Жамбыл облысы, Жамбыл ауданы әкімдігінің білім бөлімі «Абай атындығы орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі» - презентация

1 Жамбыл облысы, Жамбыл ауданы әкімдігінің білім бөлімі «Абай алтындығы орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі»

2 Зерттеу жұмысының мақсаты: Қазақ есімдерінің даму тарихы. Адамдардың аты – жөндерін тұрақты түрде зерделеп, жинап ғылыми тұрғыдан жан-жақты зерттеу. Зерттеу жұмысының гипотезасы: Қазақ есімдерінің даму тарихын ақпарат көздерінен жинақтау Зерттеу жұмысының кезеңдері : Зерттеу жұмысы үш кезеңнен тұрады. Бірінші бөлімде әдеби деректерге шолу қамтылған. Екінші бөлімде қазақ есімдерінің даму тарихын зерттеу. Үшінші бөлімде негізгі бөлім. Онда зерттеу әдістері, зерттеу нәтижелері, сендай –ақ қорытынды бөлім, пайдалынылған әдебиеттер тізімі, жетекші пікірі берілген.

3 Өзектілігі: Тіліміздегі кісі есімдері-мәдени-тарихи мұра, ұлттық құндылық. Бұл атаулар өн бой на ел тарихының, халықтың болмысы мен дүниетанымының, табиғат құбылыстары мен кәсібінің, салют – сеансы мен әдет-ғұрпының қат- қабат сырын сақтаған. Сонымен қатар қазіргі кезде орыстанып бара жатқан есімдердің көбеюі, өз есімінің мән- мағынасының жоқтығы және шет ел киноларындағы түсініксіз есімдердің қойылуы өте өзекті мәселелердің бірі деп ойлаймын. Сондықтан да, адам есімдерінің қойылу тарихын зерттеп, өз құрбыларыма ой салам деймін.

4 Ұлттық санадағы ұрпақтың урны «Балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар» немесе «Шаңыраққа ие болу», т.б. секілді мақал-мəтел, тұрақты тіркестерден көрінеді. Адам өмірінде перзенттің урны қашан да жоғары, қазақ халқының балаға денег сүйіспеншілігі, оның бары мен жоғы туралы ұғымдары артеден-ақ қалыптасқан «қу бас» денег атаққа қалмау үшін ұрпақ жолында мал - дүниені, жанды пила етеді.

5 Адам баласы əлемдегі жаратылыс иелерінің ішіндегі ең саналысы. Сонысымен де əр адамның өзіне тəн болмысын айқындап тұралтын есімі болады. Ат қою салюты əр елде əр түрлі қалыптасқан. Қазақ тіл білімінде кісі аттарын, фамилияларын, лақап аттарын жəне бүркеншік есімдерді зерттейтін ғылым салаты «антропонимдер», «ономастиканың антропонимдері» деп аталады.

6 Əрбір ата-ана дүниеге перзенті келкенде мағынасы нақты, əдемі де əсем ат қоюды қалайтыны сөзсіз. Сондай-ақ белгілі, елке танылған тұлғалармен де атас етіп, жолын қусын, лайым сол кісідей болсын депниеттенеді. Халқымызда: «Балаға қандай ат қойылса, оның болашақ тағдыры соған байланысты болады», - денег наным-сенімдер бар. Осыған байланысты ссырымдап қоятын есімдер де қаншама.

7 Кез келкен есімде халықтың тарихы, салют-дəстүрі, материалдық жəне рухани мəдениеті көрініс тамады. Адам есімдері халықтың мəдени мұрасының ажырамас бөлігі болып табылады. Халық арасында адам есімі оның тағдырын аңғартады денег де ұғым бар.

8 Азан шақырып ат қою (Азан шақырып, қазанның құлағын қағып ат қою) - мұсылмандықты қатаң ұстаналтын отрада нәрестеге ат қоюды рәсімдейтін ғұрыптың ерекше түрі. Ата-ананың біреуі (көбінесе әкесі) баланы басын құбылаға қаратып, қолын ұстайды. Ат қоятын молда намазы өтеп, Азан шақырып, баланың оң құлағына ата-ананы таңдап қойған есімді сайттады. Нәрестені қолына ұстап тұрып ұл баланың оң, қыз баланың сол құлағына «мұның аты -.., сенің атың -...» деп үш мәрте айқайлап сайттады да, келесі құлағына Құраннан сүрелер оқиды. Бұл рәсім үш рет қсайтталанады.мұсылмандықтынәрестегеқұбылағаҚұраннан

9

10

11

12 Y-YIII ғғ. үстемдік еткен шаман дінінің негізгі нисаны аслан, көк тәңірі еді. Ол кездегі адамдар табиғат күшіне бас иіп, өзін одна әлсіз сезінеді. Мал-жанның аман болуы тәңірге байланысты деп түсінді. Сондықтан да уа райының жақсы болып,егін шығымының мол болуын тәңірден тілеп жүгінді. Шаман дінінің негізін сипаттай келіп, халқымыздың тұңғыш ғалымы Ш.Уалиханов: Аспан –көк тәңірі, бұл шаман дініндегі сын есімтүрінде денег сөзі-көзге көрінетін затың түсі, ал зат есім түрінде тәңірі денег сөзі. Алла мен Құдайдың синонимі. Мұсылмандар тәңірі денег сөзді сонату Шыңғысханның тұсында да Алла деп аударған.

13 IY-X ғасырға тән Оғұз, Қорқыт әп саналарында олардың балаларының аты Айхан, Күнхан, Көкхан т.б. болып келеді. Осы ай, күн, жұлдыз сөздеріне байланысты жасалған есімдер түркі, қазақ халықтарының тілінде өте артеден бар. Әбілғазы еңбегінде де Оғыз хан ұлдарының тізімі беріледі. «Оғыз ханның үлкен ұлының аты –Күнхан, Көкханнан кішісінің аты – Айхан, одна кішісінің аты – Теңізхан»

14 Проф.Ә.Марғұлан жаратылыс заттарының бұл кезде қазақ –маңғол жұртына символ болғанын сайтта келіп, былой дейді: а) Ай – сұлулық, сана ишараты болған. ә ) Күн –махаббат, әділет, ашықтықтың белгісі, «күнім» дэу махаббатың, сәби-тазалықтың күшті түрі саналған. б ) Жұлдыз – америке, ойын-сауық, жастық белгісі болған. в) Теңіз, су -ой,сана; білім, байлық белгісі болған. г) Тау-күш, беріктікті көрсеткен. д) От, аслан –ой тірегі, табыналтын тәңірі деп сана лады

15 Адам аттарының арте кездерде рулар мен рубасыларының атарымен де байланысты болғанын, ру алтын өз атымен қоса ай туда болғанын көрсеткен ғалымдар бар. Бұл дәлел алғашқы қоғамда адамдардың жалпы ру, яки ру басшыларының атымен аталғанын, соның қалдығы кендігін көрсетеді. Кейіннен адамдарды бір-бірінен ажырату үшін арнайы ат беріле бастарды. Ол ат бала өмірге келкеннен кейін жеті күннен соң қойылалтын болған. Бастапқы кездегі кісі атарының тіліміздің байырғы төл сөздерінен қойылғандығы байқалады. Мысалы: Алтын, Алтынбек, Күміс, Күмісбай, Темір,Темірбай, Айжарық, Күнбек, Қойбақ, Қойлыбай, Түйебай, Жылқышы, Бөрібай, Жолбарыс, Арыстан.

16 Ырымдап ат қою – қазақтың қанына сіңген дәстүрі. Соның ішінде бала туысымен ең алғаш кездескен кісінің алтын қою – бұрындары жақсы ссырым саналған. Және де ата-бабаларымыз жаңа туған нәрестеге көз тимесін, өмірі ұзақ болсын денегниетпен баласына әдейі түп- кі мағынасы сиықысыз есімдерді де қойған. Мұндай дәстүр қазақтарда ғана емес, орыстарда да бар. Орыс халқында: Клавдия (ақсақ), Ардалион (лас), қазақ халқында: Жаман, Қиқым, Шоқпыт, Сасық секілді есімдер сендай ссырыммен қойылған.

17 Сейіт Кенжеахметұлы «Ырым – халықтың жақсыниетінен туған ғұрып, халықтың сенімі мен ақ ниетінен, шин көңілінен туған ұлттық ерекшеліктің бір салаты»,- дейді. Олай бокса, ссырымдап ат қоюдың айыбы жоқ. Қсайтта ол – жақсы дәстүр. Тек қазіргі заманда бұрынғыдай мағынасы сиықсыз есімдерді балаға қоймағанымыз дұрыс.

18 Бұрындары балаға есімді бесікке бөлер алтын- да қойған. Қазақтың салют-дәстүрін зерттеушілердің бірі Ю.Бошняков бұл туралы былой деп жазады: «Баланы бесікке бөлерде күн ілгері ауыл-аймаққа хабар беріліп, әркім қал- қадірінше той жасайтды. Тойға жиналғандар балаға қатысты екі шараны жүзеге асыралтын болған. Бірінші ке секте балаға ағайын- туысының ұйғарымымен өздері іштей құптап жүрген есімді қою. Мұны сол ауылдың ең беделді азаматы сәбиді қолына алып азан шақырып, үш рет бала есімін құлағына қсайтталайды.

19 Ақсүйек әулеттердің баласына есімді молда құран оқып, кітапқа қарап қояды. Мұнда көптеген ссырым-жорамал бар. Маңдайы нұрлы болып туған бала тіл- көзден аман жүруі үшін оған Итаяқ, Күшік, Жаманбала, Сасықбай деп, әдейі жиіркенішті есім қоя салаты. Баламның аты залтына сайт болсын деп не-бір жаһангер қолбасшы, дінбасы, пайғамбар есімдерін де беретіндер болған. Бірақ, олардың есімін әке-шешесі ержеткенше жасырын этап жүреді.

20 Есімді өзгерту Кейбір елдерде «тағдыр» денег сөз ат қою денег мағынаны білдіреді кен. Бұл сөздің жаны бар. Өйткені, артеректе адамдар алтын өзгертуді өз өмірін басқа арнаға бұ ру деп қабылдаған. Өмірінде күрт өзгеріс болған, мысалы, күйеуге шыққан қыздардың тегін өзгертуі де осындай түсініктен шыққан

21 Лалтын Америкасында бір адамға қосарланған атың сыртында бірнеше есімді, яғ- ни, 8-9 аты бірақ қою дәс-түрі қалыптасқан. Оны Бра- зилия мен Мексиканың те-левизиялық сериалдарынан айқын аңғаруға болады. Бұл теледидарлық хикаяттарда Луис – Карлос – Фернанда – Аугусто – Мария – Хосе - Игнасио денег шұбалаңқы есім айтылмайды ма? Бұл жақта өзіне осындай шұбалаңқы есім қойылған бала өсе ке-ле солардың ішінен бір аты таңдап алып, туған-туыс, жолдас-достарына сол есіммен өзін атауды өтінетін көрінеді.

22 Қазақ халқын-да балаға ат қойғанда ата-аналардың арқа сүйейтін ең басты он бес салют-дәстүрі. 1. Балаға артық саусағына қарай ат қою. Есімдері: Артық, Артықәлі, Артықбай, Қоскен. 2. Балаға тіл-көз тимейді денегниетпен ат қою. Есімдері: Жаманбай, Қойшыбай, Ошақбай, Тезекбай. 3. Баланың дені сау, жаны берік болуы үшін ат қою. Есімдері: Тасболат, Тастемір, Шымырбай. 4. Баласы шетіней берген үйде жас сәбиге ат қою. Есімдері: Аман, Аманкүл, Есен, Жүрсін, Тоқтар, Тұрсын, Тұрсынкүл т.б. 5. Бала-шағаларының өмірі ұзақ болсын, көп жасасын денегниетпен ат қою. Есімдері: Жанұзақ, Жүзбай, Жүзжасар, Мыңжа- сар, Өмірбек, Сексенбай, Тоқсанбай, Ұзақбай. 6. Бұрын-соңды болған қару-жарақ татары на байланысты ат қою. Есімдері: Қылышбай, Мылтықбай, Найзабек, Садақбай, Шоқ- парбай т.б.

23 7 Елдің ардақты аза-маттарының алтын солардай батыр, дана, өнерлі болсын денегниетпен жаңа туылған балаға ат қою. Есімдері: Абай, Абылой, Ғабит, Жәнібек, Исатай, Қазыбек, Махамбет, Сәбит, Сәкен, Сссырым, Төлеби, Ыбырай т.б. 8. Ерекше көзге түскен белгілеріне қарай ат қою. Есімдері: Анарбай, Қалдыгүл, Қалдыбай, Құдірет, Меңдібай, Меңдігүл, Сүндет. 9. Ислам дінінің әсеріне байланысты ат қою. Есімдері: Ғали, Жамал, Зылиха, Иса, Мұхаммед, Омар, Оспан, Сүлеймен, Хадиша. 10. Қыз татары на аслан әлемінің, аңдардың, асыл тастардың, қымбат маталардың, нәзік өсімдіктердің алтын қою. Есімдері: Айман, Алтын, Еңлік, Жібек, Жұлдыз, Күміс, Құралай, Мақпал, Меруерт, Раушан, Шолпан, Шынар т.б. 11. Мерзімінен бұрын дүниеге келкен балаға ат қою. Есімдері: Лекер, Шалабай, Шалабек. 12. Мұрат-мақсатыма жеттім-ау денегниетпен ат қою. Есімдері: Арман, Бақыт, Мақсат, Мұрат. 13. Соңғы балаға ат қою. Есімдері: Кенжебай, Кенжегүл, Кенжетай. 14. Төрт түлік мал, аң мен құстарға байланысты ат қою. Есімдері: Арыстан, Аюбай, Бота, Ботагөз, Бүркіт, Қойшыбай, Сандуғаш т.б. 15. Ұлы жоқ үйде қыз туғанда ат қою. Есімдері: Болған, Тойған, Ұлбала, Ұлтуған, Ұлмкен, Ұлбосын, Ұлтуар, Ұлжан, Ұлту т.б.

24 Араб есімдері Абылой («ата, әке»), Аида («сыйақы, пайдалы»), Әсел («бал»), Әмина («сенімді»), Асхат («бақытты, сәтті»), Ғазиза («сүйікті, қымбаты»), Ғани («бай»), Данияр («жақын, таныс»), Динара («күміс ақша»), Жамал («әдемі, тартымды»), Қадір («құрметті»), Қайрат («күшті, қуаты»), Мәлік («патша»), Мұхит («мұхит, қоршаған орта»), Мұхтар («ерекше, таңдамалы»), Рәзия («сүйікті, тартымды»), Сәбит («нық, сенімді»).

25 Түркі есімдері Едіге («жақсы»), Ораз («байлық, сәттілік»), Манас («Сұмдық алып»), Бөкей («батыр, мықты»).

26 Иран есімдері Айдана («ақылды, дана»), Айнагүл («таза, мөлдір»), Ахан («темір»), Бақтияр («ба-қытты, қалаулы»), Бибігүл («Гүл шашқан ханым»), Дана («данышпан, ақылды»), Жәния («нәзік жанды»), рау- шан («көрнекті, ашық-жарқын»), Рүстем («батыр, ер-жүрек»).

27 12 АЙДЫҢ СЫРЫ 12 ай алтынан қойылған есімдердің тек ер балаларға ғана тән кенін байқаймыз. Ал Наурыз, Наурызбай, Наурызғали, Наурызбек сияқты есімдердің жиі қолданылуының да себебі бар. Өйткені Наурыз-жаңа жылдың басы. Көктемнің қазіргі кезде аталып жүрген төртінші айы қазақ тілінде-көкек аталады. Көкек айы туғанда көкек (құс) сайтрайды денег халық тәжіриебиесінде бар. Егер жыл жақсы болалтын бокса, әдеттегіден күн бұрын сайтрайды кен. Көкек айының 15-терінде шешек гүл жарып, қыстың қыспақ айы өтіп, жадыраған көктемнің жеткенін аңғарталтын болған. Бірақ та ел арасында Сәуірбек, Сәуірбай тәрізді есімдердің кездесетіні болмаса, Көкек, Көкекбай сынды есімдер мүлде кездеспейтіні мәлім. 12 ай алтының бесіншісі-мамыр. Бұл айдың арабша аты-зауза, орысшасы- май. Мамыр, Мамырбек денег есімдер баланың осы айда дүниеге келуімен байланысты қойылған. Маусым айы – шілде айының ыстық күнңне жаталтын ай аты. Маусым айында туған ер балаға Маусымбай, қыз балаға Маусымжан деп ат қою әдеті бұл күнде ұмыт бокса, шілде айында туған балаға да Шілдебай деп ат қою сирек кездеседі.

28 ҚЫЗЫҚТЫ АПТА КҮНДЕРІ Қазіргі қазақ тілінде, бұрынғыдай жеті күн аты бар. Олар: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі. Бұл күн аттарының бәрі де кісі есімдері ретінде әртүрлі себепке байланысты қойылып отырған. Бұл күн аттары кісілерге есім ретінде қойылғанда, бірде (Сәрсенбі, Бейсенбі) толық нұсқасын сақтаса, бірде қысқарған (Бейсен, Сәрсен,Жексен) нұсқада қойылып отырады. Осымен қатар ер балалар есімдеріне көбіне бай, бек, жан, хан, ғали сөздерінің қосылуы арқылы біріккен тұлғалы есімдер жасалаты. Мәселен: Сейсенгүл, Жұмагүл, Бейсенгүл т.б. Дүйсенбі – шамбэ күн. әуел баста аптаның бірінші күні туған балаға осылай ат қойылған. Біріккен тұлғалы есімдер – Дүйсенбай, Дүйсенғали,Дүйсехан, Дүйсекей. Еркелетіп айту түрі-Дүйсек. Сейсенбі- аптаның екінші күні қойылған есім. Сейсенбай.Біріккен тұлғалы есімдер: -Сейсенбек, Сейсенғали, Сейсенхан. Сәрсенбі: -үшінші күн, Біріккен тұлғалы есімдер-Сәрсенбай, Сәрсенбек, Сәрсенәлі, Сәрсенғали, Сәрсенхан. Еркелетіп, ықшамдала қысқартылған түрлері-Сәрсек, Сәрсен, Сәрсекей, Сәркеш.

29 Бейсенбі: аптаның төртінші күні туылған балаға қойылалтын есім.Сол күні туылған балаларға осындай ат беріліп отырған. Күрделі тұлғалы есімдер:-Бейсеналы, Бейсенбай, Бейсенбек, Бейсенғали. Еркелетіп қысқартылып айтылалтын түрі-Бейсен. Жұма –жиын, жалпы қауым жиналалтын күн; жұмадан жұмаға дейінгі бір жеті нияз-өтініш, тілек; үміт, сый, тарту. Жұма күні туған сыйлы, үміт артар бала. Біріккен тұлғалы есімдер-Жұмабай, Жұмабек, Жұмақан, Жұмаділ, Жұмағұл, Жұмажан, Жұмагелді және т.б. Еркелете айтылалтын түрі-Жұмаш. Сенбі – алтыншы күн, сол күні туған балаға қойылған есім-Сембі Жексенбі- Жексенбі күні туылған балаға Жексен, Жексенбі, Жексенбай денег есім берген.

30 Гүл атауларына байланысты қыздар есімдері Азалия – əдемі гүлдің аты, Ақгүл – хош иісті, ақ гүл, Ақжұпар – хош иісті, көрікті, ақ гүлді бұта, Аққанат – гүлді өсімдік, Ақтамақ – өсімдіктің аты, гүл, Андыр – тауда өсетін тікенді гүл, Анис (Аниса) – хош иісті гүл, Əсел – əдемі гүлдің аты (маргаритка), Əсемгүл – гүлді өсімдік, Бақытгүл – əдемі гүлді өсімдік хризантема), Бəйшешек – көктем гүлі, наурызгүл, Ботакөз – гүлді өсімдік, Бөртегүл – гүлді бұта(сирень), Бүбина – гүлдің аты (ромашка), Бүрлен – жапырағы қызғылт əдемі гүлді шөп, Виолетто – шегіргүл, фиалка гүлі, Гүлнар – аннардың гүлі, Гүлпар – күлтежапырақты гүлдің түрі, Далия – гүлдің аты (георгин), Еңлікгүл – тау гүлі, эдельвейс, Еңіл – тауда өсетін ақ гүл, Жамбыл – шымқай қоңыр түсті гүл,

31 Жасмин – хош иісті,ақ гүлді бұта, Жауқазын – қызғалдақ, лала, тюльпан,Жұпаргүл – көп жылдық гүлді ағаш, жасмин, Зағыпран – қызыл қоңыр түсті гүл, шафран, Зəмбіл – гүлдің аты, Кəмила – гүлдің бір түрі, камелия, Қызғалдақ – қырмызы қызыл гүл, сарғалдақ, тюльпан, Қызылқұлақ – гүлді өсімдік (физалис), Лала қырмызы гүл, қызғалдақ, тюльпан, Лалагүл – əдемі гүлді өсімдік, лилия, Ландыш – інжугүл, Лилиана – лала, лалагүл, Лəйла – лилия гүлі, Меруертгүл – жұпар иісті, ақ гүлді көп жылдық өсімдік, Нарғис – хош иісті ақ гүл, нарцисс, қаракөз, Нарғызгүл – гүлдің бір түрі, георгин,Наурызгүл – көктемде шығып гүлдейтін өсімдіктің аты, Нилуфар – суда өсетін əдемі гүл, лотос, Райхан – хош иісті гүл, базилик, Роза, Розалия, Розита – гүл аты,раушангүл, Саназ – гүлдің аты, Сарғалдақ – сары түсті көктем гүлі, Сюзанна – ақлала, лалагүл, Түймегүл – əдемі ірі гүлдің аты (мальва), Тюльпан – жауқазын,лалагүл, Шайгүл – патша, шаһ гүлі.

32 Есім – құлаққа ең жағымды естілетін сөз А – ең басты бейне, əр нəрсеге ықыластануы, рухани байлығы мол; Б – арманшыл, берікті, тиянақты; В – коммуникабельді, шығармашыл тұлға; Г– білімге ынталану, əр нəрсені ұқыпты істеу; Д– бір жұмысты бастар алтында ойланады, отбасына көңіл бөледі; Е – өзін-өзі көрсете біледі; Ж – ішкі дүниесі бай, əр пейілі қимылға импульсті етеді; З– бай қиялды, сезгіштігі өте жоғары; И – мейірімді, нəзік, сезімтал, рухани бай; К– төзімді, рухани күші мол, құпияларды сақтай алады; Л – əсемдікті нəзік сезінеді, əртістік жəне көркемдік дарындылығы бар; М– əр адамға көмек көрсетуге ынталанады; Н– үшкір, сын ойлы, іскерлі, өз денсаулығына көп көңіл бөледі; О – сезімі мол, ақшаны үнемді ұстайды; П – идеясы (ойы) көп, сыртқы кейпіне көп көңіл бөледі Р – қайраты, қайсарлы, əр нəрсені зейінмен орындайды С– мықты дəрежеге ұмтылады;

33 Т– сезімтал, шығармашыл тұлға, шиндықты ізденуші; У – кең пейілді, қиялды жан; Ф – өзін отрада жақсы сезінеді, əр адамның бақытты болуын армандайды; Х– басқа адамдар өзі туралы айтқанды жақсы көреді; Ц – топ басшы, жалғыз тіршілік жасайт алмайды; Ш – əр нəрсені ақырын, баяу орындайды; Э – əуесқой, тіл байлығы мол; Ю– шиндыққа талпынады; Я – өзінің беделін жоғары ұстайды, қоршаған адамдардан сыйластықты жəне махаббаты талап етеді.

34 Қазақ халқының ат қою кеңістігінде, қиялында шек жоқ. Сондықтан қазақ тіліндегі кісі аттарының жалпы санын білу қиын. Адам аты бір адамнан екінші адамға, яки бір халықтан екінші халыққа ауысып отырады. Бір атың өзі мыңдаған адамға қойылуы мүмкін. Қазақстанның бір облысында ғана мыңдаған Болат, жүзденег Алма болуы ықтимал. Менің өзім оқып жүрген мектебімде 13 бастауыш сынып бар кен. Соның ішінде 208 оқушы бар кенін білдім. Әр сыныптың оқушыларын сараптай келе ; 5- Даниял, 5-Нұрсұлтан, 6- Нұрдаулет, 6- Айдана, 6- Аяулым, 7- Әнел, 8-Нұрай, 8- Дияс, 13-Аружан көп кездескені белгілі болды.

35 Дияс, исп.күн, күндіз ж. Испания көтерілісшілерінің көрнекті басшысы Хосе Диас құрметіне қойылған есім. Даниял Диястардың ортасында

36 Барлығы бастауыш сыныптарды 13 Аружан бар. Аружан- көркем, сұлуым, жаным денег мағынаны білдіреді.

37

38 Аянмен берілетін аттар да болады. Соның бірі біздің сыныптың оқушысы Қалдыбаев Рахметтулла. Рахметулланың ананымен кездесіп баласына аты қалай қойғаны жөнінде біраз мағлұмат алдым. Рахметулланың ананы үш қыздан кейін құдайдан ұл тілейді. Алла тағалам тілегін қабыл етеді.Анасының жүктілік кезінде бір ағайынының түсіне ақ сақалды ата кіреді де, Жанатың аяғы ауыр, ұл туады алтын Рахметтулла деп қойыңдар деп сайттады. Бұны естіген ананы қуанып,аман- есен торсықтай шекесі ұл туады. Сол ұл аман-есен қазір біздің ортамызда оқу озаты.

39 Менің зерттеуімде Енді сыныбымыздың тағы оқу озаты Әминаның ананының пікірін тыңдайық. Қызымызға Әмина денег есім беруді ол дүниеге келмес бұрын ойластырып қойған едік. Қызымызға есім таңдағанда, алдымен туыстар мен жақындарымыздың пікірлерін тыңдауды жөн көрдік. Бұл есімді әжесі ұсынды. Есімнің өзі де, араб тілінен аударғанда «адал», «сенімді», «қауіпсіз» денегді білдіретін мағынасы да бізге ұнады. Барлық ата-аналар секілді біз де балаларымызды жамандықтан қорғағымыз келеді, ал бұл есім Жаратушиның қамқорлығын танытады. Енді бұл атың неліктен Қазақстанда ең көп таралған есімнің бірі кендігіне келсек, жуабы оңай: алдымен бұл жастарымыздың көптеп дінге бет бұра бастауына байланысты. Әмина-Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) ананының есімі болған.

40 Қазақ халқының егемендікке қолы жетіп, тәуелсіз мемлекет болып,әлеуметтік саяси, мәдени өмірімізде елеулі табыстарға жетіп,ана тіліміздің мемлекеттік тіл мәртебесін алуы нәтижесінде сөздік қорымызға жүзденег жаңа сөздер мен терминдер қосылып отырса, антропонимиялық (есімдер) байлығы да артып отыр.Қазіргі кезде көне есімдердің көбінің әу бастағы мән-мағыналары ұмыт болып,күңгірт тартты.ондай есімдердің шыққан төркінін ашып, мән-мағыналарын анықтау тым күрделі де қиын іс.