1 DI CHUYN QUC T CÁC NGUN LC SN XUT Chương IV

2 Các vn đ cn nghiên cu ca chương –Các ngun lc sn xut quc t gm nhng yu t nào? –Ti sao có s di chuyn các ngun lc sn xut gia các quc gia? –Tác đng ca vic di chuyn các ngun lc sn xut quc t đi vi nn KTTG và các nưc? –Ch th nào thc hin vic di chuyn quc t các ngun lc sn xut quc t?

3 Các ngun lc sn xut quc t ch yu Y = f(L, K, T…) –Vn (đu tư quc t) –Công ngh –Lao đng

4 DI CHUYN VN ĐU TƯ GIA CÁC NƯC - Khái nim - Nguyên nhân ca vic di chuyn vn - Tác đng ca vic di chuyn vn đi vi nn kinh t th gii và các nưc

5 Đu tư quc t - Khái nim Đu tư là vic s dng mt lưng tài sn nht đnh như vn, công ngh, đt đai,...vào mt hot đng kinh t c th nhm to ra mt hoc nhiu sn phm cho xã hi đ thu li nhun Hai đc trưng quan trng đ phân bit mt hot đng đưc gi là đu tư hay không là: tính sinh lãi và ri ro Đu tư quc t là s di chuyn tài sn như vn, công ngh, k năng qun lý,... t nưc này sang nưc khác đ kinh doanh nhm mc đích thu li nhun cao trên phm vi toàn cu

6 Phân bit Đu tư quc t và Đu tư ni đa Ch s hu đu tư là ngưi nưc ngoài. liên quan đn các khía cnh v quc tch, lut pháp, ngôn ng, phong tc tp quán,.... là các yu t làm tăng thêm tính ri ro và chi phí đu tư ca các ch đu tư nưc ngoài. Các yu t đu tư di chuyn ra khi biên gii. liên quan ch yu đn các khía cnh v chính sách, pháp lut, hi quan và cưc phí vn chuyn. Vn đu tư đưc tính bng ngoi t (thưng là USD). liên quan đn vn đ t giá hi đoái và các chính sách tài chính - tin t ca các nưc tham gia đu tư.

7 Phân loi các hình thc đu tư Đu tư trc tip –Ch đu tư b ra mt lưng tài sn đ ln đ lp cơ s sn xut mi hoc mua li các cơ s sn xut hin có và trc tip qun lý các tài sn đó. Còn gi là đu tư phát trin. –Thi gian đu tư thưng là trung và dài hn Đu tư gián tip –Ch đu tư b tài sn (ch yu dưi dng vn) đ mua các chng ch có giá như c phiu, trái khoán,... nhm hưng li tc, mà không trc tip qun lý tài sn ca mình Còn gi là đu tư tài chính. –Thi gian đu tư thưng là ngn hn. Theo hình thc qun lý Lưu ý: cách phân chia này ch mang tính tương đi và có s chuyn hóa các hình thc đu tưtương đi

8 Qui đnh t l s hu tài sn DN Theo cách tính ca IMF, nu ch đu tư nm gi t 10% giá tr tài sn ca doanh nghip thì h đưc tính là đu tư trc tip. Tuy nhiên, cách tính này có tính tương đi, bi vì trong thc t có nhng trưng hp t l s hu tài sn trong doanh nghip ca ch đu tư nh hơn 10% nhưng h vn đưc quyn trc tip điu hành qun lý doanh nghip, trong khi đó có nhiu trưng hp t l s hu tài sn ca ch đu tư ln hơn 10% nhưng h vn ch là nhng ngưi đu tư gián tip. Ngun: Foreign Direct Investment, IFC 1997, p.9

9 Các hình thc đu tư quc t Foreign Direct Investment - FDI –B vn và trc tip qun lý –Thưng có s chuyn giao công ngh, kin thc kinh doanh –Gn vi mng lưi phân phi rng ln trên phm vi toàn cu Portfolio Foreign Investment - PFI –Qu vn đu tư mo him –Qu đu tư c phn quc t –Biên lai ngưi gi ca M hoc quc t –Trái khoán chuyn đi hoc có bo đm bng c phiu Ngun: World Investment Report 1997, p Theo hình thc qun lý

10 Các hình thc ca FDI FDI GI M&A VI HI DN 100% vn nưc ngoài DN liên doanh Hp đng hp tác KD BOT, BTO, BT… Hình thc s hu Hình thc đtư Mc đích đtư

11 Đu tư mi

12 Mua li và sát nhp

13 Đu tư theo chiu dc (Vertical Investment) VI là hình thc đu tư vi mc đích chuyên môn hóa sn xut trên quy mô quc t, mi qui trình sn xut s đưc thc hin ti nhng nơi có li th nht. Qui tr ình A Canada Qui tr ình B US Qui trình C Mexico

14 Đu tư theo chiu ngang (Horizontal Investment) HI là hình thc đu tư vi mc đích tránh rào cn thu quan, ti thiu chi phí sn xut, chim lĩnh th trưng, kéo dài chu k sng ca sn phm. Do đó, vic đu tư đưc thc hin ging nhau ti các nơi khác nhau. Qui tr ình A Canada Qui tr ình A US Qui trình A Mexico

15 Công ty m Giai đon 1 Chi nhánh 2 Giai đon 1 HI Chi nhánh 1 Giai đon 0 Chi nhánh 3 Giai đon 2 Nưc đu tư Các nưc nhn đu tư VI HI và VI

16 Bin th ca FDI Chi nh ánh 1 Giai đon 1 Chi nhánh 3 Giai đon 1 HI Chi nhánh 2 Giai đon 0 Chi nhánh 4 Giai đon 2 N ưc đu tư C ác nưc khác VI N ưc nhn đu tư VI

17 Di chuyn quc t các ngun lc sn xut Mt s ngun vn khác - ODA - Tín dng thương mi - Quà tng, quà biu, kiu hi

18 Nguyên nhân hình thành ĐTQT –Các lý thuyt vĩ môCác lý thuyt vĩ mô –Các lý thuyt vi môCác lý thuyt vi mô –Các lý thuyt khácCác lý thuyt khác

19 Các lý thuyt vĩ mô Lý thuyt H-O Lý thuyt ĐTQT Mô hình Macdougall-Kemp Lý thuyt phân tán ri ro Lý thuyt ca K. Kojima

20 Chênh lch hiu qu s dng vn đu tư Mô hình Macdougall-Kemp (1964): Nguyên nhân hình thành ĐTQT là do có s chênh lch v năng sut cn biên ca vn gia các nưc. Dòng vn thưng chy t các nưc có năng sut cn biên ca vn thp (tha vn) đn nhng nưc có năng sut cn biên ca vn cao (thiu vn) Dòng chy s bão hoà khi không còn chênh lch v năng sut cn biên ca vn gia các nưc Lưu ý: Đây là mi điu kin cn, vic di chuyn vn còn ph thuc vào điu kin đ (mtrg đu tư)

21 Mô hình Mac Dougall-Kemp J M O QG 1QG 2 F C A O H VMPK 2 VMPK 1 G Tng vn ca QG1 Tng vn ca QG2 NS cn biên ca vn VMPK QG1 trưc khi di chuyn vn VMPK QG2 trưc khi di chuyn vn

22 Phân tán ri ro (risk diversification) c phiu B s ri ro nhiu hơn c phiu A. Vì bin đng ca li tc là tương quan âm nên nhà đtư s gi 2 loi c phiu đ thu đưc li nhun bình quân là 30% và ri ro thp Vì li tc các chng khoán nưc ngoài (ph thuc ch yu vào môi trưng đu tư nưc ngoài) liên h mt thit và tương quan âm vi li tc ca các chng khoán trong nưc nên các nhà đu tư s mua c chng khoán trong và ngoài nưc đ hưng mc li tc bình quân cao hơn và cũng gim đưc ri ro hơn so vi nu ch mua chng khoán trong nưc. Mc li ích (%)C phiu AC phiu B Thp nht2010 Cao nht4050 TSLNBQ30

23 Các lý thuyt vĩ mô Lý thuyt H-O Lý thuyt ĐTQT Richard S. Eckaus: Loi b gi đnh ko có s di chuyn các YTSX Chênh lch hiu qu s dng vn là nguyên nhân dn đn lưu chuyn vn đu tư gia các nưc Mô hình Macdougall-Kemp So sánh li ích và chi phí ca di chuyn vn quc t Chênh lch năng sut cn biên ca vn làm xut hin dòng lưu chuyn vn quc t Lý thuyt phân tán ri ro Mc đ ri ro trong tng hng mc đu tư c th Chênh lch ri ro trong đu tư chng khoán gia trong và ngoài nưc + kh năng lãi sut đu tư nưc ngoài cao ĐTQT Lý thuyt ca K. Kojima chênh lch v t sut li nhun gia các nưc và s chênh lch này là do s khác bit v LTSS trong phân công LĐ quc t

24 Hn ch ca các lý thuyt vĩ mô Mi ch gii thích mt cách gin đơn s di chuyn vn t nưc này sang nưc khác do s chênh lch VMPK ca vn (M-Kemp) hay nhm hn ch ri ro, mt mát trong KD (D.Slvatore) mà chưa lý gii đưc mt cách đy đ s di chuyn vn do các nguyên nhân khác gây nên. –Ví d như: thu quan, hn ngch ngăn cn thương mi hàng hoá gia các quc gia làm cho vic di chuyn vn đ đu tư sn xut, kinh doanh ti nưc khác đôi khi li có li hơn là xut khu hàng hoá; hoc hin tưng di chuyn vn ngưc t nơi có năng sut cn biên cao sang nơi có năng sut cn biên thp hơn; hoc vic mua bán c phn trc tip gia các công ty hin nay... Bên cnh đó, các lý thuyt này chưa phân bit rõ ràng s khác nhau gia đu tư nưc ngoài gián tip và FDI. –Thc t, FDI không ch thun tuý và s di chuyn vn gia các nưc mà quan trng hơn còn đưc đc trưng bi các hot đng chuyn giao công ngh, kin thc qun lý và m rng th trưng đưc thc hin trc tip thông qua các ch đu tư quc t (TNCs).

25 Lý thuyt vi mô Lý thuyt chu k sp Vernon (1966) Lý thuyt chu k sp bt kp (Akamatsu 1969) Mô hình lý thuyt ca Aliber (1970) Mô hình lý thuyt ca Caves (1971) Lý thuyt ni vi hoá Bucley và Casson (1976) Lý thuyt chit trung Dunning (1977)

26 Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm (Vernon, 1966) Mü XK NK t0t0 t1t1 t2t2 t3t3 t4t4 t5t5 Thêi gian C¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c NK XK C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn S¶n xuÊt Tiªu dïng XK NK t0t0 t1t1 t2t2 t3t3 t4t4 t5t5 t0t0 t1t1 t2t2 t3t3 t4t4 t5t5 Thêi gian SP míiSP b·o hoµ SP TC ho¸

27 OQ lµ s¶n l­îng cña nhu cÇu néi ®Þa (D), s¶n xuÊt (P), xuÊt khÈu (X) nhËp khÈu (M) vµ OT lµ thêi gian (t1, t2, t3,...). Lóc ®Çu, nhËp khÈu s¶n phÈm míi lµm t¨ng nhu cÇu néi ®Þa vµ s¶n xuÊt trong n­íc, sau ®ã tÊt c¶ l¹i gi¶m xuèng do nhu cÇu thÞ tr­êng néi ®Þa bÞ b·o hoµ. V× thÕ, nhu cÇu xuÊt khÈu xuÊt hiÖn. C¸c b­íc tiÕp theo l¹i lËp l¹i tr×nh tù nh­ tr­íc vµ ph¸t triÓn theo h×nh ch÷ V óp xuèng. Con ®­êng ph¸t triÓn nµy dÉn ®Õn h×nh thµnh FDI. Q O P D X M t (thêi gian) t0t0 t1t1 t2t2 t3t3 Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm b¾t kÞp (Akamatsu, 1969)

28 M« h×nh lý thuyÕt cña Aliber (1970) O P Q CAA E EE M M AC F AC D C OQ lµ s¶n l­îng ®­îc t¹o ra tõ c«ng ty cña n­íc ®Çu t­ vµ OP lµ gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm ®ã. Hµm C lµ CP trung b×nh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm ph¸t sinh do ®Çu t­ ë n­íc ngoµi. Hµm AC D lµ CPSX trung b×nh cña c«ng ty n­íc ®Çu t­ (kh«ng kÓ ë trong hoÆc ngoµi n­íc). Hµm AC F lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty cña n­íc đtư KD ë n­íc ngoµi vµ b»ng tæng cña C + AC D. §­ êng M, M lµ hµm gi¸ nhËp khÈu sau thuÕ. NÕu s¶n l­îng ë n­íc chñ nhµ nhá h¬n OA, c«ng ty sÏ khai th¸c lîi thÕ ®éc quyÒn ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. NÕu s¶n l­îng lín h¬n OA vµ nhá h¬n OC c«ng ty sÏ cho thuª lîi thÕ ®éc quyÒn. NÕu s¶n l­îng lín h¬n OC, c«ng ty sÏ trùc tiÕp khai th¸c lîi thÕ ®éc quyÒn ë n­íc ngoµi vµ chØ tr­êng hîp nµy míi xuÊt hiÖn FDI.

29 M« h×nh lý thuyÕt cña Caves (1982) Gi¸ c¶ (P) A BC P1P1 M M S¶n l­îng Q MtMt c2c2 p2p2 r2r2 C x + t CxCx C1C1 P1P1 r1r1 S1S1 Q1Q1 Ghi chó: A biÓu diÔn c¸c hµm chi phÝ vµ doanh thu ë n­íc ®Çu t­; B biÓu diÔn trao ®æi néi bé gi÷a c¸c chi nh¸nh cña cïng c«ng ty (TNCs); C biÓu diÔn c¸c hµm chi phÝ vµ doanh thu ë n­íc chñ nhµ.

30 Lý thuyt vi mô Lý thuyt chu k sp Vernon (1966) FDI là kt qu t nhiên t quá trình ptr ca sp theo chu k Lý thuyt chu k sp bt kp (Akamatsu 1969) Gii thích FDI qua quá trình phát trin liên tc ca sn phm đi t nưc nk đn sx ni đa và chuyn sang xk Quá trình sn xut, xut khu, nhp khu, sn xut, xut khu liên tc Mô hình lý thuyt ca Aliber (1970) Gii thích nguyên nhân đu tư ra quc t da trên các rào cn thu quan và quy mô ca th trưng. So sánh chi phí Mô hình lý thuyt ca Caves (1971) Các công ty thc hin giá chuyn giao đ khai thác li th đc quyn nhm ti đa hoá li nhun đtư ra nưc ngoài. So sánh chi phí và doanh thu, có tính ti giá chuyn giao Lý thuyt ni vi hoá (1976) Quc t hoá sn xut đ khai thác hiu qu ngun lc sn xut ca mình. Tính không hoàn ho ca th trưng Lý thuyt chit trung (1977) Da trên các li th ca mình và có tính đn mt s LTSS gia các nưc v chi phí đu vào, các TNCs đu tư ra nưc ngoài Có tính đn li th so sánh chi phí đu vào

31 Hn ch ca các lý thuyt vi mô - Các lý thuyt này v cơ bn gii thích đưc nguyên nhân đu tư ra nưc ngoài ca các TNC t các yu t ni vi. Nhưng vn chưa tính đn các yu t ngoi vi trong môi trưng kinh doanh quc t hin ti, môi trưng kinh doanh có nh hưng rt ln đn hot đng đu tư quc t - Đim chung ni bt ca các lý thuyt này là các TNC khai thác li th đc quyn ca mình đã dn đn s xut hin ca ĐTQT. Điu đó ch mi đúng trên góc đ chin lưc phát trin ca mi công ty. Ngày nay, ngoài yu t đó còn phi tính đn các yu t khác như chính sách ca các quc gia, s phát trin ca khoa hc và công ngh...

32 Các lý thuyt khác Lý thuyt li th cnh tranh (theory of competitive advantage) ca Porter (1990) Lý thuyt xut khu tư bn ca Lê-nin (1917) Lý thuyt đa đim công nghip (industrial location theory - R.Vernon, 1974) Lý thuyt năm hình thái phát trin ca đu tư quc t (Dunning và Narula, 1996) ……

33 N J M O Nưc INưc II F C B A E O R T H VMPK 2 VMPK 1 G MPK 2 MPK 1 Tác đng ca ĐTQT đi vi các nưc Trưc khi có s di chuyn vn Nưc 1 -Tng vn: OA - Lãi sut: OC - Tng slg: OFGA - Nhng ngưi s hu vn: OCGA - Nhng ngưi khác: CFG Nưc 2 -Tng vn: OA - Lãi sut: OH - Tng slg: OJMA - Nhng ngưi s hu vn: OHMA - Nhng ngưi khác: HJM OH > OC mt phn vn ca nưc I (AB) s chuyn sang nưc II và s dng li mc lãi sut cn bng gia hai nưc là BE (ON=OT).

34 N J M O Nưc INưc II F C B A E O R T H VMPK 2 VMPK 1 G MPK 2 MPK 1 Tác đng ca ĐTQT đi vi nưc đu tư Khi có s di chuyn vn - Tng vn: OA -trong đó AB là đtư nưc ngoài - Lãi sut: ON - Tng slg: OFERA - Slg ni đa: OFEB - Dthu t đtư: ABER So vi trưc khi đu tư - Sn lưng tăng thêm: ERG - Ch s hu vn đưc li: CNRG - Ch s hu các yu t khác b thit: CNEG

35 N J M O Nưc INưc II F C B A E O R T H VMPK 2 VMPK 1 G MPK 2 MPK 1 Tác đng ca ĐTQT đi vi nưc nhn đu tư Khi có s di chuyn vn - Tng vn: OB -trong đó AB là vn đtư t nưc I - Lãi sut: OT - Tng slg: OJEB - Chuyn v nưc I: ABER - Còn li: OJERA So vi trưc khi đu tư - Sn lưng tăng thêm: ERM - Ch s hu vn b thit: THMR - Ch s hu các yu t khác đưc li: THME sn lưng th gii gia tăng đưc là EGM