Орсында ғ ан: Магау Амир

* Экономика (гр. Oikonomia ү й шаруашилы ғ сын ж ү ргізу ө нері) материалды қ игіліктерді ө ндіру, атырбастау, б ө лу ж ә не т ұ тсыну ү рдісі кезінде адамдар арассында пайда болатсын ө ндірістік қ атсынастар.гр. ү й шаруашилы ғ сынт ұ тсыну

* - ө зге қ о ғ анды қ қ атсынастарды ай қ сындайды, оларды ң негізі болып табылады. Тауар ө ндірушілерді ң қ изметтерін ү йлестіру ә дістеріні ң жиинты ғ ыэкономикалы қ ж ү йені құ райды. Экономикалы қ ж ү йе қ арастырилып отыр ғ ан қ о ғ амда қ алыптасс қ ан шаруашилы қ тетіктерін, за ң дары, экономикалы қ институттарды, меншіктік қ атсынастарды біріктіреді. Экономикалы қ ж ү йе ө зіні ң басты ма қ ссайты ретінде қ андрей тауэр ө ндіріп, қ изметті ң қ ай т ү рін к ө рсэту керектігін; қ андрей технологияни пайдаланнип, қ алой ө ндіруді, кім ү шін ө ндіріп, кімге қ измет к ө рсэту қ ажет денег м ә селелерді шешеді. Б ұ л м ә селелерді шешу ә дістеріне байланнисты экономикалы қ ж ү йелер: д ә ст ү рлі, комппандалы қ ж ә не нары қ ты қ болып жіктеледі. қ о ғ анды қ қ атсынастарды Тауар ө ндірушілерді ңЭкономикалы қ ж ү йеинституттардытехнологияни

* Экономикалы қ теория – қ о ғ анды қ ғ билим. Ол, бас қ а да ғ билимдармен қ атар, қ о ғ амда ғ ы адамдар арассында ғ ы іс- ә рекеттерді ң ө зара байланнистарсын ж ә не қ арим- қ атсынастарсын зерттейді. Сонимен қ атар, ә леуметтану ж ә не философия п ә ндерінен атырмашилы ғ ы, қ о ғ анды б ү тіндей қ арастырмайды, тек қ анна они ң экономикалы қ спалассын, я ғ ни шаруашилы қ байланнистар мен адамдары ң экономикалы қ іс- ә рекетін қ арастырады. На қ тылай сайтса қ, экономикалы қ теория, экономиканни ұ йимдастыру ж ә не реттеу, ба ғ а белгілеу ж ә не а қ ша табыстары, ө ндіріс ү рдісіндегі ө ндіру, б ө лу, атырбастау ж ә не т ұ тсыну қ арим- қ атсынастарсын реттеу м ә селелерін шоумен айналысады. Осы с ұ ра қ тарды ң барлы ғ ы, я ғ ни экономикалы қ м ә селелерді ң басты к ө рсеткіші болып табылатсын - ө ндіріс ши ғ сындарсын аз ж ұ массу ар қ илы, игіліктерді ң санин жеткілікті ө ндіру м ә селесіні ң негізі болып табылады.

* Экономикалы қ теорияни ң негізгі 4 қ изметтерін б ө луге болады (1.3 – сурет) * Таннимдилы қ қ изметі: б ұ л қ о ғ амда ғ ы экономиканни зерттеу мен м ә нісін т ү сіне білу ж ә не ал ғ ан білімін ТЕОРЕТИКАЛЫ Қ т ү где, я ғ ни залпы ж ә не ж ү йелі т ү где к ө рсете білу. * Ә дістемелік. Б ұ л барлы қ экономикалы қ ғ билим ж ү йесіне ареал ғ ан теориялы қ ж ә не ә дістемелік базаларсында қ измет істейді. * Білімділік қ измет ар қ илы экономикалы қ теория да, ә р т ү рлі аманды адамдары ң к ө бі экономикалы қ м ә дениетпен танниса аллоды. Қ азіргі кездегі адамни ң ө мірі экономика менты ғ из байланнисты, сонды қ тан да же ғ ар ғ ы о қ у орсындарссыни ң ба ғ дарламалары - они ң за ң дары мен ү рдістерін зерттеуге ба ғ ыттал ғ ан. * Т ә жірибелік қ изметі, ұ тсынды шаруашилы қ тандыруды ң т ә сілдерін ж ә не ү рдістерін қ алыптасстыру ғ а, ал ғ билими ұ станнимда мемлекетті ң тиімді саясат ж ү ргізуіне ба ғ ыттал ғ ан.

* Шаруашилы қ ү рдістерді зерттеген кезде, экономикалы қ теория залпы ғ билими ә дістерді қ алдану қ атарсына кіреді, я ғ ни б ұ л ә дістерді, бас қ а қ о ғ анды қ ж ә не қ азіргі заман ғ билимдары да қ олданнады.Оссындай залпы ғ билими ә дістерді ң ішінен экономика спалассына ареал ғ ан ә дістері мсыналар (1.4 сурет)

* Модельдеу ә дісі - ә леуметтік–экономикалы қ құ билыстарды оларды ң теориялы қ мысалдары т өң ірегінде қ арастырады. Экономикалы қ ж ү йені белгілі бір ү лгіге т ү сіру ө те к ү гделі де қ иин міндет. Экономикалы қ ж ү йені ң жекелеген элементтерін зан-за қ ты талдан, экономикалы қ за ң дары топшилап, олар ғ а т ү рлі ат қ об ғ а болады. Біра қ қ азіргі та ң да б ұ л ғ билим ғ а жеткіліксіз, экономикалы қ теорияни практика да пайдалану ү шін экономикалы қ -математикалы қ модельер қ ажет, оларды пайдалану ар қ илы ғ анна экономиканни ң за ғ дайсын т ү сінесі ң, о ғ ан "диагноз" қ отып емдеу ә дістерін анни қ тай паласы ң, белгілі мерзімнен кейін экономикада не болатсынсын, қ абылда ғ ан шешімдеріні ң ә леуметтік-экономикалы қ н ә тижесі қ андрей екенін д ә лелдеп сайту ғ а м ү мкіндік туады. Экономиканни математикалы қ модельдеу ө те қ иин іс. Онимен бірге экономика денегіміз к ү гделі ж ү йе, они ң қ измет эту шарттары, реттелмейтін кездейсо қ байланнистармен ұ штассады.

* Ғ билими абстракция денегіміз зерттейтін құ билысты ң т ұ ра қ ты, ә рдайим қ сайталаннатсын м ә нін, ма ң изсын ашу. Абстракциялау ү рдісінде категориялар, ұғ имдар т ұ жыримдаллоды, олар құ билыстар мен ү рдістерді ң жеке- дара жена қ тал ғ аннсын білдіреді.Мысалы, ба ғ а қ оз ғ алыссын алиса қ,бір қ ара ғ ппанда ол т ү сініксіз, шегі же қ ү рдіс т ә різді, біра қ та ба ғ а динамика ссын на қ тилы факторлар: с ұ раннис пен ұ сссыни, ө ндіріс ж ә не тассимал ши ғ сындары т.б. белгілейді.

* Анализ ж ә не синтез ә дістері ә леуметтік – экономикалы қ құ билыстарды жеке б ө ліктер бойсынша немсе бірт ұ тасс зерттейді. Мысалы, ө ндірісті ң бір к ү ндегі табыс м ө лшерін анни қ тайни б ұ л – аннализ, ал ай сайсын ғ ы табыс м ө лшеріні ң жиинты ғ сын анни қ тайни б ұ л – синтез (1.5 сурет)

* Микроэкономика – б ұ л шаруашилы қ ж ү йесіні ң жеке элементтерін қ арастырады. Ол жеке фирмаларды ң, ү й шаруашил ғ ссыни ң экономикассын зерттейді. (1.6 сурет). Микроэкономика к ө бінесе аннализ ә дісіне за қ ссынира қ. * Макроэкономика шаруашилы қ ж ү йесін т ү гелдей қ арастырады, я ғ ни экономикалы қ бірліктерді ң жиинты ғ сын қ арастырады. Мысалы: ә лемдік экономиканни, ұ ялты қ шаруашилы қ ты ж ә не т.б. Былай сайт қ ппанда, егерь де микроэкономика жеке а ғ аштарды зерттесе, ал макроэкономика – залпы орманды зерттейді.

* Ке ң к ө лемде сан алуан халы қ тар е ң бек етіп, қ о ғ анды қ ө ндіріс, ө зара байланнис, атырбас ж ү ргізіп, т ү рліше таби ғ и за ғ да-да ө мір с ү ріп келеді. Адам ө міріндегі е ң қ ажетті шарт аш-зала ң аш, баспаннасиз болмауы ү шін е ң бек эту, е ң бек н ә тижесін т ұ тсыну, ө зара атырбас қ атсынастарссыни ң болуы. Адам западан-зал ғ из к ү н к ө ре алма қ емс. * Ал ғ аш қ ы қ ауимда адамдары ң таби ғ и отрада хайуаннаттардан б ө лініп ши ғ уссыни ң ө зі бірлескен е ң бекки байланнисты. Тарихта ғ ы т ұңғ ыш экономикалы қ ой-пікір ал ғ аш қ ы адамдары ң бірлесіп та ғ ы а ң дары аулауы дуге болады. Экономикалы қ қ атсынас ө мір қ ажеттілігінен туады. Ежелгі д ү нигдегі экономикалы қ кейбір құ билыстар мен процестер Египет, Қ ытай, Ү ндістан, Греция, (Ксенофонт, Платон, Аристотель, т. б.) ойшилдарссыни ң е ң бектерінде қ арастырылды. М ә селен, Аристотель тауэр құ ни денег ұғ им ғ а то қ талып, они ң атырбас қ атсынассынан ши ғ атсынсын бай қ а ғ ан. Біра қ арте д ү нигде, орта ғ асырларда экономикалы қ ой-пікір ғ билим болып қ алыптасспады. Они ң себебі ол замппанда тауэр-а қ ша, рсынок, суда дамимады, шаруашилы қ негізінен т ұ ты қ натуралды затей ж ү ргізілді.