3 Т ә жірибелік ж ұ мыс.Та қ ырыбы - «Автотіркегіш қ ондыр ғ ысына техникалы қ қ ызмет к ө рсету ж ә не ж ө ндеу»

Автотіркегіш құ рыл ғ ылары ж ұ мыс барысында ед ә уір динамикалы қ ж ү ктемені, т ү рлі жазы қ ты қ та ү лкен температура ауыт қ уларын қ абылдайды. О ғ ан қ оса, оларды ң ж ұ мысына т ү йісуші беттерді ң ү йкелу айма ғ ына абразивтік б ө лшектерді ң т ү сіп кетуінен қ ор ғ алмауы кері ә серін тигізеді. Автотіркегіш құ рыл ғ ылары ж ұ мыс барысында ед ә уір динамикалы қ ж ү ктемені, т ү рлі жазы қ ты қ та ү лкен температура ауыт қ уларын қ абылдайды. О ғ ан қ оса, оларды ң ж ұ мысына т ү йісуші беттерді ң ү йкелу айма ғ ына абразивтік б ө лшектерді ң т ү сіп кетуінен қ ор ғ алмауы кері ә серін тигізеді. Б ө лшектерді ң ж ә не оларды ң геометриялы қ формаларыны ң к ү рделі конструкцияда орындалуы жасау, ж ө ндеу технологиясыны ң, ба қ ылау ж ә не сынау ж ү йесіні ң де ң гейін жо ғ арылатуды талап етеді. Б ө лшектерді ң ж ә не оларды ң геометриялы қ формаларыны ң к ү рделі конструкцияда орындалуы жасау, ж ө ндеу технологиясыны ң, ба қ ылау ж ә не сынау ж ү йесіні ң де ң гейін жо ғ арылатуды талап етеді. Автотіркегішке т ү сетін біршама бойлы қ ж ә не к ө лдене ң ж ү ктеме пойызды ң жолды ң қ исы қ учаскесіне енген кезінде немесе одан шы ққ ан кезінде, темір жол т ө семі пішініні ң с ұ рыптау станциялары мен жоталарында ғ ы к ү рт ө згерісі кезінде, пойыз орнынан қ оз ғ ал ғ ан ж ә не тежелген кезде пайда болады. Автотіркегіш б ө лшектеріні ң материалдарында ғ ы ас қ ан ж ү к сонымен қ атар жина қ тал ғ ан вагондар тербелісіні ң синхронды еместігінен туындайды. Б ұ л жерде осы ә сер тербеліс ө шіргіштеріні ң гидравликалы қ типі де, фрикционды қ та типі де а қ аулы бол ғ анда қ атты білінеді. Сонда барлы қ негізгі б ө лшектерге ас қ ын к ү ш т ү сіп қ ана қ оймайды, олар қ ар қ ынды т ү рде тоза бастайды. Тіпті вагондарды ң ө здігінен ажырап кетуі, құ рыл ғ ыны ң кейбір тетіктерінде кейбір жерлерді ң ү гіліп т ү суі м ү мкін, деформацияны ң, жары қ тарды ң, қ ирап б ү лінулерді ң пайда болуы м ү мкін. Автотіркегішке т ү сетін біршама бойлы қ ж ә не к ө лдене ң ж ү ктеме пойызды ң жолды ң қ исы қ учаскесіне енген кезінде немесе одан шы ққ ан кезінде, темір жол т ө семі пішініні ң с ұ рыптау станциялары мен жоталарында ғ ы к ү рт ө згерісі кезінде, пойыз орнынан қ оз ғ ал ғ ан ж ә не тежелген кезде пайда болады. Автотіркегіш б ө лшектеріні ң материалдарында ғ ы ас қ ан ж ү к сонымен қ атар жина қ тал ғ ан вагондар тербелісіні ң синхронды еместігінен туындайды. Б ұ л жерде осы ә сер тербеліс ө шіргіштеріні ң гидравликалы қ типі де, фрикционды қ та типі де а қ аулы бол ғ анда қ атты білінеді. Сонда барлы қ негізгі б ө лшектерге ас қ ын к ү ш т ү сіп қ ана қ оймайды, олар қ ар қ ынды т ү рде тоза бастайды. Тіпті вагондарды ң ө здігінен ажырап кетуі, құ рыл ғ ыны ң кейбір тетіктерінде кейбір жерлерді ң ү гіліп т ү суі м ү мкін, деформацияны ң, жары қ тарды ң, қ ирап б ү лінулерді ң пайда болуы м ү мкін.

Автотіркегіш корпусыны ң негізгі а қ ауларына 26-сурет) т ө мендегілер жат қ ызылады: Автотіркегіш корпусыны ң негізгі а қ ауларына 26-сурет) т ө мендегілер жат қ ызылады: К ө мейді ң (зев) со ққ ылы қ қ абыр ғ асы мен ү лкен тісті ң б ү йір қ абыр ғ асы арасында сондай-а қ осы қ абыр ғ а мен ү лкен тісті ң тартымды қ жа ғ ы арасында т ү зілетін б ұ рыштарда ғ ы жары қ тар 1; К ө мейді ң (зев) со ққ ылы қ қ абыр ғ асы мен ү лкен тісті ң б ү йір қ абыр ғ асы арасында сондай-а қ осы қ абыр ғ а мен ү лкен тісті ң тартымды қ жа ғ ы арасында т ү зілетін б ұ рыштарда ғ ы жары қ тар 1; құ лып пен құ лып ұ ста ғ ыш қ а арнал ғ ан ойы қ б ұ рыштарында ғ ы жары қ тар. Б ұ л жары қ тар бір беттен екінші бетке ауысу айма қ тарында кернеуді ң шо ғ ырлануыны ң н ә тижесінде пайда болады, ө йткені, ө нім контуры қ абыр ғ аларыны ң жанасу радиустары белгіленген радиустар ғ а қ ара ғ анда жиі т ө мендеп кетеді. Пайдаланудан к ө ретініміз, автотіркегіш корпусыны ң 42,5 % осы жары қ тарды ң болуынан жарамсыз болып қ алады. құ лып пен құ лып ұ ста ғ ыш қ а арнал ғ ан ойы қ б ұ рыштарында ғ ы жары қ тар. Б ұ л жары қ тар бір беттен екінші бетке ауысу айма қ тарында кернеуді ң шо ғ ырлануыны ң н ә тижесінде пайда болады, ө йткені, ө нім контуры қ абыр ғ аларыны ң жанасу радиустары белгіленген радиустар ғ а қ ара ғ анда жиі т ө мендеп кетеді. Пайдаланудан к ө ретініміз, автотіркегіш корпусыны ң 42,5 % осы жары қ тарды ң болуынан жарамсыз болып қ алады. Автотіркегіш басыны ң со ң ды ққ а (хвостовик) ауысу орнында ғ ы 4 ж ә не тартым қ амытыны ң сынасына арнал ғ ан тесік қ абыр ғ асында ғ ы 6 жары қ тар. Б ұ л айма қ та ғ ы б ү ліністер морт келеді ж ә не к ө п жа ғ дайда т ұ йы қ та ғ ышты ң тозуынан т ү зіледі. Т ұ йы қ та ғ ыш қ алы ң ды ғ ыны ң кішіреюі со ң ды қ ты ң тіреулік бетіні ң тіреулік та қ тамен ә серлесуден тозуы 7 н ә тижесінде ж ә не тесік қ абыр ғ асыны ң тозуынан ж ә не жиырылып қ алуынан 5 болады. Б ұ л тесікті ң тозуыны ң негізгі себебі ауыр ж ү кті пойыздарда ә сер ететін бойлы қ к ү штерді ң ед ә уір ұ л ғ аюы болып табылады Автотіркегіш басыны ң со ң ды ққ а (хвостовик) ауысу орнында ғ ы 4 ж ә не тартым қ амытыны ң сынасына арнал ғ ан тесік қ абыр ғ асында ғ ы 6 жары қ тар. Б ұ л айма қ та ғ ы б ү ліністер морт келеді ж ә не к ө п жа ғ дайда т ұ йы қ та ғ ышты ң тозуынан т ү зіледі. Т ұ йы қ та ғ ыш қ алы ң ды ғ ыны ң кішіреюі со ң ды қ ты ң тіреулік бетіні ң тіреулік та қ тамен ә серлесуден тозуы 7 н ә тижесінде ж ә не тесік қ абыр ғ асыны ң тозуынан ж ә не жиырылып қ алуынан 5 болады. Б ұ л тесікті ң тозуыны ң негізгі себебі ауыр ж ү кті пойыздарда ә сер ететін бойлы қ к ү штерді ң ед ә уір ұ л ғ аюы болып табылады

ү лкен ж ә не кіші тісті ң тартымды қ ж ә не со ққ ылы қ бетіні ң тозы қ тары 2 вагондарды ң бойлы қ динамикасын нашарлатады ж ә не оларды ң ө здігінен ажырауына себеп болуы м ү мкін. Корпусты ң тартымды қ беттеріні ң со ққ ылы қ розетка ойы қ тары бетімен т ү йісу орындарында ғ ы тозы қ тары 8 автотіркегіш корпусы осіні ң вертикал ж ә не горизонтал жазы қ ты қ тарда ауып кетуінен болады. Вагондарды ң т ө мен радиусты қ исы қ жолмен ө туінде ж ә не ә сіресе рамасыны ң консольдік б ө лігіні ң ұ зынды қ тары ә рт ү рлі вагондарды ң автотіркегіш осі жылжып кетеді Автотіркегіш корпусыны ң зерттеулерінен бай қ ал ғ анындай, со ң ды қ тары жарылып кеткен немесе сын ғ ан автотіркегіш корпустарыны ң 60 %-ында сонымен бірге технологиялы қ сипатта ғ ы а қ аулар да кездеседі ( ұ шты қ ты ң ә р қ абыр ғ алылы ғ ы). ү лкен ж ә не кіші тісті ң тартымды қ ж ә не со ққ ылы қ бетіні ң тозы қ тары 2 вагондарды ң бойлы қ динамикасын нашарлатады ж ә не оларды ң ө здігінен ажырауына себеп болуы м ү мкін. Корпусты ң тартымды қ беттеріні ң со ққ ылы қ розетка ойы қ тары бетімен т ү йісу орындарында ғ ы тозы қ тары 8 автотіркегіш корпусы осіні ң вертикал ж ә не горизонтал жазы қ ты қ тарда ауып кетуінен болады. Вагондарды ң т ө мен радиусты қ исы қ жолмен ө туінде ж ә не ә сіресе рамасыны ң консольдік б ө лігіні ң ұ зынды қ тары ә рт ү рлі вагондарды ң автотіркегіш осі жылжып кетеді Автотіркегіш корпусыны ң зерттеулерінен бай қ ал ғ анындай, со ң ды қ тары жарылып кеткен немесе сын ғ ан автотіркегіш корпустарыны ң 60 %-ында сонымен бірге технологиялы қ сипатта ғ ы а қ аулар да кездеседі ( ұ шты қ ты ң ә р қ абыр ғ алылы ғ ы). Автотіркегішті ң басыны ң со ққ ылы қ розетка ғ а тірелетін бетіні ң тозы ғ ы 3 пойызды ң белгілі бір қ алыптарында ғ ы ж ұ ту аппараттары тиімділігіні ң жеткіліксіздігінен пайда болады. Оларды ң энергия сыйымдылы ғ ы толы қ пайдаланыл ғ ан со ң кинетикалы қ энергияны ң арты қ б ө лігі ж ұ ту аппаратымен сі ң ірілмеген қ алпында қ алып қ ояды да, автотіркегіш корпусыны ң басынан тікелей розетка бедері мен вагон рамасына беріледі. Автотіркегішті ң басыны ң со ққ ылы қ розетка ғ а тірелетін бетіні ң тозы ғ ы 3 пойызды ң белгілі бір қ алыптарында ғ ы ж ұ ту аппараттары тиімділігіні ң жеткіліксіздігінен пайда болады. Оларды ң энергия сыйымдылы ғ ы толы қ пайдаланыл ғ ан со ң кинетикалы қ энергияны ң арты қ б ө лігі ж ұ ту аппаратымен сі ң ірілмеген қ алпында қ алып қ ояды да, автотіркегіш корпусыны ң басынан тікелей розетка бедері мен вагон рамасына беріледі.

Б ұ л ә дісті құ лыпты ң 1 т ұ йы қ тау бетін қ алпына келтіруде қ олдан ғ ан ж ө н (29-сурет). Құ лыпты ң кішірек к ө лемді, біршама к ү рделі пішінді қ ал ғ ан тоз ғ ан беттерін 3, 5, 6, қ олмен бал қ ытады. Б ұ л ә дісті құ лыпты ң 1 т ұ йы қ тау бетін қ алпына келтіруде қ олдан ғ ан ж ө н (29-сурет). Құ лыпты ң кішірек к ө лемді, біршама к ү рделі пішінді қ ал ғ ан тоз ғ ан беттерін 3, 5, 6, қ олмен бал қ ытады. 29-сурет. Ілінісу механизміні ң тетіктеріндегі тозу айма қ тары мен б ү ліністері 29-сурет. Ілінісу механизміні ң тетіктеріндегі тозу айма қ тары мен б ү ліністері Сигналды қ ө скін 4 сын ғ ан жа ғ дайда алдын-ала ә зірленген жа ң асын қ иыстырып бал қ ытады, ал са қ тандыр ғ ыш қ а арнал ғ ан тиегі 2 сын ғ анда, құ лыпта тесік ойып, о ғ ан жа ң а тикті қ ондырады. Тесікті ң тегістелген жиектері бойынша құ лыпты ң екі жа ғ ынан жа ң а тиек қ ояды. Сигналды қ ө скін 4 сын ғ ан жа ғ дайда алдын-ала ә зірленген жа ң асын қ иыстырып бал қ ытады, ал са қ тандыр ғ ыш қ а арнал ғ ан тиегі 2 сын ғ анда, құ лыпта тесік ойып, о ғ ан жа ң а тикті қ ондырады. Тесікті ң тегістелген жиектері бойынша құ лыпты ң екі жа ғ ынан жа ң а тиек қ ояды. Құ лыпты ң бал қ ытыл ғ ан т ұ йы қ тау бетін ө німділігі жо ғ ары бол ғ анды қ тан негізінен вертикал-фрезерлік станоктарда өң дейді, немесе егеу- пневматикалы қ машиналарын қ олданады. Құ лыпты ң т ұ йы қ тау бетін өң деу белгілі бір қ иынды қ тарды ту ғ ызады, ө йткені, б ұ л бет 5о к ө лбеулікке ие болады (жиектен құ лыпты ң ортасына қ арай). Сонды қ тан, м ұ ндай беттерді өң деу ү шін егеу станогына орнатылатын арнайы қ ондыр ғ ы ә зірленген. Құ лыпты ң бал қ ытыл ғ ан т ұ йы қ тау бетін ө німділігі жо ғ ары бол ғ анды қ тан негізінен вертикал-фрезерлік станоктарда өң дейді, немесе егеу- пневматикалы қ машиналарын қ олданады. Құ лыпты ң т ұ йы қ тау бетін өң деу белгілі бір қ иынды қ тарды ту ғ ызады, ө йткені, б ұ л бет 5о к ө лбеулікке ие болады (жиектен құ лыпты ң ортасына қ арай). Сонды қ тан, м ұ ндай беттерді өң деу ү шін егеу станогына орнатылатын арнайы қ ондыр ғ ы ә зірленген. Б ү гілген құ лып ұ ста ғ ыштарды арнайы қ алыпта С температура ғ а дейін қ ыздыра отырып, т ү зетеді, б ұ л операцияны біршама т ө мен е ң бексыйымдылы қ пен сапалы орындау ғ а м ү мкіндік береді. Б ү гілген құ лып ұ ста ғ ыштарды арнайы қ алыпта С температура ғ а дейін қ ыздыра отырып, т ү зетеді, б ұ л операцияны біршама т ө мен е ң бексыйымдылы қ пен сапалы орындау ғ а м ү мкіндік береді.

Құ лып ұ ста ғ ышты ң жары қ тарын 7, 11 д ә некерлеу (29, б - сурет) ж ә не тоз ғ ан 8, 9, 10 ж ә не 12 беттерін бал қ ыту оларды ң к ү рделі пішінді болуына байланысты қ олмен ж ү ргізіледі. Б ұ л жа ғ дайда құ лып ұ ста ғ ышты пісіру ж ұ мыстарына қ олайлы к ү йде орналастыру ғ а арнал ғ ан жабды қ тарды пайдаланады. Механикалы қ өң деуді вертикал-фрезерлік станок қ а орнатылатын жабды қ тарда ж ү ргізеді. Құ лып ұ ста ғ ышты ң жары қ тарын 7, 11 д ә некерлеу (29, б - сурет) ж ә не тоз ғ ан 8, 9, 10 ж ә не 12 беттерін бал қ ыту оларды ң к ү рделі пішінді болуына байланысты қ олмен ж ү ргізіледі. Б ұ л жа ғ дайда құ лып ұ ста ғ ышты пісіру ж ұ мыстарына қ олайлы к ү йде орналастыру ғ а арнал ғ ан жабды қ тарды пайдаланады. Механикалы қ өң деуді вертикал-фрезерлік станок қ а орнатылатын жабды қ тарда ж ү ргізеді. Иіндері майыс қ ан құ лып са қ тандыр ғ ыштарын қ ыз ғ ан к ү йінде пресс астында арнайы қ алыптарды қ олдана отырып т ү зетеді. 13 беттер (29, в- сурет) ж ә не тиек астына келетін бетті 2 т ү зетуден кейін электрлік бал қ ыту ар қ ылы қ алпына келтіреді. Механикалы қ өң деуде жо ғ ар ғ ы иінні ң шетжа ғ ыны ң өң делу сапасына аса назар аударады, ө йткені, құ лыпты ң ө здігінен ажырауын болдырмайтын са қ тандыр ғ ыш ж ұ мысыны ң сенімділігі осы ғ ан байланысты болады. Иіндері майыс қ ан құ лып са қ тандыр ғ ыштарын қ ыз ғ ан к ү йінде пресс астында арнайы қ алыптарды қ олдана отырып т ү зетеді. 13 беттер (29, в- сурет) ж ә не тиек астына келетін бетті 2 т ү зетуден кейін электрлік бал қ ыту ар қ ылы қ алпына келтіреді. Механикалы қ өң деуде жо ғ ар ғ ы иінні ң шетжа ғ ыны ң өң делу сапасына аса назар аударады, ө йткені, құ лыпты ң ө здігінен ажырауын болдырмайтын са қ тандыр ғ ыш ж ұ мысыны ң сенімділігі осы ғ ан байланысты болады. К ө тергішті ң тоз ғ ан 14, 15, 16 беттерін (29, г-сурет) ж ә не к ө тергіш білігіні ң бетін 17 бал қ ыту ар қ ылы ж ө ндеу (29, д-сурет) негізінен арнайы құ рал-жабды қ тарды қ олдана отырып, қ олмен пісіру ар қ ылы, ал механикалы қ өң деу – вертикал-фрезерлік ж ә не бас қ а да станоктарда ж ү ргізіледі. К ө тергішті ң тоз ғ ан 14, 15, 16 беттерін (29, г-сурет) ж ә не к ө тергіш білігіні ң бетін 17 бал қ ыту ар қ ылы ж ө ндеу (29, д-сурет) негізінен арнайы құ рал-жабды қ тарды қ олдана отырып, қ олмен пісіру ар қ ылы, ал механикалы қ өң деу – вертикал-фрезерлік ж ә не бас қ а да станоктарда ж ү ргізіледі.

Назар қ ойып ты ң да ғ андары ң ыз ғ а к ө п рахмет!