονη κριτική για τις μεταγγίσεις, αφενός λόγω θανατηφόρων συμβάντων από μετάγγιση ασύμβατων ομάδων αίματος και αφετέρου λόγω της μη εφαρμογής κανόνων αντισηψίας. Έκτοτε υπήρχε έντονη κριτική για τις μεταγγίσεις, αφενός λόγω θανατηφόρων συμβάντων από μετάγγιση ασύμβατων ομάδων αίματος και αφετέρου λόγω της μη εφαρμογής κανόνων αντισηψίας. Το 1900 ο Landsteiner ανακάλυψε τις ομάδες αίματος και έλαβε το βραβείο Νόμπελ. Αυτό έφερε επανάσταση στις μεταγγίσεις συμβατών ομάδων αίματος. Αργότερα ανακαλύφθηκε το σύστημα Rhesus και άλλα συστήματα ομάδων αίματος. Το 1900 ο Landsteiner ανακάλυψε τις ομάδες αίματος και έλαβε το βραβείο Νόμπελ. Αυτό έφερε επανάσταση στις μεταγγίσεις συμβατών ομάδων αίματος. Αργότερα ανακαλύφθηκε το σύστημα Rhesus και άλλα συστήματα ομάδων αίματος.

To 1914 o Lewisohn χρησιμοποίησε κιτρικά άλατα σαν αντιπηκτικό διάλυμα. Η προσθήκη γλυκόζης στο αντιπηκτικό διάλυμα είχε ως συνέπεια τα ερυθρά να επιβιώνουν για 21 ημέρες. Στη συνέχεια, η διατήρηση των φιαλών στο ψυγείο αποτέλεσε επανάσταση στη συντήρηση και διάθεση του αίματος. To 1914 o Lewisohn χρησιμοποίησε κιτρικά άλατα σαν αντιπηκτικό διάλυμα. Η προσθήκη γλυκόζης στο αντιπηκτικό διάλυμα είχε ως συνέπεια τα ερυθρά να επιβιώνουν για 21 ημέρες. Στη συνέχεια, η διατήρηση των φιαλών στο ψυγείο αποτέλεσε επανάσταση στη συντήρηση και διάθεση του αίματος.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι πρώτες μεταγγίσεις έγιναν στην Ελλάδα στην Πολυκλινική Αθηνών το 1919 από τον καθηγητή Σπύρο Οικονόμου ο οποίος χρησιμοποίησε αίμα πλακούντα συντηρημένο σε τράπεζα αίματος που είχε οργανώσει στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν μεταγγίσεις στην Ελλάδα με άμεση και έμμεση μέθοδο. Με την άμεση μέθοδο το αίμα μεταγγιζόταν απευθείας από τον δότη στον δέκτη. Με την έμμεση μέθοδο το αίμα λαμβανόταν σε φιάλη με κιτρικό νάτριο (αντιπηκτικό) και μετά μεταγγιζόταν με σύριγγες στον δέκτη. Οι πρώτες μεταγγίσεις έγιναν στην Ελλάδα στην Πολυκλινική Αθηνών το 1919 από τον καθηγητή Σπύρο Οικονόμου ο οποίος χρησιμοποίησε αίμα πλακούντα συντηρημένο σε τράπεζα αίματος που είχε οργανώσει στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν μεταγγίσεις στην Ελλάδα με άμεση και έμμεση μέθοδο. Με την άμεση μέθοδο το αίμα μεταγγιζόταν απευθείας από τον δότη στον δέκτη. Με την έμμεση μέθοδο το αίμα λαμβανόταν σε φιάλη με κιτρικό νάτριο (αντιπηκτικό) και μετά μεταγγιζόταν με σύριγγες στον δέκτη.

Το 1935 ιδρύθηκε από τον Μ. Μακκά η Οργάνωση αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Η πρώτη μετάγγιση συντηρημένου αίματος στην Ελλάδα έγινε το 1939 στο Λαϊκό Νοσοκομείο από τον Μ. Παϊδούση, διευθυντή της αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Έκτοτε έγιναν μεταγγίσεις κατά τον Ελληνο – Ιταλικό πόλεμο και την Κατοχή και συνεχίστηκε με καλύτερη οργάνωση και πιο εξελιγμένες μεθόδους. Το 1952 ιδρύεται στο υπουργείο υγείας η Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας και ιδρύονται 4 κέντρα αιμοδοσίας (3 σε νοσοκομεία των Αθηνών και 1 στην Θεσσαλονίκη). Το 1958 ιδρύονται κέντρα αιμοδοσίας και στα περιφερικά νοσοκομεία. Το 1935 ιδρύθηκε από τον Μ. Μακκά η Οργάνωση αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Η πρώτη μετάγγιση συντηρημένου αίματος στην Ελλάδα έγινε το 1939 στο Λαϊκό Νοσοκομείο από τον Μ. Παϊδούση, διευθυντή της αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Έκτοτε έγιναν μεταγγίσεις κατά τον Ελληνο – Ιταλικό πόλεμο και την Κατοχή και συνεχίστηκε με καλύτερη οργάνωση και πιο εξελιγμένες μεθόδους. Το 1952 ιδρύεται στο υπουργείο υγείας η Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας και ιδρύονται 4 κέντρα αιμοδοσίας (3 σε νοσοκομεία των Αθηνών και 1 στην Θεσσαλονίκη). Το 1958 ιδρύονται κέντρα αιμοδοσίας και στα περιφερικά νοσοκομεία.

ΠΟΥ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΔΩΣΩ ΑΙΜΑ Α)Στα κέντρα αιμοδοσίας των νοσοκομείων της χώρας. Α)Στα κέντρα αιμοδοσίας των νοσοκομείων της χώρας. Β)Στα κινητά συνεργεία αιμοληψίας του υπουργείου υγείας. Β)Στα κινητά συνεργεία αιμοληψίας του υπουργείου υγείας.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ Κάθε ενήλικο άτομο μπορεί να δίνει αίμα 3 φορές ετησίως. Να έχουν περάσει τουλάχιστον 2 μήνες από την τελευταία αιμοδοσία. Κάθε ενήλικο άτομο μπορεί να δίνει αίμα 3 φορές ετησίως. Να έχουν περάσει τουλάχιστον 2 μήνες από την τελευταία αιμοδοσία. Το αίμα που δίνουμε αποκαθίσταται. Τα ερυθρά ανανεώνονται σε ένα μήνα και το πλάσμα σε 1 ημέρα. Το αίμα που δίνουμε αποκαθίσταται. Τα ερυθρά ανανεώνονται σε ένα μήνα και το πλάσμα σε 1 ημέρα. Η αιμοδοσία διαρκεί κάπου 10 λεπτά. Η αιμοδοσία διαρκεί κάπου 10 λεπτά.

Τίποτα δεν αντικαθιστά το αίμα και τα παράγωγά του. Δεν υπάρχει τεχνητό αίμα σήμερα, αλλά υποκατάστατα πλάσματος (κολλοειδή). Τίποτα δεν αντικαθιστά το αίμα και τα παράγωγά του. Δεν υπάρχει τεχνητό αίμα σήμερα, αλλά υποκατάστατα πλάσματος (κολλοειδή).

Άτομα ομάδος ΑΒ είναι πανδέκτες (δέχονται αίμα από όλες τις ομάδες), ενώ άτομα ομάδος Ο είναι πανδότες, δηλαδή μπορούν να δώσουν αίμα σε άτομα όλων των ομάδων. Άτομα ομάδος ΑΒ είναι πανδέκτες (δέχονται αίμα από όλες τις ομάδες), ενώ άτομα ομάδος Ο είναι πανδότες, δηλαδή μπορούν να δώσουν αίμα σε άτομα όλων των ομάδων. Σε άμεση ανάγκη μετάγγισης (π.χ. σε πολυτραυματία) δίνουμε Ο Rhesus(-) αίμα. Σε άμεση ανάγκη μετάγγισης (π.χ. σε πολυτραυματία) δίνουμε Ο Rhesus(-) αίμα.

ΠΟΙΟΙ ΑΠΟΚΛΕΙΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΙΜΟΔΟΤΕΣ: Α)Όσοι χειρουργήθηκαν τους τελευταίους μήνες ή μεταγγίστηκαν με αίμα ή παράγωγά του. Β)Οι οροθετικοί για ηπατίτιδα Β, C και HIV. Γ)Όσοι είχαν περάσει ελονοσία ή ζούσαν σε χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία και όσοι ταξίδεψαν το τελευταίο εξάμηνο σε χώρες που ενδημεί η ελονοσία. Δ)Όσοι πάσχουν ή έπασχαν από αφροδίσιο νόσημα όπως η σύφιλη. Ε)Άτομα με ενεργό λοίμωξη.

Στ)Άτομα που λαμβάνουν φάρμακα (ακόμα και ασπιρίνη). Στ)Άτομα που λαμβάνουν φάρμακα (ακόμα και ασπιρίνη). Ζ)Ασθενείς χρονίων νοσημάτων όπως καρδιακά, σακχ. διαβήτη, νεφροπάθεια, αναιμία, ηπατοπάθεια κτλ. Ζ)Ασθενείς χρονίων νοσημάτων όπως καρδιακά, σακχ. διαβήτη, νεφροπάθεια, αναιμία, ηπατοπάθεια κτλ. Η)Ομοφυλόφιλοι. Η)Ομοφυλόφιλοι. Θ)Άτομα που ήλθαν σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό ή έχουν πολλάπλούς ερωτικούς συντρόφους ή ήλθαν σε επαφή με άτομα από περιοχές όπου ενδημεί το AIDS όπως η Αφρική. Θ)Άτομα που ήλθαν σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό ή έχουν πολλάπλούς ερωτικούς συντρόφους ή ήλθαν σε επαφή με άτομα από περιοχές όπου ενδημεί το AIDS όπως η Αφρική.

Ι)Οι χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών. Ι)Οι χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών. Κ)Οι πολυμεταγγιζόμενοι ασθενείς (αιμορροφιλικοί, ασθενείς με μεσογειακή αναιμία κτλ). Κ)Οι πολυμεταγγιζόμενοι ασθενείς (αιμορροφιλικοί, ασθενείς με μεσογειακή αναιμία κτλ). Λ)Ασθενείς με σοβαρές αλλεργίες και αλλεργικοί που κάνουν ανοσοθεραπεία. Λ)Ασθενείς με σοβαρές αλλεργίες και αλλεργικοί που κάνουν ανοσοθεραπεία. Μ)Εγκυμοσύνη και λοχεία (ως 6 μήνες μετά τον τοκετό). Μ)Εγκυμοσύνη και λοχεία (ως 6 μήνες μετά τον τοκετό).

Ν)Ασθενείς με αναιμία και έλλειψη G6PD με αιμοσφαιρίνη κάτω του 12 g/dl. Ν)Ασθενείς με αναιμία και έλλειψη G6PD με αιμοσφαιρίνη κάτω του 12 g/dl. Ξ)Άτομα που προσφάτως εμβολιάστηκαν (μπορεί να δώσουν αίμα 3 εβδομάδες μετά το εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας και πολιομυελίτιδας). Ξ)Άτομα που προσφάτως εμβολιάστηκαν (μπορεί να δώσουν αίμα 3 εβδομάδες μετά το εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας και πολιομυελίτιδας). O)Άτομα με χαμηλή πίεση. O)Άτομα με χαμηλή πίεση. Π)Άτομα με χαμηλή αιμοσφαιρίνη και αιματοκρίτη (αναιμία). Π)Άτομα με χαμηλή αιμοσφαιρίνη και αιματοκρίτη (αναιμία). Ρ)Άτομα ξενυχτισμένα και κουρασμένα. Ρ)Άτομα ξενυχτισμένα και κουρασμένα.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Καταρχάς τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην αιμοληψία και αιμοδοσία είναι μιας χρήσεως και αποστειρωμένα. Καταρχάς τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην αιμοληψία και αιμοδοσία είναι μιας χρήσεως και αποστειρωμένα. Μετά την αιμοληψία γλινεται προσδιορισμός των ομάδων αίματος των συστημάτων ΑΒΟ και Rhesus. Το αίμα ελέγχεται για τον ιό της ηπατίτιδας Β και C και για τον ιο HIV (ΑΙDS), καθώς και για σύφιλη. Το αίμα που προορίζεται για μεταγγίσεις ανοσοκατεσταλμένων (π.χ. με λευχαιμία ή μεταμοσχευθέντες) υποβάλεται σε περαιτέρω έλεγχο όπως για τον ιό CMV, τον παρβοϊό B19 κτλ. Μετά την αιμοληψία γλινεται προσδιορισμός των ομάδων αίματος των συστημάτων ΑΒΟ και Rhesus. Το αίμα ελέγχεται για τον ιό της ηπατίτιδας Β και C και για τον ιο HIV (ΑΙDS), καθώς και για σύφιλη. Το αίμα που προορίζεται για μεταγγίσεις ανοσοκατεσταλμένων (π.χ. με λευχαιμία ή μεταμοσχευθέντες) υποβάλεται σε περαιτέρω έλεγχο όπως για τον ιό CMV, τον παρβοϊό B19 κτλ.

ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΤΟΝΙΣΤΕΙ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΩΝ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΩΣΟΥΝ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΝΟΣΟΥΣ. ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΤΟΝΙΣΤΕΙ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΩΝ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΩΣΟΥΝ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΝΟΣΟΥΣ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Πρέπει όλοι να γίνουμε αιμοδότες. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να μας ζητηθεί για κάποιον συγγενή που χρειάζεται αίμα, αλλά πρέπει από μόνοι μας να δίνουμε τακτικά αίμα στην αιμοδοσία των νοσοκομείων και των κινητών συνεργείων. Πρέπει όλοι να γίνουμε αιμοδότες. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να μας ζητηθεί για κάποιον συγγενή που χρειάζεται αίμα, αλλά πρέπει από μόνοι μας να δίνουμε τακτικά αίμα στην αιμοδοσία των νοσοκομείων και των κινητών συνεργείων.

Η αιμοδοσία είναι ύψιστη πράξη αλτρουισμού και γεμίζει με ηθική περιφάνεια τον αιμοδότη για τις ζωές που θα σώσει με το αίμα και τα παράγωγά του. Παράλληλα, πέρα από αίμα μπορούμε να προσφέρουμε περιφερικά αιμοποιητικά κύτταρα και μυελό των οστών, χρήσιμα σε αιματολογικές ασθένειες όπως η λευχαιμία. Η αιμοδοσία είναι ύψιστη πράξη αλτρουισμού και γεμίζει με ηθική περιφάνεια τον αιμοδότη για τις ζωές που θα σώσει με το αίμα και τα παράγωγά του. Παράλληλα, πέρα από αίμα μπορούμε να προσφέρουμε περιφερικά αιμοποιητικά κύτταρα και μυελό των οστών, χρήσιμα σε αιματολογικές ασθένειες όπως η λευχαιμία.

ΠΗΓΗ Όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς για το αίμα και την αιμοδοσία, Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, Αθήνα, Όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς για το αίμα και την αιμοδοσία, Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, Αθήνα, 1998.